Morgunblaðið - 19.06.2003, Blaðsíða 6

6 B FIMMTUDAGUR 19. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ

























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
Bókin Heilræði fyrir unga menn í verzlun og viðskiftum er 90 ára
en á ennþá fullt erindi. Konur ráða miklum meirihluta innkaupa
Bandaríkjamanna en kaupvenjur þeirra eru lítt kunnar.
Viðskiptasiðferði fyrr og nú og
meiri kaupmáttur kvenna en karla
F
YRIRTÆKIÐ Soldier
hefur gert yfirtöku-
tilboð í hlutabréf
bresku leikfangaversl-
unarinnar Hamleys,
sem skráð er í kauphöllinni í Lond-
on. Yfirtökutilboðið er 62% hærra
en verð bréfanna var áður en til-
kynnt var í mars síðastliðnum að
hluti stjórnenda Hamleys hefði
fengið leyfi Hamleys til að leita leiða
til að gera yfirtökutilboð í félagið. Þeir
hafa nú komið fram með tilboðið í félagi
við Baug, sem ræður 90% í Soldier en
stjórnendurnir 10%.
Víða erlendis, þar með talið í Bretlandi,
gera reglur ráð fyrir að stjórn skráðra fé-
laga láti gera óháða úttekt á yfirtökutil-
boðum sem gerð eru í félögin. Þannig voru
þrír óháðir stjórnarmenn í Hamleys,
stjórnarformaðurinn og tveir aðrir, valdir
sérstaklega til að gefa álit sitt á tilboðum
sem kynnu að berast í félagið. Þeir fengu
til liðs við sig fjárfestingarbankann Close
Brothers sem lagði mat á tilboðið. Frá
þessu er greint í yfirtökutilboðinu, sem er
töluvert ýtarlegra en þau tilboð sem menn
eiga að venjast á íslenska hlutabréfamark-
aðnum.
Annað sem vekur athygli við tilboð
Baugs og stjórnenda Hamleys í hlutabréf
Hamleys er verðið. Yfirtökutilboð eru orð-
in býsna algeng hér á landi í seinni tíð, en
62% verðhækkun frá því áður en greint
var frá tilraun til yfirtöku þekkist ekki
hér. Það hefur að vísu komið fram að þetta
er nokkru hærra en búist var við að boðið
yrði og má telja nokkuð hátt, jafnvel miðað
við þennan markað. Engu að síður er um-
hugsunarvert að yfirt
gerð eru í fyrirtæki h
sjaldnast í sér veruleg
hluthafa. Tilboðin eru
gengi sem verið hefur
tilboðin koma fram og h
er því að hluthafar losna
út úr fyrirtækjum þar
seljanleg, sérstaklega í
1⁄2% í yfirtökuálag
Tvö af nýlegum yfirtök
höll Íslands renna út í d
boð í Íslenska aðalverkt
Sextánda síðasta má
kynning í Kauphöll Ísla
yfirtökutilboð Mundar e
Group hf., en Mundur h
ast 61,16% í félaginu.
Fjárfestingarfélagið G
tengdir aðilar, en Gaum
stjóra Baugs og fjölskyl
banki hf., Eignarhald
Eignarhaldsfélagið ISP
Baugur stendur að yfirtökutilboði í Hamleys og helstu eigend
standa á sama tíma að yfirtökutilboði í Baug.
Yfirtökum fer fjölgandi hér á landi en reglur
og venjur eru að ýmsu leyti frábrugðnar því
sem þekkist erlendis. Haraldur Johannessen
fjallar um yfirtökur, þar á meðal um hlut-
laust álit stjórnar, yfirtökuálag og hugs-
anlegar breytingar á yfirtökureglum.
Yfirtök
landi og
SAMRUNAR og yfirtökur skráðra fyr-
irtækja eru vel þekkt á hlutabréfamarkaði
og hafa tíðkast um langt skeið. Þetta eru
að vissu leyti nátengd fyrirbæri. Stundum
getur verið bæði um samruna og yfirtöku að
ræða en stundum bara yfirtöku. Hægt er að
tala um yfirtöku og samruna þegar eitt fyr-
irtæki kaupir annað með útgáfu nýs hluta-
fjár sem notað er til að greiða hluthöfum
þess sem keypt er. Sem dæmi um slíkan
samruna og yfirtöku má nefna kaup Hf.
Eimskipafélags Íslands á Útgerðarfélagi
Akureyringa hf. og Haraldi Böðvarssyni hf.
Þegar skráð fyrirtæki á markaði eru keypt
með þessum hætti er ætlunin yfirleitt að
þau séu áfram skráð félög, eins og á við í
fyrrnefndu tilviki.
Stundum er tilgangurinn með yfirtöku að
taka félag af skrá kauphallar og ná fram
hraðri endurskipulagningu og aukinni fram-
legð. Í kjölfar yfirtökunnar er félagið iðu-
lega skuldsettara en það var fyrir og nauð-
synlegt að ná sem mestu út úr rekstrinum
til að greiða skuldirnar. Fyrirtæki sem
þannig eru skráð af markaði enda þó sum á
markaði á ný að endurskipulagningu lok-
inni, því tilgangur þeirra sem taka fyr-
irtækið yfir er oft að selja það aftur á hærra
verði og hagnast með þeim hætti á viðskipt-
unum.
Bandaríski hlutabréfamarkaðurinn er lík-
lega sá sem lengst er kominn í þróuninni og
hann er að minnsta kosti bæði þýðingarmik-
ill og af honum má margt læra um þróun á
slíkum mörkuðum. Hægt er að greina ólík
tímabil – eða tískubylgjur – á þeim markaði
síðastliðna öld og í bókinni Mergers, Acqu-
isitions, and Corporate Restructurings, eða
Samrunar, yfirtökur og endurskipulagning
fyrirtækja, eftir Patrick A. Gaughan, er getið
um fimm megintímabil í þessu sambandi.
Fjárfestingarbankar ráðandi
Fyrsta tímabilið átti sér stað eftir kreppuna
1883 og náði hámarki á árunum 1898–
1902. Þessi samrunabylgja snerist að
stórum hluta um að ná fram stærð-
arhagkvæmni með samruna stórra iðnfyr-
irtækja og talið er að fyrirtækjum hafi fækk-
að um meira en 3.000 vegna samrunanna.
Þessari samrunabylgju lauk með verðbréfa-
hruninu árið 1904 og erfiðleikum banka í
framhaldi af því, en þessi áföll þýddu að
fjármögnun samruna varð illmöguleg.
Í fyrstu samr
fyrirtæki yfirbur
uðum, en í ann
1916 og þar til
ber 1929, náðu
stöðu á einstök
tímabilinu. Á öð
steypur fyrirtæk
þessu tímabili
líka algengar lí
Fjárfestingar
unina á fyrstu t
voru þeir megin
voru fáir og sam
en þekkist nú.
Stjórnunar
Á þriðja tímabi
mikið um samr
þekktist á fyrri
fyrirtæki að sæ
fyrirtækjum. Á
og fjölþættari f
höfðu þekkst, a
ar stjórnunarfræ
þeirra sem num
gætu stjórnað r
ll HLUTABRÉFAMARKAÐUR yfirtökur fyrirtækja
100 ára átök um alm
FÁTT er nýtt undir sólinni. Góðir við-
skiptahættir voru ekki fundnir upp í gær og
viðskiptasiðferði er ekki nýyrði. Þótt oft sé
rætt um miklar breytingar á viðskiptum með
tilkomu Netsins, alþjóðavæðingar og opnun-
ar markaða virðast meginlögmálin lítið hafa
breyst. Fyrir 90 árum þótti ástæða til að vara
menn við „leiðum til glötunar“ í viðskiptum og
sömu leiðir ættu enn að vera víti til varnaðar.
Heilræði fyrir unga menn í verzlun og við-
skiftum er lítið kver sem kom úr í íslenskri
þýðingu árið 1913. Bókin er eftir George
nokkurn Schrader, Þjóðverja sem bjó á Ak-
ureyri, raunar á Hótel Akureyri, í þrjú ár.
Enginn veit nákvæmlega hvað dró Schrader
til Íslands en áður en hann kom til landsins
árið 1912 hafði hann starfað á Wall Street í 35
ár og efnast vel.
Kverið sem hann setti saman meðan hann
bjó norðan heiða á jafnmikið erindi til at-
hafnamanna nútímans eins og þeirra sem
gerðu sér vonir um frama í viðskiptum á þeim
tíma sem Morgunblaðið hóf göngu sína. Við-
skipta- og hagfræðideild Háskóla Íslands
endurútgaf kverið fyrr á þessu ári í uppruna-
legri þýðingu Steingríms Matthíassonar, son-
ar þjóðskáldsins .
Það þarf ekki mikinn speking til að skilja
þau fræði sem standa á bak við heilræði
Schraders. Þegar öllu er á botninn hvolft hafa
góðir viðskiptahættir mest með heilbrigða
skynsemi að gera.
„Hugsaðu ekki altaf um peningana. Ef þú
gjörir það, þá mun viðskiftavinum þínum
finnast þú vera eingöngu að sækjast eftir
þeirra peningum. Mundu eftir því að pening-
arnir munu streyma til þín ef þú gætir hags
viðskiftavina þinna,“ stendur á einum stað í
kveri Schraders. Yfirfært á nútímann myndi
þetta heilræði líklega fara í flokk með gæða-
stefnu, ímyndarpælingum og mælingum á
þjónustustigi fyrirtækis. Í rekstrarhagfræð-
inni myndi slíkt heilræði falla undir „önnur
markmið“ en það að skila hagnaði. Heilræðið
er í raun fullkomlega í takt við nútímann því
samkvæmt nýlegum fréttum virðast neytend-
ur, í það minnsta á Vesturlöndum, í æ meira
mæli greiða atkvæði með buddunni og góð
þjónusta skiptir því fyrirtækin verulegu máli.
Markmiðið um að skila hagnaði stendur fyrir
sínu en það má ekki vera það eina sem stefnt
er að, eins og heilbrigð skynsemi ætti að geta
sagt flestum.
Höldum áfram í kverinu: „Þegar þú jafnar
ágreining, þá láttu stjórnast af siðferðistil-
finningu, en ekki lagabókstafnum; með því
muntu spara þér mikinn tíma og leiðindi, og
áreiðanlega allan málskostnað. Greiða gatan
er vissust.“ Í þessari klausu kemur siðferðið
við sögu, sem að undanförnu hefur verið svo
mikið til umræðu. Það virðist ekki vera neitt
nýtt að athafnamönnum sé ráðlagt að láta
stjórnast af siðferði frekar en nokkru öðru,
kannski bara gleymst að minna á það.
„Það er betra að byrja með litlu fé og fær-
ast í aukana, en að byrja með miklu, aðeins til
að fara á höfuðið.“ Þetta heilræði segir sig
nokkurn veginn sjálft og er enn í fullu gildi.
Netbólan ægilega kemur óneitanlega upp í
hugann og undirrituð veltir fyrir sér hvort
fallið hefði ekki verið minna ef menn hefðu
byrjað með „minna fé“ í þeim bransa.
Schrader er umhugað um að fólk forðist
mistök. Hann tiltekur sérstaklega Helstu
vegi til glötunar í kverinu. Þrír vegir eru sér-
staklega eftirtektarverðir og eiga erindi í við-
skiptum nútímans. „Að eyða svo miklu fé til
vörukaupa að ekkert sé eftir til skulda-
greiðslu. … Að svíkja sjálfan sig með því að
telja vörubirgðir sínar of mikils virði, og gjöra
eigi ráð fyrir fyrningum og skemdum. … Að
lifa umfram efni sín.“ Er þetta ekki bara í
hnotskurn það sem nú er kallað brellur eða
skandalar og leiðir ávallt einhvern í þrot? Nú-
tíma fyrirtæki hafa komist að því að það borg-
ar sig að varast: „Að ganga of mikið á eigið fé.
… Að ofmeta óefnislegar eignir. Og það síð-
asta myndi útleggjast nákvæmlega eins nú og
árið 1913: … Að lifa umfram efni sín.“ Allt
saman þrautreyndar leiðir til glötunar.
ll VIÐSKIPTASIÐFERÐI Eyrún Magnúsdóttir
Heilbrigð viðskipti
eyrun@mbl.is
KONUR eru meira en helmingur Banda-
ríkjamanna. Það sem markaðsmönnum þykir
áhugaverðara er sú staðreynd að konur sjá
um eða hafa áhrif á 80% allra innkaupa sem
gerð eru í landinu, en samkvæmt nýjustu töl-
um eru Bandaríkjamenn tæplega 291,3 millj-
ónir talsins.
Innkaup kvenna snúa ekki einungis að al-
gengum áhugamálum þeirra eins og tísku,
mat og snyrtivörum heldur láta þær sig varða
allar tegundir innkaupa og gildir þá einu
hvort um er að ræða bíla, fjármálaþjónustu,
tölvubúnað eða ferðalög svo nokkur dæmi séu
nefnd.
Að því gefnu, segir í fréttabréfi Wharton-
háskólans í Bandaríkjunum, að konur séu
þetta verðmætur markhópur, hljóta menn að
vita allt um kaupvenjur þeirra og hafa rann-
sakað þær í þaula. Samkvæmt tveimur nýjum
bókum sem komnar eru út í Bandaríkjunum,
Cracking the Code of What Women Want and
How They Buy eftir Mary Lou Quinlan og
Marketing to Women: How to Understand,
Reach and Increase Your Share of the
World’s Largest Market Segment, er banda-
rískt viðskiptalíf hins vegar sorglega fáfrótt
um þennan meirihluta þjóðarinnar.
Í grein Wharton-háskólans er sagt að bæk-
urnar séu nokkuð ólíkar en höfundarnir séu
þó sammála um margt er lýtur að kauphegð-
un kvenna. Þær segja að konur séu sérstak-
lega verðmætir viðskiptavinir vegna þess að
þær biðja um ráðleggingar hjá vinum og ætt-
ingjum áður en þær kaupa og ef þær eru
ánægðar með vöru eða þjónustu tala þær
mikið um vöruna og mæla með henni við aðra.
Í bókunum kemur fram að smáatriðin
skipta konur máli, enda leggja þær sig í líma
við að kynna sér hverja vöru, öfugt við karl-
menn sem að jafnaði eru fljótari að gera inn-
kaupin.
Báðir höfundar eru sammála um að líf
hinnar dæmigerðu konu einkennist af sífellt
knappari tíma og þess vegna kunni hún að
meta vörur sem einfalda líf hennar og dagleg
verkefni. „Konur vilja ekki láta segja sér að
einhver vara sé „töff“. Þær vilja heyra ná-
kvæmlega hvernig varan mun sinna þörfum
þeirra og fjölskyldu þeirra.“
Höfundar eru sammála um að konur vilji að
markaðsmenn séu þolinmóðari í garð kvenna.
„Mörgum sölumönnum finnst pirrandi að
hitta konur margoft til að fara yfir mismun-
andi kosti,“ skrifar Quinlan, „en slíkt er nauð-
synlegt frá sjónarhóli konunnar,“ bætir hún
við.
ll VIÐSKIPTI Þóroddur Bjarnason
Konur eru verðmætur hópur
tobj@mbl.is
◆