Morgunblaðið - 23.06.2003, Blaðsíða 17

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. JÚNÍ 2003 17
UTANRÍKISMÁLANEFND
breska þingsins samþykkti 3. júní sl.
að rannsaka hvort breska leyniþjón-
ustan og breska rík-
isstjórnin hefðu beitt
þingið og þjóðina
blekkingum, er tekin
var ákvörðun um að
Bretar tækju þátt í
stríðinu gegn Írak.
Breska leyniþjónust-
an hélt því fram, að
Írakar byggju yfir gereyðingarvopn-
um og að Saddam Hussein gæti beitt
þessum vopnum með þriggja kortera
fyrirvara. Var þetta ein röksemd
Blairs fyrir aðild Breta að stríðinu.
Engin gereyðingarvopn hafa fundist!
Samþykkt utanríkismálanefndar
breska þingsins um rannsókn vakti
mikla athygli og var Blair lítt að
skapi. En hann kvaðst þó mundu
greiða fyrir rannsókninni. Við rann-
sóknina hefur utanríkismálanefnd
breska þingsins víðtækt vald og getur
m.a. yfirheyrt ráðherra bresku
stjórnarinnar fyrir opnum tjöldum.
Sams konar athugun og hér er lýst er
nú einnig til meðferðar í bandaríska
þinginu. Í Bandaríkjunum telja
margir, að beitt hafi verið blekk-
ingum, þegar ákvörðun um stríð gegn
Írak var tekin. M.a. hafa háttsettir
menn í Bandaríkjunum sagt, að olíu-
hagsmunir hafi verið aðalástæða
stríðsins en ekki gereyðingarvopnin.
Ákvörðun utanríkismálanefndar
breska þingsins um rannsókn í máli
þessu leiðir hugann að ákvörðun rík-
isstjórnar Íslands um að styðja inn-
rásina í Írak. Sú ákvörðun varð til
þess að nafn Íslands var sett á lista
þeirra „staðföstu“ ríkja, sem studdu
Bandaríkin í árás þeirra á Írak.
Ráðamenn Íslands tóku ákvörðun um
að styðja innrásina í Írak án þess að
bera það undir utanríkismálanefnd
Alþingis og án samráðs við Alþingi.
Utanríkisráðherra Íslands hélt því
fram, að Írakar réðu yfir gereyðing-
arvopnum og að gera þyrfti innrás í
Írak til þess að afvopna Sadam Huss-
ein. Engin gereyðingarvopn hafa
fundist og bendir allt til þess, að tal
ráðamanna í Bandaríkjunum, Bret-
landi og hér á landi um slík vopn hafi
verið blekkingar einar. Það er því full
ástæða til þess að Alþingi skipi rann-
sóknarnefnd til þess að rannsaka
hvernig ákvörðun um stuðning Ís-
lands við innrásina í Írak var tekin.
Hvaða upplýsingar hafði utanrík-
isráðherra um gereyðingarvopn
Íraka? Var ákvörðun Íslands tekin á
löglegan hátt? Átti að bera málið und-
ir utanríkismálanefnd? Átti að leggja
málið fyrir Alþingi? Hvers vegna var
nafn Íslands á lista hinna „staðföstu
ríkja“ en ekki t.d. nafn Noregs? Var
íslenska þjóðin beitt blekkingum,
þegar henni var skýrt frá ákvörðun
ráðamanna hennar um að styðja ætti
árás á Írak? Öllum þessum spurn-
ingum þarf að fá svarað í rannsókn,
sem æskilegt væri að Alþingi léti fara
fram. Það er jafn mikil þörf á rann-
sókn hér á landi eins og í Bretlandi og
í Bandaríkjunum. Sannleikurinn þarf
að koma í ljós. Það er alvarlegt mál,
ef íslenskir ráðamenn hafa látið Ís-
land styðja árás á annað ríki á fölsk-
um forsendum.
Þegar Ísland ákvað að styðja árás
Bandaríkjanna og Bretlands á Írak
var það brot á þeirri utanríkisstefnu,
er Ísland hafði fylgt allt frá því Ísland
gerðist aðili að NATO. Við aðildina að
NATO lýsti Ísland því yfir, að Ísland
hefði engan her, ætlaði sér ekki að
koma á fót her og mundi ekki taka
þátt í neinum hernaði. Þessi sérstaða
Íslands var samþykkt. NATO er
varnarbandalag og Ísland gerðist að-
ili að því sem varnarbandalagi en ekki
til þess að taka þátt í árásarstríði. Það
bar því enga nauðsyn til þess að Ís-
land færi að styðja árásarstríð á Írak.
Í rauninni var það fráleitt. Ég tel, að
ef ráðamenn Íslands vildu styðja slíkt
árásarstríð hafi þeim borið skylda til
þess að leggja málið fyrir utanrík-
ismálanefnd og Alþingi. Það var ekki
gert. Þess vegna þarf að rannsaka
málið.
Alþingi skipi
rannsóknarnefnd
Eftir Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
KOMIÐ sumar og kosningar nýaf-
staðnar. Og hvað hefur breyst? Ekk-
ert segja stjórnarsinnar en andstæð-
ingarnir híma í
mótstreyminu, and-
varpa og safna kröft-
um. Ég upplifi áhrifa-
leysið sterkara en
áður! Ég sem kjós-
andi hef í raun lítið
með stefnu þjóð-
arskútunnar að gera.
Við sameinum, stækkum og höfum
gefist upp á að lifa sem einstaklingar í
nánd við lífið sjálft. Við lifum ekki í
samræmi við hver við erum, stærð
okkar eða getu. Og þegar okkur líður
illa gerum við hagstæðan tækjaeign-
arsamanburð við milljónaþjóðirnar.
Við erum með inngróna minnimátt-
arkennd sem leiðir okkur í stöðugar
ógöngur og endurtekin mistök.
Við sameinum og einkavæðum
banka og fyrirtæki vegna sam-
anburðar við útlönd sem er skilj-
anlegt. En njótum ekki góðs af sam-
einingunum í sambandi við
þjónustugjöld, vöruverð og fleira!
Sameining er líka tískuorðið varð-
andi heilbrigðis- og opinberar þjón-
ustustofnanir. En um þessi málefni
gildir einfaldlega ekki sama lögmálið.
Hér á ekki að láta markaðslögmál um
hagnað gilda. Í heilbrigðisþjónust-
unni er það smæðin og persónulega
nándin sem er dýrmætust en um leið
er erfitt að leggja mat á hana. Lög-
málið í heilbrigðisþjónustunni á að
vera „okkur er ekki sama um þig“.
Hver er árangur sameiningar þriggja
sjúkrahúsa í Reykjavík? Það að
rekstrarkostnaður hafi ekki hækkað
á milli ára er ekki ýkja merkilegur ár-
angur. Ekki þarf sameiningu til að sjá
til þess að ákveðnar og dýrar sértæk-
ar aðgerðir séu ekki framkvæmdar á
þrem stöðum. Það að einhverjir bið-
listar hafi styst um einhver prósent
er ekki málið! Málið er hvaða áhrif
hefur sameining sjúkrahúsanna á
okkur sem verðum að sækja heim
risabáknið. Hafa boðleiðir styst, finn
ég meira öryggi á stóru sjúkrahúsi?
Úr hverju í hvað hafa biðlistar styst?
Hvernig þjónustu og viðmót fær fólk
sem bíður? Og síðast en ekki síst
hvernig líður starfsmönnum á stóra
sjúkrahúsinu?
Sameining er ekki leiðin að per-
sónulegri þjónustu í heilbrigðiskerf-
inu eða ánægðara starfsfólki. Stað-
reyndin er sú að stærðin skiptir hér
máli! Viljum við risastórar ópersónu-
legar afgreiðslustofnanir sem af-
greiða okkur eins og hvern annan bú-
pening? Þrjár sjúkrastofnanir sem
sinna ákveðinni sérhæfingu auk al-
mennrar þjónustu við þá sem búa á
svæðinu er betri og persónulegri
þjónusta við almenning. Boðleiðir
brenglast í risabákni sem veit ekki
hvort það er að koma eða fara. Bákn-
ið bólgnar sífellt út og gleypir allt
sem nálægt því kemur.
Hver ræður og hver ber í raun
ábyrgð á núverandi skorti á festu og
þessu manneskjuleysi? Það heitir ein-
földun sem er í gangi en ég sé bara
flókið samskiptamynstur sem ekki
gengur upp. Starfsmannalýðræði
Landspítala Háskólasjúkrahúss
byggist á flóknu samskiptaneti og
dreifingu ábyrgðar. En fæstir ef
nokkur virðast rata um þetta net
þannig að þetta verður einfaldlega
lýðræði þeirra sem efst sitja. Per-
sónuleg og ábyrg starfsmannastjórn-
un víkur eðlilega fyrir kerfinu eins og
allt annað. Húmanisminn, mann-
hyggjan er horfin inn í kerfið og hér
er auglýst eftir henni!
Það er ekki of seint að bregðast við
og snúa af villu þessarar leiðar. Litlar
sértækar aðgerðir innan hvers
sjúkrahúss skipta stóru máli. Sjúk-
lingarnir sem skipta öllu máli eru eins
og peð í biðlista- og sameiningartafli
stjórnmálamanna. Tafli sem sanna á
ágæti þessarar samþjöppunar hjúkr-
unar. Valdi sem er þess valdandi að
einstaklingurinn sogast inn í kerfið
og týnist.
Við, þessi ágæta fámenna þjóð,
tökum höndum saman og nýtum
smæð okkar. Förum okkar leið, ekki
leið hinna stóru týndu þjóða. Þar er
manneskjan sjálf að týnast í hraða og
græðgi nútíma „menningar“. Við
þurfum ekki að glata þessari per-
sónulegu nánd sem er okkur svo mik-
ilvæg sem manneskjur. En stefnan í
dag er öll í eina átt. Það er verið að
draga úr persónulegum nánum sam-
skiptum milli fólks.
Við erum að vinna meira til þess að
geta keypt meira. En þrátt fyrir allt
sem við eignumst einkennir stöðugur
tímaskortur líf okkar og ávinningur
þessa alls er meiri einangrun. Það er
nauðsynlegt að líta á fámennið hér á
landi sem kost. Við skulum hætta að
biðjast afsökunar á smæð okkar eða
nota hana í vafasömum minnimátt-
arhöfðatölusamanburði. Verum stolt
og nýtum fámenni okkar sem leið til
að marka sérstöðu okkar.
Og ferskasta hugmyndin er einn
allsherjar Háskóli Íslands. Af hverju
er ekki hægt að selja lítinn háskóla í
útlandinu? Skóla sem hefur algjöra
sérstöðu vegna smæðar sinnar og
nýtir sér það til framdráttar. Háskól-
ar erlendis geta örugglega séð kosti
persónulegra tengsla og dýrmæti
nándarinnar í smæð okkar, en við
sjáum ekkert! Fljótum blind að feigð-
arósi.
Við kunnum ekki lengur að tala
saman og leitum skyndilausnar í
áfengi og lyfjum. Ja hérna, ég veit
ekki lengur hvert lýðveldið stefnir.
Veist þú það?
Gefum okkur tíma til að hlusta og
þolinmæði til að sjá hlutina þroskast
og verða til. Allt hefur sinn tíma og
sína stund og fámennið er kostur sem
við eigum að nýta til hagsbóta fyrir
okkur. Við skiptum öll máli, hvert og
eitt okkar. Að vera stór er afstætt
hugtak. Það stóra býr innra með
hverjum og einum okkar.
Sameinumst –
sameinum ekki
(alltaf)
Eftir Percy B. Stefánsson
Höfundur er áfengis- og
vímuefnaráðgjafi.
ÞAÐ VÆRI ekki ónýtt ef Banda-
ríkjamenn felldu þessa ríkisstjórn.
Íslendingar þurfa að losna við hana
og aðstoð Banda-
ríkjamanna er vel
þegin og gott verk af
þeirra hendi.
Þegar við gengum í
NATO 1949 var því
lýst yfir af hendi
Bjarna Benedikts-
sonar utanrík-
isráðherra fyrir hönd Íslendinga að
við legðum NATO til aðstöðu á Ís-
landi til varna en hér yrði ekki er-
lendur her að óþörfu. Þetta staðfesti
þáverandi utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna Dean Acheson með yfirlýs-
ingu enda var Dean Acheson vitur,
virðulegur og mjög hæfur stjórn-
málamaður.
Hér var á ferð seinustu daga Eliza-
beth Jones aðstoðarráðherra frá
Bandaríkjunum en hún fer með mál-
efni Evrópu o.fl. Hún færði okkur
þær óskir og hugmyndir forseta
Bandaríkjanna George W. Bush að
dregið yrði á næstunni úr umsvifum
varnarliðsins á Íslandi. Sérstaklega
er talað um að flytja burtu orustuþot-
urnar og lið þeim tilheyrandi. Aug-
ljóslega er rétt að flytja orustuþot-
urnar og rekstrarlið þeirra til staða
þar sem meiri þörf er fyrir liðið og
vélarnar við ný verkefni. Þarna ráða
Bandaríkjamenn og eiga að gera það.
Íslendingar ættu að taka þessari
ósk Bandaríkjamanna vel og sam-
þykkja að þessi hluti varnarliðsins
fari. Í framhaldi af því verður að líta
til þess hvaða ný verkefni og nýja at-
vinnu má finna fyrir það fólk sem
vinnur þá ekki lengur hjá varnarlið-
inu og tengdum aðilum. Við erum
varla svo aumir sem þjóð að næga at-
vinnu verði ekki hér að fá þótt hluti
hersins fari. Þá reynir á að rík-
isstjórnin hafi dug til að stjórna land-
inu og finni öllum þægileg og góð
störf. Til þess er hún kosin.
Annars ætti ríkisstjórnin að segja
af sér þar sem sú stefna hennar að
þvinga Bandaríkjamenn til að hafa
hér áfram orustuþotur hefur alveg
beðið skipbrot. Þessar þotur eru
fluttar til þar sem þörf er mest fyrir
þær hverju sinni. Er augljóst mál.
Samið var um það við upphaf
NATO 1949 milli utanríkisráðherra
Íslands og Bandaríkjanna í fullri vin-
áttu og virðuleik að hér væri ekki her
að óþörfu og aðeins til nauðsynlegra
varna.
Núverandi ríkisstjórn á Íslandi
hefur engan metnað fyrir hönd
landsins eða virðuleik. Hún liggur
nánast flöt á maganum og heimtar af
Bandaríkjamönnum að þeir hafi hér
orustuþotur áfram að óþörfu til að
stór hópur Íslendinga hafi áfram
vinnu hjá hernum. Svo eiga þeir hinir
sömu að kjósa áfram ríkisstjórnina
sem bersýnilega hélt í herinn og
skaffaði þannig meiri hervinnu
áfram. Um það snýst málið. Veiða
skal atkvæði.
Aðstoðarráðherrann Elizabeth
Jones frá Bandaríkjunum á þakklæti
fyrir að hafa bent Íslendingum á það
með kröfunni um brottflutning or-
ustuvélanna að fleira er gott en að
vinna hjá hernum. Svo verða Íslend-
ingar örlítið að bera ábyrgð á sjálfum
sér en liggja ekki uppi á öðrum. Ís-
lendingar hafi eigin metnað.
Bezt væri ef þetta yrði til þess að
orustuþoturnar færu. Svo segði rík-
isstjórnin til viðbótar af sér vegna
niðurlægingar sinnar í málinu. Það
væri enn betra.
Svo er það rúsínan í þessum pylsu-
enda að allar líkur eru á að or-
ustuþoturnar og hluti varnarliðsins
fari til Bagdad eða endi alla vega í
Írak á komandi árum þar sem
Bandaríkjamenn ætla samkvæmt
nýjum opinberum fréttum að byggja
upp mikinn og sterkan her á næst-
unni til varnar olíunni. Þetta mun allt
koma í ljós í fréttum og verða hæfi-
legur endir á herför utanrík-
isráðherra til Íraks sem hann tók
þátt í og lofaði svo mjög.
Var einhver að segja að laun
heimsins væru vanþakklæti?
Hættir ríkis-
stjórnin og fara
orustuþoturnar?
Eftir Lúðvík Gizurarson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
FLEIRA var það sem vakti gleði greinarhöfundar við lestur stefnu-
yfirlýsingar nýrrar ríkisstjórnar. Margt kemur þar fram sem sýnir vilja
Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks til að efla heilbrigða samkeppni í at-
vinnuumhvefinu og tryggja jöfn skilyrði Íslendinga til
menntunar. En hvað skyldi vekja áhuga greinarhöfundar á
þessum ákveðnu málefnum?
Málið er einfalt en jafnframt aðkallandi. Tími er til breyt-
inga á lögum um lögmenn (nr. 77/1998). Líkt og flestum er
kunnugt sem sýnt hafa máli þessu áhuga þóttu það mikil
vonbrigði fyrir laganema Háskólans í Reykjavík að frum-
varpi Sólveigar Pétursdóttur, þáverandi dóms- og kirkju-
málaráðherra, um breytingar á lögum um lögmenn skyldi
sópað undir teppi fyrir slit Alþingis síðastliðið vor. En það var ekki ein-
ungis laganemum Háskólans í Reykjavík sem þóttu málsatvik miður.
Greinarhöfundi gafst færi á að sækja fund Björns Bjarnasonar í húsa-
kynnum HR, undir yfirskriftinni „Stríðið í Írak“, fáeinum dögum eftir að
ljóst varð að frumvarpið til breytinga á lögmannalögum yrði ekki afgreitt.
Það vakti undrun og ánægju að Björn opnaði þar fundinn með alls óskyldu
málefni og lýsti yfir vonbrigðum sínum og furðu yfir að umrætt frumvarp
skyldi ekki hafa fengið farsælan endi. Jafnframt taldi hann breytingar á
lögmannalögum nauðsynlegar til að þeir sem þetta mál varðar muni sitja
við sama borð í upphafi leiks.
Aldrei er góðum liðsmanni ofaukið og ber að fagna því að Björn skuli nú
gegna embætti dóms- og kirkjumálaráðherra. Af þessu leiðir að grein-
arhöfundur setur traust sitt á Björn að hann haldi áfram ötulli baráttu
sinni fyrir auknum valmöguleikum til náms og sigli skipi réttlætis í höfn.
Breytingar á lögmannalögum, og reyndar dómstólalögum, eru nauðsyn-
legar svo þeim sem leggja stund á laganám sé gert jafnhátt undir höfði,
hvort sem þeir kjósa að stunda laganám við Háskóla Íslands, Háskólann í
Reykjavík eða við aðra sambærilega háskóla. Ekki má fresta því sem fram
á að ganga.
Ekki má fresta því
sem fram á að ganga
Eftir Heiðrúnu Lind Marteinsdóttur
Höfundur er laganemi við Háskólann í Reykjavík.
Fyrir
flottar
konur
Bankastræti 11
sími 551 3930