Morgunblaðið - 23.06.2003, Blaðsíða 16

LISTIR
16 MÁNUDAGUR 23. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Formáli
Ef hægt er að tala um að eitthvað í
listum sé jaðarlist og þá ekki í nei-
kvæðri merkingu, er vel við hæfi að
bera þessa tvenna tónleika saman.
Fyrri tónleikarnir voru kammertón-
leikar, þar sem leikin og sungin voru
verk eftir íslensk tónskáld. Í tónmáli
þessara verka var glímt við nútíma-
legan rithátt, þ.e. flóknar samsetning-
ar hljóma, tónferlis, formgerða og
blæbrigða og gerðar strangar kröfur
til flytjenda og hlustenda, sem sagt,
flutt tónlist er grundvallast á þekk-
ingu og þjálfun. Á seinni tónleikunum
var hins vegar um að ræða söng ungs
skólafólks, sem er að hefja leit sína í
listakistu tónlistarinnar og þar lifir
leikurinn og sönggleðin en einnig var
tekist á við alvarleg viðfangsefni.
Söngfólkið í kór Flensborgarskólans
stendur við þau vegamót, þaðan sem
hver og einn velur sér leið sína til
frægðar eða frama. Þeir sem hins
vegar lögðu fram krafta sína á fyrri
tónleikunum, hafa þegar haslað sér
völl, aflað sér menntunar og þjálfað
sig til átaka við hin erfiðustu verkefni
tónlistarinnar. Þannig umvefja þessi
jaðarsvið alla tónmennt þjóðarinnar
og þegar litið er yfir völl, er full
ástæða til að gleðjast og kvíða engu
um framtíð tónlistar í landinu.
Kammertónleikar
Kammertónleikar „Bjartra daga“
sl. fimmtudag hófust á fjórum þáttum
úr kantötu eftir Finn Torfa Stefáns-
son, sem byggð er á 44. sálminum úr
Passíusálmum Hallgríms Pétursson-
ar. Um er að ræða tvo dúetta og tvær
aríur. Hljóðfærarithátturinn er
kontrapunktískur og mjög þéttur og
hefði því þurft að leggja nokkra
áherslu á mismun í styrk, t.d. á móti
sönglínunum en í heild var hljóðfæra-
leikurinn í nærri því sama styrk út
allt verkið. Þetta var sérstaklega
áberandi í fyrsta dúettinum, „Hróp-
aði Jesús hátt í stað“, og aríunni
„Einnig sýna þér orð hans klár“, sem
Signý Sæmundsdóttir söng af öryggi
en mátti hafa sig alla við á móti hljóm-
sveitinni. Í tenoraríunni „Hönd þín
drottinn hlífi mér“ fékk Einar Clau-
sen meira hljómrými og söng aríuna í
heild mjög vel og nærri því hnökra-
laust, sem telst vel af sér vikið, því þó
tónmál verksins sé í raun al-tónalt, er
það sönglega mjög erfitt. Lokadúett-
inn „Að morgni og kvöldi minnst þess
vel“ var svolítið þreyttur í flutningi,
bæði í hryn og blæmótun, þrátt fyrir
annars ágætan flutning á köflum.
Tónmál Finns Torfa er kontrapunkt-
ískt og á tíðum mjög flókið, sem kallar
á yfirvegaða mótun blæbrigða og
markvissa túlkun, sem bíða verður
betri tíma og lengri samvista við
þessa flóknu tónlist.
Annað viðfangsefnið var Concert-
ino eftir Þórð Magnússon, sem hann
samdi 1996 og var þá strax ljóst að
Þórður er efnilegt tónskáld og hefur
hann síðan sannað sitt mál, svo um
munar, með frábærlega vel saminni
kammertónlist. Verkið er samið fyrir
átta hljóðfæraleikara og er í þremur
þáttum. Sá fyrsti er langur og þraut-
unninn en miðþátturinn er sérkenni-
lega falleg kansóna fyrir selló, er var
einstaklega vel flutt af Hrafnkeli
Orra. Þrátt fyrir nokkuð flókinn rit-
hátt er verkið oft mjög tónalt, þar
sem heyra má tekist á við ýmiss kon-
ar tónferlisleiki, er aðgreinir verkið í
eins konar raðform. Þetta var sérlega
áberandi í lokakaflanum. Í heild var
verkið flutt á sannfærandi máta, þó
kansónan fyrir sellóið sé eitthvað sem
ekki lætur mann í friði.
Lokaverk tónleikanna var Nætur-
ljóð eftir John Speight, samið við ljóð
eftir Vilborgu Dagbjartsdóttur, Næt-
urljóð, úr ljóðabókinni Dvergliljur
(1968) og við þrjú ljóð, Skammdeg-
isvísur I, II og III, úr ljóðabókinni
Kyndilmessu (1971). John Speight
velur þá leið að raða textanum eins og
í kóralforspili, form þar sem hljóð-
færaleikurinn er nærri því ráðandi
með „kóral“-innskoti textans. Þannig
er vitnað í fyrsta ljóðið, „Hve mjúklát
er nóttin“, víða í verkinu en sem and-
stæðu við hugljúfa stemmninguna í
Næturljóðinu notar tónskáldið
Skammdegisljóð, „Kuldi og myrkur“,
en síðan í öðru ljóðinu glampar á sól-
ina „… eins og minning um ljúfan
sumardag“ og þá síðasta ljóðið úr
Skammdegisvísum, „Ó, það hefur
snjóað í nótt“. Allt þetta tengir John
Speight mjög fallega saman og túlkar
stemmninguna í hljóðfæraleiknum,
sem var á köflum áhrifamikill, mildur
þar sem það á við og hörkulegur ann-
ars vegar, t.d. í kuldastefinu. Verkið
er í heild tónalt, þar sem brugðið var
upp tóntegundabundnum tónhend-
ingum, eins og heyra mátti í ágætum
sellóeinleik Hrafnkels Orra og einnig
í öruggum og vel mótuðum söngnum
hjá Einari Clausen, í frábærum sam-
leik við ágætan flutning hljómsveit-
arinnar, sem Oliver Kentish stjórnaði
af röggsemi.
Kórtónleikar
Á seinni tónleikum „Bjartra daga“
sl. föstudag í Hafnarfirði, nánar til-
tekið í Hafnarborg, söng kór Flens-
borgarskóla undir stjórn Hrafnhildar
Blomsterberg og hóf söng sinn með
Heyr himnasmiður eftir Þorkel Sig-
urbjörnsson og þá varð strax ljóst, að
kór Flensborgarskólans er góður kór
og að Hrafnhildur Blomsterberg er
góður kórstjóri. Þessu hélt fram í
næstu þremur útsetningum á íslensk-
um þjóðlögum, Grafskrift eftir
Hjálmar H. Ragnarssonar, Þýtur í
stráum eftir undirritaðan og Kvöld-
vísum eftir Fjölni Stefánsson, er öll
voru einstaklega vel flutt. Lítill kór
eldri söngfélaga söng tvö lög, fyrst O
vos Omnes, eftir Pablo Casals og I’m
a train, hermilag eftir Hammond og
Hazelwood. Þessi sönghópur er auð-
heyrilega nýlega farinn að æfa sam-
an, en gæti átt til að gera ýmislegt vel,
með meiri æfingu. Tvö lög úr Sjö ljóð-
um op. 62 eftir Brahms voru flutt af
þokka og sama má segja um Fyrirlát-
ið mér, sem er sálmur úr óperunni
Galdra-Lofti. Þá var söngur unga
söngfólksins sérlega fallegur í Brátt
mun birtan dofna eftir Sigfús Einars-
son og sem aukalag fyrir hlé söng
kórinn, með miklum glæsibrag, Land
míns föður landið mitt eftir Þórarin
Guðmundsson.
Eftir að hafa látið tónleikagesti
syngja með kórnum listaverkið Ó,
blessuð vertu sumarsól eftir Inga T.
Lárusson sungu þrjár stúlkur, er
kalla sig Tríó mania, tvö lög af léttari
gerðinni við undirleik félaga sinna á
píanó og bassa. Lögin, sem þær
sungu mjög vel með fallegri og lifandi
hljóman, voru Almost like being in
Love eftir Fr. Loewe og hressilegt
boogie woogie-lag eftir Don Raye og
vakti söngur þeirra, sérstaklega í
seinna laginu, mikla lukku.
Cucú, cucú eftir Juan del Encina
(1468–1529), spánskan leikritahöfund
og skáld frá Salamanca, er samdi að-
eins söngva við sín eigin leikrit, var
næst á efnisskrá stóra kórsins og var
þetta leikhúslag skemmtilega sungið.
Fine knacks for ladies eftir John
Dawland, enska þjóðlagið um Johnny
Todd og þrjú ungversk þjóðlög útsett
af Béla Bartók voru ekta kórviðfangs-
efni og að mörgu leyti vel flutt. Í ball-
öðunni um Johnny Todd sungu tveir
kórfélagar sóló og gerðu það af
smekkvísi. Mestu átaksverkefnin
voru þrír negrasálmar, Elija Rock,
Wade in the water og Sed down serv-
ant, og þar tókst söngstjóranum að
laða fram sterka hrynskerpu og þar
fékk söngfólkið unga að syngja út en
þessum frábæru tónleikum lauk svo
með Maístjörnunni, sem var sérlega
vel flutt með mögnuðu risi undir lok-
in.
Eftirmáli
Kór Flensborgarskólans er vax-
andi kór og býr að því að stjórnand-
inn, Hrafnhildur Blomsterberg, er
frábær kórstjóri. Auk þess má geta
þess að Hafnarfjörður er til fyrir-
myndar um kóramenningu, sem trú-
lega byggist nokkuð á frumkvöðla-
starfi Egils Friðleifssonar við
Öldutúnsskólann. Nú er starfandi
góður og vel útbúinn tónlistarskóli í
Hafnarfirði, kammerkór, kirkjukór
og ýmsir aðrir sönghópar, svo að
segja má, að sungið sé í hverju horni í
Hafnarfirði. Það er ekki aðeins, að
kórstarf sé menntandi, heldur getur
slík stofnun haft mikil félagsleg áhrif
langt úr fyrir veggi skólans og þar
sem vel er sungið, þar er mennilegt
fólk og þann hróður ber Kór Flens-
borgarskóla langt út fyrir Hafnar-
fjörð.
TÓNLIST
Hafnarborg
Bjartir dagar
Flutt voru kammerverk eftir Finn Torfa
Stefánsson, Þórð Magnússon
og John A. Speight. Einsöngvarar voru
Signý Sæmundsdóttir og Einar Clausen.
Einleikari á selló: Hrafnkell Orri Egilsson.
Stjórnandi: Oliver Kentish.
Fimmtudagurinn 19. júní, 2003.
KAMMERTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
Finnur Torfi
Stefánsson
John
Speight
Þórður
Magnússon
Kór Flensborgarskóla undir stjórn Hrafn-
hildar Blomsterberg söng íslensk og er-
lend söngverk.
Föstudagurinn 20. júní, 2003.
SÓLSTÖÐUTÓNLEIKAR
Þekking og sönggleði
Í FORNUM ritum
er fjallað um þær
merkilegu loftsjónir
þegar þrjár sólir
sjást í einu. Sam-
kvæmt fornri trú eru
hinar tvær aukasólir
úlfar tveir, annar á
undan, hinn á eftir. Sú sól sem á
undan fer er kölluð gíll en hin sem á
eftir fer úlfur. Er talað um að sólin
sé í úlfakreppu ef þessa náttúrufyr-
irbrigðis gætir. Af því er dreginn
málshátturinn: Sjaldan er gíll fyrir
góðu, nema úlfur á eftir renni.
Ekki er mér ljóst hversu mikla
hliðsjón Sigurður Ingólfsson hefur
af þessum fornu hugmyndum í nýrri
ljóðabók sinni Þrjár sólir. En víst er
að sólirnar þrjár eru miðlægt tákn í
þeim rómantíska ljóðaheimi sem
þar er dreginn.
Bókin er í reynd ljóðabálkur, ljóð-
in nafnlaus og flokkarnir tengdir
árstíðum og illum vetrardraumum;
Haust, Martröð, Vor og Við Gálga-
klett. Ljóðheimur Sigurðar er mjög
myndrænn. Skáldið sækir myndmál
sitt til náttúrunnar og gæðir hana
persónulegum eiginleikum með per-
sónugervingum og alls konar skyn-
blöndun:
Rauðbirkinn
röltir haustilmur
inn um gluggann.
Hann er með
heilmikinn farangur
og örugglega yfirvigt.
Hann kemur sér
þægilega fyrir.
Eins og sannur ferðalangur
tekur hann ekki allt
upp úr töskunum
bara eina og eina flík
rauðgula liti
og myndir.
Ljóðaflokknum í heild er þó frem-
ur ætlað að varpa ljósi á kenndir og
tilfinningar en lýsa náttúrunni enda
þótt náttúrumyndir séu notaðar til
að túlka þessar tilfinningar. Skáldið
fjallar í senn um fortíð, nútíð og
framtíð, sorg, söknuð, ást og vonir.
Í einu kvæðanna
koma sólirnar fyrir
sem í senn það sem
liðið er og sem for-
boðar. Skáldið horfir
á þrjár sólir setjast
framundan sér, „ang-
an lífs / fortíðarsögur
/ og framtíðarmynd-
ir“.
Í tveimur fyrstu
ljóðabálkunum um
haustið og veturinn
er fjallað um söknuð
eftir undralandi æsk-
unnar og sorg þess
sem horfir á hinar liðnu bernsku-
myndir, hinar þrjár sólir bernsk-
unnar; móður, föður og bróður, sólir
,,sem virðast / að eilífu sestar“. Í
kaflanum um vorið er aftur á móti
veröldin bjartari þó að hún sé í
reynd ef betur er að gáð eins og á
hnífsoddi.
Í tjörninni miðri
glampa þrjár sólir,
tveir strákar
og móðir þeirra,
í einum punkti
og það er vor.
Þetta einfalda táknmál gerir bók
Sigurðar aðgengilega og skiljan-
lega. Helsti kostur ljóða hans er
einföld og hnitmiðuð myndsköpun
sem sækir kraft sinn í náttúruna
eins og í þessu kvæði sem er til-
brigði við kunnuglegt stef úr heims-
bókmenntunum þar sem tilfinningar
og vera eru bundnar frostböndum
og heljarkulda:
Dagurinn
er víðs fjarri
og morgunninn fýkur
burtu með vettlingunum
sem eru enn að þvælast
rétt utan seilingar
og ég er eins fastur
og frekast er unnt.
Einhversstaðar
veit ég af
ilmandi hlýju
og faðmi
en mér halda klakabönd.
Ljóðabókin Þrjár sólir er í heild
sinni áferðarfallegt verk, ef til vill
ekki stórbrotið, en vandaður skáld-
skapur og aðgengilegur.
BÆKUR
Ljóð
eftir Sigurð Ingólfsson,
Sing, 2003 – 67 bls.
ÞRJÁR SÓLIR
Skafti Þ. Halldórsson
Sigurður Ingólfsson
Rauðbirkinn
haustilmur
ÞÓRA Þórsdóttir fær að þessu
sinni styrk úr Listasjóði Guð-
mundu S. Kristinsdóttur á sviði
myndlistar. Sjóðinn stofnaði
myndlistamaðurinn Erró til minn-
ingar um frænku sína Guðmundu
og er sjóðnum ætlað að efla og
styrkja listsköpun kvenna. Árlega
er veitt framlag til listakonu sem
þykir skara fram úr og er þetta í
sjötta sinn sem veitt er úr sjóðn-
um. Styrkupphæðin nemur
300.000 krónum.
Það var Eiríkur Þorláksson,
forstöðumaður Listasafns Reykja-
víkur og formaður sjóðsstjórnar,
sem afhenti Þóru viðurkenn-
inguna. Aðrir sem skipa sæti í
stjórn sjóðsins eru Ólafur Kvaran,
forstöðumaður Listasafns Íslands,
og Hannes Sigurðsson, for-
stöðumaður Listasafnsins á Ak-
ureyri.
Listasjóður Guðmundu S. Krist-
insdóttur frá Miðengi var stofn-
aður í tilefni af gjöf Errós á and-
virði íbúðar að Freyjugötu 34, er
Guðmunda hafði arfleitt hann að.
Markmið sjóðsins er að styrkja
listakonur með því að veita ár-
lega framlag til viðurkenningar
og eflingar á listsköpun kvenna.
Sjóðurinn er sjálfseignarstofnun í
vörslu borgarsjóðs Reykjavíkur.
Umsjón með sjóðnum hafa
Reykjavíkurborg og Errósafn.
Þær konur sem áður hafa hlot-
ið viðurkenningu úr sjóðnum eru
Ólöf Nordal, Finna Birna Steins-
son, Katrín Sigurðardóttir, Gabrí-
ela Friðriksdóttir og Sara Björns-
dóttir.
Þóra er fædd árið 1962 á Pat-
reksfirði. Hún útskrifaðist úr
höggmyndadeild Myndlista- og
handíðaskóla Íslands árið 1994 og
hefur frá þeim tíma unnið að list
sinni með margvíslegum hætti
hér á landi og erlendis.
Þóra Þórsdóttir, styrkhafi Listasjóðs Guðmundu S. Kristinsdóttur.
Þóra Þórsdóttir hlýtur styrk
úr Listasjóði Guðmundu