Morgunblaðið - 21.06.2003, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 LAUGARDAGUR 21. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
essi sautjándi júní var
í boði Og Vodafone.
Að minnsta kosti
varð ekki betur séð
af hátíðardagskránni
svo sem hún birtist í Morgun-
blaðinu á þjóðhátíðardaginn og
þessi hugsun varð svo enn
áleitnari þegar farið var um mið-
borg Reykjavíkur þennan sama
dag.
Það var eitthvað verulega bog-
ið við það hversu áberandi hlut-
verki þetta blessaða símafyrir-
tæki gegndi í hátíðahöldunum og
einhvers staðar í fylgsnum hug-
ans var manni misboðið, þótt
aldrei hafi sautjándi júní verið
ofarlega á listanum yfir þá daga
sem máli skipta í lífinu. Samt
eru takmörk.
(Þó skal tekið
fram strax, að
þessi gagn-
rýni beinist
ekki að Og
Vodafone,
heldur þeim sem sáu um dag-
skrá hátíðahaldanna í höfuð-
borginni.)
En hvers vegna er óviðeigandi
að eitthvert fyrirtæki breiði
svona mikið úr sér á þjóðhátíðar-
daginn, eins og Og Vodafone
gerði í miðborg Reykjavíkur,
með tilheyrandi rauðum lit og
áberandi vörumerki?
Fyrir því eru einkum tvær
ástæður. Sú fyrri er að með
þessu breytast táknin sem gera
sautjánda júní að sautjánda júní,
og sú seinni er að það er harla
lélegt ef kostnaðarvitund manna
er orðin svo ofurnæm að þeir
tíma ekki einu sinni að borga
fyrir sjálfa þjóðhátíðina úr opin-
berum sjóðum.
Hugum fyrst að fyrri ástæð-
unni. Í forystugrein Morgun-
blaðsins þennan sama þjóðhátíð-
ardag var rætt um hátíðleika
dagsins og hvatt til þess að
áhersla væri lögð á þennan há-
tíðleika. Hvernig verður það
best gert? Í hverju er hátíðleiki
fólginn? Hann er fyrst og fremst
fólginn í ytri umgerð.
Nú má segja að ytri umgerð
og hátíðleiki sé bara yfirborð,
það sem máli skipti sé hin dýpri
merking. Og hver er hún? Í
þessari sömu forystugrein segir
blaðið að við eigum að „upp-
fræða hverja nýja kynslóð um
þau tímamót sem urðu í sögu
þjóðar okkar þennan dag árið
1944“.
En þessi dýpri merking –
tímamótin í sögu þjóðarinnar –
verður áþreifanleg í hinni ytri
umgerð – hátíðleika þjóðhátíð-
ardagsins – og þannig er ekki
hægt að gera skarpan greinar-
mun á hinni ytri umgerð og
hinni dýpri merkingu.
Ef merkingin hyrfi yrði hátíð-
leikinn ekkert nema hjóm, en
með sama hætti má segja að ef
umgerðin hverfur, eða breytist,
hættir maður að verða áþreifan-
lega var við hina dýpri merk-
ingu. Það er þess vegna sem
mikilvægt er að leggja áherslu á
hátíðleikann, ekki vegna hans
sjálfs, heldur vegna þess sem
hann er áþreifanlegt merki um –
þess sem hann táknar.
Því er það, að sautjándi júní –
með öllum sínum fánum, fjall-
konum og þjóðhátíðarræðum (og
rigningu, myndu sumir segja) –
er fyrst og fremst táknrænn
dagur og það sem skiptir máli á
sautjánda júní eru því táknin.
En ekki táknin ein og sér, því að
tákn eru aldrei ein og sér, þeim
fylgir alltaf og óhjákvæmilega
það sem þau eru tákn um.
Og þá er komið í ljós hvers
vegna það er óviðeigandi að fyr-
irtæki á borð við Og Vodafone
taki að sér stórt hlutverk í dag-
skrá þjóðhátíðardagsins. Með
slíkri þátttöku breytast táknin
sem gera daginn að því sem
hann er og þar með sést minna í
það sem dagurinn snýst í raun-
inni um, það er að segja, tíma-
mótin í sögu þjóðarinnar.
Líkt og íslensk saga sést og
heyrist í táknum – fánanum,
þjóðsöngnum, búningi fjallkon-
unnar, styttunni af Jóni Sigurðs-
syni og svo framvegis – sjást
fyrirtæki og heyrast í táknum –
litum, vörumerkjum og auglýs-
ingum. Til að sautjándi júní sé
sautjándi júní verður hann að
vera í fánalitunum og fjallkonu-
búningi. Hann á ekki að vera í
einkennislit einhvers fyrirtækis
og undir vörumerki þess.
Með þessu er ekki verið að
halda því fram að það eigi að
banna auglýsingar á sautjánda
júní. Einungis er átt við að nú í
ár hafi Og Vodafone orðið of
áberandi, því að hin eiginlegu
tákn dagsins hafi fallið í skugg-
ann af táknum fyrirtæksins.
(Þetta er að sjálfsögðu huglægt
mat, ekki staðreynd.)
Það er líklega ekki rétt að
áfellast fyrirtækið Og Vodafone
fyrir að hafa sölsað undir sig
sautjánda júní í Reykjavík. Það
hlýtur að vera eðlilegt að fyrir-
tæki grípi gott tækifæri til að
auglýsa. Gagnrýnin beinist því
fremur að þeim sem héldu hátíð-
ina – eða öllu heldur seldu hátíð-
ina.
Borgarstjóri hefur svarað því
til, að við ættum bara að fagna
því að fyrirtæki séu tilbúin til að
hlaupa undir bagga þegar halda
þarf dýra hátíð. Í ljósi þess sem
sagt hefur verið hér að framan
verður að segja að borgarstjóri
er heldur skammsýnn og virðist
ekki átta sig almennilega á því
hvað sautjándi júní í rauninni er.
Sautjándi júní er dagur hátíð-
leika, sem birtist í táknum. Án
þessara tákna er sautjándi júní
ekki sautjándi júni, heldur bara
fjölskylduhátíð einhvers fyrir-
tækis. Íslenska þjóðin hefur eng-
an áhuga á að koma saman á
sautjánda júní til að halda upp á
nýtt farsímafyrirtæki.
Auk þessa hefur borgarstjóri
orðið ber að nísku, því að ef eitt-
hvað er þess vert að vera borgað
úr sameiginlegum sjóðum lands-
manna þá mætti ætla að það
væri þjóðhátíðin.
Þá má að lokum velta því fyrir
sér hvort núverandi borgarstjóri
sé rétti maðurinn til að svara
þessari gagnrýni. Er hann ekki
fyrrverandi forstjóri farsíma-
fyrirtækisins Tals, sem rann
saman við Íslandssíma, sem
núna er svo orðinn að umræddu
Og Vodafone?
17. júní
seldur
Til að sautjándi júní sé sautjándi júní
verður hann að vera í fánalitunum og
fjallkonubúningi. Hann á ekki að vera
í einkennislit einhvers fyrirtækis og
undir vörumerki þess.
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
kga@mbl.is
✝ Sigríður HerdísHelgadóttir
fæddist á Krossi á
Berufjarðarströnd
31. október 1933. Hún
lést 4. júní síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar voru Jónína Krist-
borg Jónsdóttir, f.
4.3. 1898, d. 31.12.
1965, og Helgi Sig-
urðsson, f. 26.4. 1900,
d. 4.2. 1940. Þeim
hjónum fæddust þrjár
dætur auk Sigríðar.
Kristín Sigríður, f.
25.12. 1931, d. 28.6.
1934, Kristín Sigríður, f. 18.11.
1935, d. 6.3. 1954, og Aðalheiður, f.
6.11. 1939. Þá tóku þau einnig að
sér stjúpson, Albert Sigurþór Stef-
ánsson, f. 30.12. 1914, d. 10.8. 1982.
Þá tók Jónína einnig að sér dóttur-
son sinn, Kristján Berg Bergsson,
f. 6.3. 1954.
Sigríður ólst upp við þau al-
mennu störf sem þá tíðkuðust á
sveitabæ við sjávarsíðu. Auk þess
sem mæðgurnar urðu eftir fráfall
heimilisföðurins að neyta allra
ráða til að drýgja heimilistekjurn-
ar með hverju því starfi sem
bauðst. Að lokinni barnafræðslu
réðst Sigríður í það stórræði að
leita sér menntunar í húsmæðra-
fræðum að Staðarfelli í Dölum, þá
15 ára (1948–49).
Vorið 1952 opin-
beruðu þau trúlofun
sína, hún og Heimir
Þór Gíslason, þá
nemandi í Kennara-
skólanum. Þau giftu
sig 29.5. 1954. Börn
þeirra eru: Helga
Nína, f. 26.9. 1953,
börn hennar eru
Vilma Kristbjörg,
Kolbeinn og Friðrik
Heimir; Hrafn Mar-
geir, f. 22.10. 1954,
börn hans eru Hauk-
ur Margeir, Herdís
Þóra, Benedikt Arnar og stjúp-
dóttir Sigurveig Ósk; Sigurþór Al-
bert, f. 1.11. 1962, eiginkona Ólöf
Sigríður Sigurdórsdóttir, börn
þeirra eru Sigríður Regína og
Ólafur Gísli; og Gísli Björn, f. 21.9.
1963.
Þau hjónin Sigríður og Heimir
lifðu tilbreytingaríku lífi þá rúm-
lega hálfu öld sem þau voru sam-
vistum. Auk handavinnukennslu
og ráðskonustarfa þar sem eigin-
maðurinn var kennari eða skóla-
stjóri fékkst Sigríður við margvís-
leg störf, saumaskap, hótelrekstur,
afgreiðslustörf, síldarsöltun o.m.fl.
Útför Sigríðar verður gerð frá
Hafnarkirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
Þær eru margar minningarnar frá
Staðarborg þegar litið er yfir farinn
veg. Héraðslæknirinn á Djúpavogi
spurði eitt sinn mömmu hvernig
stæði á því að hún og hennar fjöl-
skylda veiktist ekki af flensu þótt all-
ur heimavistarskólinn lægi. Hún
svaraði því til að hún syði fjalla-
grasamjólk og gæfi fjölskyldunni um
leið og hún frétti að flensan væri
komin í sveitina. Þá varð lækninum
að orði „þú hefðir örugglega verið
brennd á báli fyrir galdra, Sigríður,
ef þú hefðir verið uppi á þeim tíma“.
Hún þurfti æði oft að vaka yfir full-
um heimavistarskóla af fársjúkum
börnum með flensu.
Ég var nokkuð erfitt barn, átti það
til að vera komin á náttfötunum út í
mýri fyrir fimm á morgnana, eða
rennblaut heim frá hvirfli til ilja
þrisvar sama daginn eftir lækjar-
ferðir. Það getur ekki hafa verið auð-
velt að ala upp börn við hliðina á
heimavistarskóla og taka jafnframt
ábyrgð á fleiri tugum barna. Fyrir
utan okkur Hrafn Margeir voru
tveir unglingar meira og minna á
heimilinu þegar við systkinin kom-
umst á unglingsár, þau Bonnie Lauf-
ey, besta vinkona mín, og Kristján
Bergur systursonur mömmu. Þegar
mamma var að sauma föt á mig var
það oft sem hún saumaði eins handa
Bonnie og að sjálfsögðu vildum við fá
að sýna okkur í þeim á sveitaböll-
unum. Fararleyfi var ekki oft auð-
fengið, í staðinn átti hún þá til að
fara með ljóðabálkinn Til feðranna
eftir Þorstein Erlingsson, ljóðið
kunni hún í heild sinni en það byrjar
á þessa leið: „Þér öldnu feður okkar
kalda lands, sem eigið dætur heitar,
kvikar, fríðar, hve oft ég ykkur flétta
krans á ævi minni bæði fyrr og síð-
ar“. Ég sat oft hugfangin og hlustaði
á mömmu fara með hvern ljóðabálk-
inn á fætur öðrum og dáðist að þess-
um hæfileika hennar, að geta farið
með þetta allt utan að án þess að fip-
ast. Eins er með hannyrðahæfileik-
ann hennar, hann hefur líka hoppað
yfir ættlið því hvorugt liggur fyrir
mér. Ég get ekki látið hjá líða að
minnast á eitt af hannyrðaafrekum
hennar, það er þegar hún bætti um
það bil metra við altarisdúkinn sem
Hafnarkirkju var gefinn fyrir nokkr-
um árum allur útsaumaður í Harð-
angurssaum, hún var stolt þegar hún
sýndi mér samskeytin á röngunni
því ekki sjást þau á réttunni.
Ég finn fyrir óumræðilegu þakk-
læti þegar ég hugsa til mömmu, fyrir
þá hamingju sem hún skapaði inn í
mitt líf og annarra í fjölskyldunni
með umhyggju sinni fyrir velferð
fjölskyldunnar.
Helga Nína Heimisdóttir.
Amma mín, Sigríður Herdís, er
látin. Minningarnar streyma fram
ein af annarri og ég veit ekki hvar ég
á að byrja. Amma var ein sterkasta
persóna sem ég hef kynnst, ákveðin
kona svo gustaði af henni. Á sama
tíma hafði hún til að bera mikla mýkt
og gjafmildi, sem einkum endur-
speglaðist í handverki hennar er hún
gaf okkur fjölskyldunni. Það má
segja að öll handavinna hafi orðið að
listaverki í höndunum á henni, en
handavinna var hennar yndi og
áhugamál. Ég varð þeirrar gæfu að-
njótandi að fá að alast upp á Höfn í
Hornafirði til 7 ára aldurs í samveru
ömmu minnar og afa. Frá þeim tíma
koma upp í hugann óteljandi Lóns-
ferðir er við skröltum upp Almanna-
skarðið á gamla Landróvernum og
kvöldroðinn frá pallinum upp í Lauf-
skálum, drekkandi heitt kakó og
bakkelsi frá ömmu, sem var það
besta í heimi, að öllum öðrum ólöst-
uðum.
Er líða tók á unglingsárin hjá mér
fengu amma og afi nýtt áhugamál
sem síðar varð að sumarvinnu fjöl-
skyldunnar, en það var að fara til
fjalla í fjallagrös. Við amma eyddum
löngum stundum í heiðinni, spjall-
andi saman um alla heima og geima,
við gátum talað um allt frá búta-
saumi, útlöndum, menningu til yngri
ára ömmu í Berufirði. Það kom eng-
inn að tómum kofunum hjá ömmu og
var hún oft á undan sinni samtíð í
viðhorfum og víðsýni.
Mér eru þakkir efstar í huga fyrir
að geta notið sumrana með ömmu og
afa á fjöllum, minningarnar um
Búðahvamm, Milljónabakkana og
fleiri staði ylja mér um ókomna tíð.
Einnig þær stundir er við áttum
þegar þú lánaðir mér upphlutinn
þinn fyrir Peysufatadaginn og
kenndir mér að klæða mig í hann eft-
ir öllum kúnstarinnar reglum.
Nú í seinni tíð höfðum við Binni al-
veg einstaka ánægju af því að kom-
ast til Hafnar, í sveitina til Löngu og
Langa eins og Sigurður Helgi orðar
það. Því miður urðu tækifærin til að
koma til Hafnar síðastliðið ár fá, en
þó náðum við að koma fyrir jólin, í
seinasta skipti sem þú varst heima,
og hjálpa þér við að flytja jóladótið
til Reykjavíkur. Hulda Nína, litli
gleðigjafinn þinn, skilur þetta engan
veginn og hefur nú misst einn sinn
mesta aðdáanda. Sigurður Helgi veit
að „Langalanga“ er dáin en gleymir
sér oft og vill fara í heimsókn til
Löngu.
Elsku afi, við syrgjum öll, en þó
enginn líkt og þú sem kveður þinn
besta vin og maka til nærri hálfrar
aldar, einnig Aðalheiður frænka sem
nú hefur séð á eftir öllum systkinum
sínum. Við fjölskyldan vottum ykkur
öllum dýpstu samúð.
Vilma Kristbjörg.
Ég hef margoft sagt söguna af því
þegar ég skellti mér upp í rútu til að
heimsækja Siggu frænku og Heimi á
Höfn í Hornafirði. Ég held að þá hafi
ég verið tíu eða ellefu ára. Ferðalag-
inu hef ég aldrei gleymt því að það
var nefnilega með eftirminnilegri
ævintýrum sem ég hef upplifað.
Húsið þeirra var fullt af handavinnu,
forvitnilegum steinum og fróðleik og
garðurinn var undurfagur. Í ferðinni
fekk ég líka að fara í sund með Siggu
og svo eldaði hún selkjöt í matinn.
Allt var þetta óskaplega spennandi
og uppfyllti algerlega þarfir borgar-
barnsins fyrir framandi umhverfi og
ævintýri. Ég mun alltaf minnast
Siggu frænku sem gullfallegrar,
stórbrotinnar konu sem var óhemju
margt til lista lagt. Við erum öll rík-
ari sem einhvern tímann fengum að
kynnast henni.
Elsku mamma mín, Heimir,
Helga Nína, Vilma Kristbjörg,
Hrafn, Sigurþór, Gísli Björn og fjöl-
skyldur. Mér þykir leitt að geta ekki
komist til að kveðja Siggu frænku
með ykkur. Í staðinn sendi ég ykkur
öllum mínar hlýjustu kveðjur yfir
hafið og vona að allar góðu minning-
arnar um hana styrki ykkur í sorg-
inni. Með kærri kveðju,
Jónína Auður Hilmarsdóttir.
Ég vildi að ég fengi að vera strá
og visna í skónum þínum.
Léttast gengirðu eflaust á
yfirsjónum mínum.
(P.Ó.)
Við stöndum þrjú við fjallagrasa-
hrúguna og hlustum á þetta erindi
Páls Ólafssonar. Heimir horfir örlít-
ið kankvís á Siggu og segir: „Er það,
Sigga, heldurðu að þú træðir léttast
á yfirsjónum mínum?“ „Gengi,
Heimir minn, gengi,“ svarar hún að
bragði og lítur til mín með sínu tal-
andi augnaráði, sem oft segir svo
miklu meira en nokkur orð. Þannig
hófust kynni okkar Siggu frænku
minnar, sem ég vil minnast á skiln-
aðarstund. Mér er að vísu fullljóst,
að fátækleg orð á blaði nægja engan
veginn til að segja það sem ég vildi
um þessa einstöku konu, sem var
mér afar kær. Fyrir rúmum tíu ár-
um vann ég um tíma við hreinsun
fjallagrasa hjá þeim ágætu hjónum
Heimi og Siggu, er þá og oft síðar
dvöldu á heiðum uppi nokkra mánuði
hvert sumar við tínslu þessara eð-
aljurta. Það var þá sem ég kynntist
frænku minni fyrst og lærði að meta
hennar miklu mannkosti.
Sigga var gríðarleg atorkukona,
sem allt lék í höndunum á. Það var
sama hvað snemma ég kom til vinnu,
alltaf var hún búin að fara í sund,
þvotturinn blakti á snúrunni og
gjarnan komin kaka úr ofninum.
Fötin á barnabörnin runnu að því er
virtist fyrirhafnarlaust í gegnum
saumavélina og við litla eldhúsborðið
urðu til fleiri snilldarleg handa-
vinnustykki en talin verða. Samt
fannst mér Sigga alltaf hafa nægan
tíma, því auk alls þessa átti hún fjöl-
mörg áhugamál. Nú á seinni árum
tók hún virkan þátt í starfi aldraðra
hér á Höfn, var leiðbeinandi í föndri
og söng með kórnum Gleðigjöfum.
Hún var glæsileg kona sem sópaði að
hvar sem hún fór. Kringum hana var
aldrei nein lognmolla. Skoðanir sínar
tjáði hún hispurslaust, þannig að
ekki varð misskilið. Henni var mun
tamara að hugsa um aðra en sjálfa
sig og þá þurfti ekki mörg orð, það
fengu ættingjar hennar og vinir oft
að reyna.
Sigga hafði mikla og fallega söng-
rödd og tók gjarnan undir er við
hlustuðum á skemmtileg lög í út-
varpinu. Þetta voru ánægjustundir
sem ekki gleymast. Með einni slíkri
vil ég kveðja, um leið og ég sendi öllu
hennar fólki einlægar samúðar-
kveðjur. Hlið við hlið sé ég þau
standa brosandi, þessi hjón, sem
áttu að baki langa samfylgd, og
syngja:
Ég vil dansa við þig meðan dunar
þetta draumblíða lag sem ég ann.
Meðan fjörið í æðunum funar
af fögnuði hjartans, er brann.
SIGRÍÐUR HERDÍS
HELGADÓTTIR