Morgunblaðið - 21.06.2003, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. JÚNÍ 2003 27
NÝ LÖG um rétt á búsetuleyfi út-
lendinga sem gengu í gildi um síðustu
áramót hafa hrundið af stað umræðu
um hvernig íslenskukennslu fyrir út-
lendinga er háttað. Lögin kveða með-
al annars á um 150 stunda nám í ís-
lensku sem skilyrði fyrir búsetuleyfi.
Af þessu leiðir meðal annars að ís-
lenskukennsla fyrir útlendinga verð-
ur að standa til boða um allt land. Af
fjölbreyttu starfi Námsflokka
Reykjavíkur er íslenskukennsla fyrir
útlendinga sífellt stærri þáttur í
starfsemi þeirra. Í framtíðinni sjáum
við fyrir okkur að starfsemi Náms-
flokkanna á þessu sviði verði efld svo
um munar og að þeir verði miðstöð
fyrir kennara um allt land sem geti
sótt þangað efni, ráðgjöf og námskeið
fyrir kennara.
En af hverju ættu Námsflokkar
Reykjavíkur að vera slík miðstöð?
Ástæðurnar eru margar. Flestir út-
lendingar sem sótt hafa námskeið í ís-
lensku hafa gert það hjá Námsflokk-
unum. Þessi stóri og margbreytilegi
hópur nemenda hefur gert það að
metnaðarmáli hjá kennurunum að
þróa fjölbreyttar kennsluaðferðir til
að mæta fjölbreytilegum þörfum
nemendanna. Þess vegna hefur orðið
til gagnabanki kennsluefnis sem er í
sífelldri þróun og endurskoðun og
nægir það fyrir um 200 kennslu-
stundir.
Það er gömul hefð að leggja
áherslu á málfræðinám þegar ís-
lenska er kennd. Kennarar Náms-
flokkanna hafa snúið frá þessari hefð
og hafa lagt áherslu á almenna mál-
notkun. Lítið er til af útgefnu náms-
efni sem miðar að slíku námi. Því hafa
kennarar Námsflokka Reykjavíkur
ýmist samið nýtt kennsluefni eða þýtt
og aðlagað úr erlendu efni. Einnig
hefur verið unnið kennsluefni á net-
inu í samstarfi við erlendan háskóla.
Eins og allir tungumálakennarar vita
er ekki hægt að kenna tungumál með
einni bók heldur verður kennslan að
vera lifandi og síbreytileg til að mæta
ólíkum þörfum nemendanna og við-
halda áhuga þeirra. Þess vegna er
gagnabanki kennluefnis mjög góð
lausn þegar nota á fjölbreyttar
kennsluaðferðir. Hann getur gagnast
öllum þeim sem kenna tungumálið
hvar sem er á landinu og kennarar
neyðast ekki til að finna upp hjólið í
hvert sinn sem námskeið er haldið.
Fjöldi erlendra nemenda í ís-
lenskunámi hjá Námsflokkum
Reykjavíkur tvöfaldaðist þegar áð-
urnefnd lög gengu í gildi. Á vorönn
2003 voru um 1.300 þátttakendur á ís-
lenskunámskeiðum. Skólaárið skipt-
ist í þrjár annir; haustönn, vorönn og
sumarskóla. Boðið er upp á almenn
námskeið á fimm stigum. Í almenn-
um hópum er lögð áhersla á íslenskt
talmál með talæfingum, málfræði-
kennslu, lestri, hlustun og ritun.
Könnunarpróf sem er bæði munnlegt
og skriflegt metur nemendur inn á
framhaldsnámskeiðin og hefur verið í
þróun í 6 ár. Því hafa kennararnir öðl-
ast mikla reynslu við mat á íslensku-
kunnáttu. Auk þessara almennu hópa
er boðið upp á sérstök talnámskeið,
ritunarnámskeið og lestrarkennslu
fyrir ólæsa.
Það nýjasta sem Námsflokkar
Reykjavíkur hafa þróað eru nám-
skeið í íslensku sem kennd eru á heil-
brigðisstofnunum. Gefið hefur verið
út 160 blaðsíðna námsefni með hljóð-
efni sem er einkum ætlað erlendu
fólki sem starfar við ófaglærð störf
innan heilbrigðisgeirans. Námsflokk-
arnir hafa einnig tekið að sér að
semja og sjá um próf sem metur ís-
lenskukunnáttu erlendra hjúkr-
unarfræðinga utan evrópska efna-
hagssvæðisins en ákveðinnar
íslenskukunnáttu er krafist af þeim
til að þeir fái leyfi til að starfa sem
hjúkrunarfræðingar á Íslandi.
Sú reynsla, þekking og efni sem
safnast hefur hjá Námsflokkum
Reykjavíkur er dýrmætur grunnur
að frekara starfi á sviði íslensku-
kennslu fyrir útlendinga. Greinarhöf-
unda fýsir að vita hver framtíð þess-
arar greinar verður og hvort
stjórnvöld hugsi sér að móta frekari
stefnu á grundvelli laganna og þeirr-
ar staðreyndar að fjöldi útlendinga er
orðinn virkur þátttakandi í íslensku
samfélagi. Löngu er orðið tímabært
að hugað sé að íslenskukennslunni af
fullri alvöru og ef móta á frekari
stefnu verður að líta til þess hvar
reynslan og þekkingin er mest.
Íslenskukennsla
fyrir útlendinga –
reynslan og
framtíðin
Eftir Þorbjörgu Halldórsdóttur og
Sólborgu Jónsdóttur
Höfundar eru kennarar í íslensku fyrir út-
lendinga hjá Námsflokkum Reykjavíkur.
Sólborg
Jónsdóttir
Þorbjörg
Halldórsdóttir
ÞAÐ VAR hérna einhvern dag-
inn fyrir hvítasunnuna – þennan
háheilaga dag í sögu kristinnar
kirkju.
Ég sat og var að
fletta Morgun-
blaðinu, einu hinna
þriggja blaða er nú
koma út á landi
hér. Ég rakst þá á
frétt komna frá Ír-
um, sem vér á há-
tíðarstundum nefnum frændur
vora. Má og vera að ættarslóðir
einhverjar vorra Íslendinga muni
þangað liggja sem út af fyrir sig
er hið bezta mál, enda Írar merk
þjóð með merkilega menningu er
frá Keltum mun komin.
Hver skyldi svo frétt þessi hafa
verið sem Víkverji í Morg-
unblaðinu var hugsandi yfir? Jú,
hún var þess efnis að áfeng-
isneyzla hjá írsku æskufólki væri
svo mikil orðin, að til stór-
vandræða horfði og hugsandi Ír-
um og írskum yfirvöldum væri
farinn að standa af stuggur mikill
og væru Írar farnir að hugsa um
að takmarka áfengisauglýsingar,
því áfengisauglýsingar og jafn-
framt auðveldara aðgengi að
áfengi hefðu átt sinn þátt í að
skapa þetta ástand. Ég lái ekki
Víkverja eða öðru hugsandi fólki,
þótt þeir væru hugsi yfir þessari
fregn og ástandinu hjá Írum. Þeir
sem hér vilja leyfa hömlulausar
eða „frjálsar“ áfengisauglýsingar
og jafnframt vilja leyfa léttvíns-
sölu í matvöruverzlunum mættu
máske gjarnan staldra ögn við nú,
a.m.k. hugleiða málið betur.
Þessi þróun í áfengismálum hjá
frændum vorum Írum kemur oss
bindindismönnum eigi svo mjög á
óvart. Hún er aðeins staðfesting á
því að óheftar eða „frjálsar“
áfengisauglýsingar og auðveldara
aðgengi að áfengi eykur neyzluna,
enda hefir áfengisneyzla hér
heima og óhamingja henni sam-
fara – jafnframt sem bein afleið-
ing hennar – og neyzla annarra
vímuefna (eiturefna) vaxandi farið
frá því að bjórinn var leyfður.
Á allt þetta var bent og við var-
að í sambandi við bjórinn og í um-
ræðum um hann á sínum tíma.
Verður nú ekki betur séð heldur
en öll aðvörunarorð bindind-
ismanna hafi rækilega rætzt og
staðfest verið. Er ekki tími til
kominn að fara að spyrna við fæti
og snúa við blaðinu áður en sams
konar „þróunarstigi“ áfengis-
neyzlu verði hér hjá oss náð og nú
veldur frændum vorum Írum
miklum áhyggjum?
Til varnaðar –
eða hvað?
Eftir Björn G. Eiríksson
Höfundur er í fjölmiðlanefnd IOGT.
LÍKUR eru á að langþráð bókasafn í Árbæjar-
hverfi geti orðið að veruleika allt að hálfu ári fyrr en
áætlanir gera ráð fyrir. Þetta myndi þýða að nýtt
safn yrði opnað í upphafi næsta árs,
2004. Þetta er háð því að saman náist
um leiguverð og leiguskilmála á 530
fm húsnæði hjá Sparisjóði vélstjóra í
miðjum hinum nýja þjónstukjarna Ár-
bæjarhverfis. Húsnæðið þykir hent-
ugt. Það stendur autt og samþykkt
hefur verið af hálfu borgarinnar að
leita slíkra samninga. Ef saman gengur er áratuga
baráttumál fjölmargra Árbæinga í höfn.
Félagsmiðstöð áfram í Árseli
Um nokkurt skeið hefur verið stefnt að því að nýju
bókasafni hverfisins yrði fyrir komið í félagsmiðstöð-
inni Árseli. Fjölmörg rök þóttu styðja þá niðurstöðu.
Ársel er frábærlega staðsett. Húsnæðið hefur ekki
verið nægilega vel nýtt á undanförnum árum. Vonir
stóðu jafnframt til að vegleg viðbygging við Árbæj-
arskóla gæti að verulegu leyti búið unglingum að-
stöðu til frístundastarfs sem sinnt hefur verið af
myndarbrag í Árseli til margra ára. Eftir vandlega
greiningu með nýtingu og þarfir unglinga, Árbæj-
arskóla, tónlistarskóla og annarra sem sinna þjón-
ustu við hverfisbúa að leiðarljósi varð niðurstaðan að
bókasafn kæmist illa fyrir í Árseli að óbreyttu án við-
byggingar. Var leiguhúsnæði undir bókasafn því tal-
inn ódýrari og betri kostur við núverandi aðstæður.
Þessi niðurstaða þýðir þó ekki að gefist hafi verið
upp á því verkefni að nýta húsnæði Ársels betur.
Sameiginleg framtíðarsýn þeirra sem að málinu
komu er að Ársel verði byggt upp sem miðstöð þjón-
ustu við börn, unglinga og fjölskyldur í Árbæ á
grundvelli núverandi starfsemi. Gera þarf gangskör í
viðhaldi hússsins til að það verði fýsilegra til notk-
unar og leigu utanaðkomandi aðila eins og Árbæj-
arkirkju, hverfislögreglu eða annarra. Þá má ná
fram sparnaði með flutningi færanlegra kennslustofa
sem nú eru nýttar fyrir frístundaheimili Árbæj-
arskóla og innrétta þær í Árseli.
Uppbygging við Árbæjartorg
Þegar skyggnst er fram veginn um nokkur ár falla
flest rök að því að nærþjónustu í Árbæjarhverfi muni
vera best fyrir komið um miðsvæði hverfisins og í
hjarta þess, við Árbæjartorg. Það er svæðið milli Ár-
bæjarskóla, Árbæjarkirkju og Ársels. Þannig væru
þeir sem veittu nærþjónustu í hverfinu í nánum
tengslum sín á milli auk þess að vera í stuttu göngu-
færi við útivistarparadísina í Elliðaárdal, Árbæj-
arlaug og Fylkissvæðið í suðri og hið nýja verslunar-
og þjónustusvæði í norðri, þar sem ný heilsugæsla
Árbæinga fær væntanlega stað og bókasafnið ef fer
sem horfir. Uppbygging á grundvelli slíkrar framtíð-
arsýnar myndi enn styrkja Árbæjarhverfi í sessi sem
sjálfbært fyrirmyndarhverfi þar sem gott er að búa.
Bókasafn í Árbæjarhverfi
Eftir Dag B. Eggertsson
Höfundur er borgarfulltrúi og formaður hverfisráðs Árbæjar.
NÝLEGA var greint frá nokkrum atriðum úr stjórn-
unarupplýsingum Landspítala um starfsemi fyrstu fjóra
mánuði þessa árs. Þar kom fram meðal annars að fækk-
að hefði sjúklingum á biðlista í bækl-
unarlækningum vegna fleiri skurð-
aðgerða en það eru auðvitað góðar
fréttir. Ekki fór hátt að halli á rekstri
spítalans þessa fjóra mánuði er 231
milljón króna sem þýðir að það stefnir í
600–800 milljóna króna halla á árinu ef
að líkum lætur. Viðbrögð stjórnar spít-
alans á undanförnum árum við sömu
stöðu mála, hafa verið þau að fyrirskipa samdrátt í
rekstri. Það má því búast við að það fjölgi á biðlistum að
nýju, ef ekki koma til viðbótarfjárveitingar. Ríkis-
stjórnir undanfarins áratugar hafa rekið harða biðlist-
astefnu sem er mjög óskynsamleg fjárhagslega og kem-
ur sér afar illa fyrir sjúklinga og aðstandendur þeirra.
Almennir biðlistar
Skv stjórnunarupplýsingunum bíða nú rúmlega 4.000
sjúklingar eftir innlögn á spítalann þar af rúmlega 3.000
á skurðlækningaviði. Könnun á kostnaði við biðlista
sjúklinga, sem þurfa á gervilið í mjöðm að halda, leiddi í
ljós að kostnaður við biðlista 98 sjúklinga reyndist vera
um 88 milljónir króna á einu ári. Þetta er örugglega sá
hópur sjúklinga sem kostar mest. Erfitt er að gera sér
grein fyrir kostnaði við að láta hina ýmsu hópa sjúk-
linga bíða eftir nauðsynlegri þjónustu þar sem rann-
sóknir liggja ekki fyrir hér á landi. Varlega áætlað gæti
kostnaðurinn verið 200–300 þúsund krónur á sjúkling á
ári. Ef við margföldum töluna 4.000 með 250 þúsund
krónum kemur út talan 1 milljarður króna. Stór hluti
þessa kostnaðar kemur á reikning Tryggingastofnunar,
sem heyrir reyndar undir sama ráðuneyti og spítalinn.
Prófessorinn í skurðlækningum hefur sagt að með
nokkrum viðbótarfjárveitingum sé möguleiki á að
fækka sjúklingum á þessum biðlistum verulega á tveim-
ur árum með þeirri aðstöðu og mannskap sem nú er fyr-
ir hendi. Það þýðir væntanlega að töluverð vannýting sé
á hvorutveggja eins og nú er.
Biðlistar aldraðra
Á biðlista fyrir sjúklinga sem eru í bráðri þörf fyrir vist-
un á hjúkrunarheimilum eru um 400 sjúklingar. Sam-
kvæmt ofangreindum stjórnunarupplýsingum miðað við
maí 2003 eru 143 legusjúklingar á Landspítala sem bíða
eftir varanlegri vistun. Þeir skiptast þannig að 68 eru á
öldrunarsviði, 31 á geðsviði og 24 á öðrum deildum spít-
alans. Samtals er hér um að ræða 45 þúsund legudaga
sem kosta auðvitað misjafnlega mikið. Ef þessir sjúk-
lingar væru í vistun á réttum stöðum í kerfinu gætu
sparast gróflega reiknað nálægt einum milljarði króna á
ári.
Stefnubreyting nauðsynleg
Gæði í heilbrigðisþjónustu hafa verið skilgreind þannig
að markmiðið sé að veita öllum þá þjónustu sem þeir
þurfa fyrir sem minnstan kostnað. Þar sem trygg-
ingaþáttur þjónustunnar er rekinn af einkafyrirtækjum,
t.d. í Mið-Evrópu og Bandaríkjunum eru ekki til biðlist-
ar. Einu löndin sem hafa verið með biðlista eru Skandin-
avía og Bretland. Þar er nú lögð mikil áhersla á að eyða
þeim vegna óhagkvæmni þeirra. Stjórnvöld alls staðar
annars staðar en á Íslandi hafa áttað sig á að það gengur
ekki að stinga höfðinu í sandinn og neita að horfast í
augu við þarfir þeirra sem þurfa á þjónustu að halda.
Nýskipuð ríkisstjórn verður því að breyta stefnu sinni.
Hagkvæmast er að leysa málin strax. Ljóst er að öldr-
uðum mun fjölga verulega í náinni framtíð hér á landi.
Brýnasta verkefnið nú er að mæta þörfinni fyrir hjúkr-
unarheimili. Það er lykillinn að lausn á langleguvanda-
málum Landspítala til þess að unnt verði að eyða öðrum
biðlistum þar.
Sóun í heilbrigðisþjónustu
Eftir Ólaf Örn Arnarson
Höfundur er læknir.
Í JANÚAR 2002 tóku gildi lög
sem skylda þá sem stunda vöru-
og efnisflutninga til að hafa
rekstrarleyfi. Til að
fá slík leyfi verða
menn/fyrirtæki að
hafa jákvæða eig-
infjárstöðu, gera
viðskiptaáætlun og
skulda ekki opinber
gjöld. Einnig verð-
ur að fara á námskeið eða vera
með langa starfsreynslu í grein-
inni. Vegagerðin sér um útgáfu
leyfanna, einnig sér Vegagerðin
um námskeiðin og hefur eftirlit
með leyfishöfum. Í dag eru 475
aðilar komnir með rekstrarleyfi.
Landssamband vörubifreiða-
stjóra hefur á þingum sínum fagn-
að tilkomu þessarar lagasetningar
og um leið rekstrarleyfunum. Það
er trú sambandsins að sérstök
rekstrarleyfi í vöru- og efnisflutn-
ingum sé starfseminni til fram-
dráttar þegar til lengri tíma er lit-
ið.
Á seinni árum hefur það færst í
vöxt að einstaklingar/fyrirtæki
kaupi atvinnutæki eins og vöru-
bíla/vinnuvélar í einstök verk, yf-
irleitt á kaupleigu. Þegar liðið er á
verkið eða komið að verklokum
hefur komið fyrir að viðkomandi
hafi orðið að selja tækin aftur eða
kaupleigan tekið þau til baka án
þess að greitt hafi verið af þeim,
eins eru jafnvel engin opinber
gjöld greidd eins og þungaskattur
og undirverktakar sitja eftir án
þess að fá borgað. Fyrir þá sem
eru með sín mál í lagi er engin
leið að keppa við slíka skyndiaðila
og þeim verður að fækka. Það er
trú okkar að rekstrarleyfin séu
einn þáttur í að laga þetta um-
hverfi. Flestir þeir sem eru með
sín mál í lagi hafa nú fengið
rekstrarleyfi. Aðrir fá þau ekki,
hafa ekki sín mál í lagi. Þessir að-
ilar hafa verið að reyna að komast
hjá því að fá leyfi og fundið þeim
allt til foráttu. Að okkar mati
kemur ekki til greina annað en að
allir þeir sem stunda efnis- og
vöruflutninga verði að vera með
rekstrarleyfi, ef ekki sitjum við
áfram uppi með þá sem eru og
hafa verið til vandræða. Það var
og er einmitt tilgangurinn með
þessum lögum að bæta rekstr-
arumhverfi greinarinnar hvað
þetta varðar.
Ágætu rekstrarleyfishafar,
stöndum vörð um hagsmuni okkar
og sjáum til þess að ólöglegir að-
ilar hverfi af markaðinum, aðilar
sem ekki hafa rekstrarleyfi.
Rekstrarleyfi
fyrir vöru- og
efnisflutninga
Eftir Knút Halldórsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssambands vörubifreiðastjóra.
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
GRILLPÖNNUR
kr. 2.900 (stærri)
kr. 2.300 (minni)