Morgunblaðið - 23.06.2003, Blaðsíða 15

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. JÚNÍ 2003 15
HRINGSNÚRUR
Hringsnúrurnar vinsælu
eru komnar aftur.
Mikið úrval
Stígvélaði kötturinn
Skemmtanahaldarar,
félagasamtök,
bæjarfélög, fyrirtæki!
Vantar skemmtiefni?
Bjóðum 15 mínútna atriði úr
hinni vinsælu sýningu
„Stígvélaði kötturinn“ sem
Sjónleikhúsið sýndi í vetur á
Litla sviði Borgarleikhússins.
Höfundur laga og söngtexta:
Valgeir Skagfjörð
Leikgerð: Valgeir Skagfjörð
og Stefán Sturla
Upplýsingar í síma:
896-4878 Stefán
862-0856 Jakob
Netpóstur: thor.list@vortex.is
G
ey
m
ið
a
u
g
lý
si
n
g
u
n
a
ÆFINGAR eru hafnar á nýju verki
eftir Bjarna Jónsson, Vegurinn
brennur, og verður það frumsýnt í
haust í Þjóðleikhúsinu, Smíðaverk-
stæðinu. Leikstjóri er Viðar Egg-
ertsson.
Leikendur eru Arnbjörg Hlíf
Valsdóttir, Guðrún S. Gísladóttir,
Hjalti Rögnvaldsson, Jóhann Sigurð-
arson, Nanna Kristín Magnúsdóttir
og Ólafur Darri Ólafsson.
Lýsing er í höndum Páls Ragn-
arssonar, um leikmynd og búninga
sér Þórunn Sigríður Þorgrímsdóttir.
Vegurinn brennur er leikrit um ís-
lenskt nútímafólk sem er staðráðið í
að búa sem best í haginn fyrir sjálft
sig og framkvæmir með hugsunina
eina að vopni en veit ekki fyrr en til-
finningarnar skella í bakið á því.
Bjarni Jónsson hefur starfað sem
höfundur, dramatúrg og þýðandi,
meðal annars fyrir Þjóðleikhúsið,
Leikfélag Reykjavíkur, Nemenda-
leikhúsið, Leikfélag Íslands og EGG-
leikhúsið.
Leikrit Bjarna eru Korkmann,
sem hlaut 2.–3. verðlaun í leikrita-
samkeppni LR 1989 og var leiklesið í
Þjóðleikhúsinu 1992, Mark, sviðsett
af Skagaleikflokknum 1994, og
Kaffi sem Þjóðleikhúsið sýndi á litla
sviðinu 1998.
Uppsetningin á Kaffi var sýnd á
evrópsku leikritahátíðinni Bonner
Biennale þá um sumarið og leikritið
flutt í vestur-þýska útvarpinu í Köln
árið 2000. Bjarni var tilnefndur til
norrænu leikskáldaverðlaunanna
árið 2000. Borgarleikhúsið í Augs-
burg fyrirhugar að frumsýna Kaffi í
Þýskalandi.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Leikarar og aðrir aðstandendur saman komnir á fyrsta samlestri á Vegurinn brennur eftir Bjarna Jónsson.
Æfingar hafnar á Vegurinn brennur
4 stk. í pakka verð kr. 2.300.
Kanna í stíl kr. 2.995.
5 mismunandi gerðir.
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
DARTINGTON GLÖS
1.995.
4
MEÐ þessum tveim bindum lýkur
útgáfu á Sögu Reykjavíkur sem hófst
árið 1991. Áhugamenn um sögu höf-
uðborgarinnar höfðu beðið alllengi
eftir útkomu þessara tveggja binda
en ólíkt því sem almennt gerist í út-
gáfu staðasagna af þessu tagi var
Saga Reykjavíkur ekki gefin út í
„réttri röð“, þ.e. að fyrsta bindi kæmi
fyrst út og hið síðasta ræki lestina.
Þvert á móti kom miðhlutinn, bindin
sem ná yfir tímabilið 1870–1940,
fyrst út, þá þau sem fjalla um árin
eftir 1940, og nú síðast þau sem ná yf-
ir lengsta skeiðið, frá landnámi til
1870. Ekki er mér kunnugt um, hvers
vegna þessi háttur var á hafður, og
reyndar skiptir það litlu máli. Aðal-
atriðið er að öll bindin eru komin út
og mynda góða heild, nánast ótrú-
lega góða þegar þess er gætt að verk-
ið er samið af þremur höfundum sem
hljóta að teljast til þriggja og að
ýmsu leyti ólíkra kynslóða íslenskra
sagnfræðinga.
Viðfangsefni þessara þriggja höf-
unda eru um margt ólík og hlýtur það
að móta öll efnistök þeirra og um-
fjöllun um söguefnið. Þannig fjölluðu
þau tvö bindi, sem fyrst komu út og
Guðjón Friðriksson skrifaði, um það
hvernig Reykjavík breyttist úr þorpi
í bæ og síðan borg, en Eggert Þór
Bernharðsson fékk það hlutverk að
segja vaxtarsögu borgarinnar um
hálfrar aldar skeið. Tímabilið, sem
þessir tveir höfundar fjölluðu um,
var um margt ákaflega viðburðaríkt
og jafnframt vel afmarkað í söguleg-
um skilningi. Höfundar höfðu einnig
úr mörgum og góðum heimildum að
moða, opinberum gögnum, blöðum
og minningum ýmiss konar, auk þess
sem þeir gátu farið um sögusviðið og
virt það fyrir sér, skoðað byggingar
sem settu svip á þann tíma er þeir
fjölluðu um o.s.frv.
Jafnframt gátu þeir í
einhverjum mæli nýtt
sér munnlegar heim-
ildir, frásagnir fólks
er lifað hafði a.m.k.
hluta sögutímans og
tekið þátt í ýmsum at-
burðum.
Aðstaða Þorleifs
Óskarssonar er öll
önnur að því er heim-
ildir snertir. Tímabil-
ið, sem hann fjallar
um, er hið lang-
lengsta en jafnframt
hið viðburðasnauð-
asta og fátækasta að
heimildum. Í upphafi þess varð að
sönnu sá stóratburður að fyrsti land-
námsmaðurinn settist að í Reykja-
vík, en síðan gerðist næsta fátt sögu-
legt í Víkinni fyrr en með stofnun
Innréttinganna um miðja 18. öld. Þá
myndaðist fyrst þorp í Reykjavík,
sem hélt svo áfram að vaxa og var
orðið að dálitlum bæ þegar sögu-
þráðurinn er felldur um 1870.
Engum, sem eitthvað hefur fengist
við íslenska byggðasögu, getur dulist
að verkefni höfundar þessara binda
var giska vandasamt. Að segja sögu
margra alda, þar sem atburðarásin
er um margt óljós og heimildir af
skornum skammti, er allt annað en
auðvelt viðfangsefni fyrir sagnfræð-
ing, a.m.k. ef hann vill vera trúr
heimildum sínum og hefðbundnum
vinnubrögðum í fræðigreininni.
Að minni hyggju hefur Þorleifi
tekist vel að leysa þetta vandamál.
Hann hefur frásögnina vitaskuld
með því að segja frá komu Ingólfs
Arnarsonar og hans fólks og gerir
allrækilega grein fyrir því, sem ritað
hefur verið um Ingólf og afkomendur
hans og hlutverk þeirra og Reykja-
víkur í sögu landsins fyrstu aldirnar
eftir landnám. Eftir að Ingólfsniðjar
hverfa af sviðinu er hins vegar fátt
vitað með nokkurri vissu um gang
mála í Reykjavík fyrr en kemur fram
um aldamótin 1700. Þarna er 6–700
ára „gat“ í sögunni og í það reynir
Þorleifur að stoppa með almennum
lýsingum af atvinnu- og
lifnaðarháttum. Það
tekst honum að sönnu
ágætlega, en hinu er þó
ekki að neita, að sagan
verður á köflum lands-
saga fremur en Reykja-
víkursaga. Við lestur
þessa hluta fyrra bindis-
ins hvarflaði það oft að
mér, hvort ekki hefði allt
eins mátt viðurkenna í
verki þau takmörk sem
heimildafæðin setur og
gefa þessa þúsund ára
sögu út í einu bindi.
Eftir að kemur fram á
18. öld verða heimildirn-
ar mun ríkulegri og helst svo allt til
loka. Þá breytist og aðstaða höfund-
arins og honum tekst ágætlega að
segja sögu Reykjavíkur frá stofnun
Innréttinganna og allt fram til 1870.
Hann gerir glögga grein fyrir vexti
Reykjavíkur og því hvernig hún varð
höfuðstaður landsins og lýsir jafn-
framt daglegu lífi og kjörum bæjar-
búa, hárra sem lágra, á greinagóðan
hátt.
Þessi tvö bindi Reykjavíkursögu
eru að öllu leyti ágætlega skrifuð og á
köflum bráðskemmtileg aflestrar. Af
heimildaskrám má sjá að höfundur
hefur víða leitað fanga og stuðst við
flestar þær heimildir, sem mestu
máli skipta fyrir sögu Reykjavíkur.
Nokkra athygli vekur þó að nokk-
urra nýlegra rannsókna er ekki getið
í skránum. Það mun þó stafa af því að
bækurnar hafa beðið útgáfu um
skeið og er þar ekki við höfundinn að
sakast.
Eins og fyrri bindi í Sögu Reykja-
víkur eru þessi einkar glæsileg að öll-
um frágangi. Þau eru í stóru broti,
prentuð á vandaðan og fallegan
pappír og prýdd miklum fjölda
mynda. Bækurnar bera hönnuðum
sínum og prenturum þannig fagurt
vitni, eini gallinn er sá að vegna
stærðar og þyngdar eru þær einstak-
lega óhentugar í notkun. Þær verða
helst lesnar við púlt – og alls ekki í
rúminu.
Reykjavík í þúsund ár
BÆKUR
Sagnfræði
Þorleifur Óskarsson. Iðunn, Reykjavík
2002. VIII+435; VI+475 bls., myndir,
kort.
SAGA REYKJAVÍKUR –
Í ÞÚSUND ÁR 870–1870. I–II
Þorleifur Óskarsson
Jón Þ. Þór