Morgunblaðið - 25.06.2003, Blaðsíða 12

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
12 MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í GREINARGERÐ sem Stefán Már
Stefánsson, lagaprófessor við Há-
skóla Íslands og sérfræðingur í Evr-
ópurétti, hefur unnið fyrir Landssam-
band veiðifélaga, og verður birt á
næstu dögum, kemur fram að Íslend-
ingar eigi ákveðna viðspyrnu gegn því
að taka upp tilskipun frá Evrópusam-
bandinu (ESB) um fiskeldi.
Eins og kom fram í Morgunblaðinu
í gær hefur innflutningur á lifandi eld-
isfiski, seiðum og frjóvguðum hrogn-
um frá Íslandi til Bretlands verið
stöðvaður. Bannið er til komið vegna
þess að íslensk stjórnvöld hafa ekki
leitt í lög tilskipun frá ESB um fisk-
eldi. Innflutningur til annarra aðild-
arlanda ESB gæti því einnig verið í
hættu.
Vilja innflutningsbann áfram
„Þegar þetta frumvarp kom fram í
vor óskuðum við eftir að fá málið til
skoðunar og umsagnar,“ segir Óðinn
Sigþórsson, formaður Landssam-
bands veiðifélaga (LV), „og landbún-
aðarnefnd varð við því.“
Óðinn segir að LV hafi látið fara
fram mjög ítarlega úttekt á þessu
máli. „Stefán Már Stefánsson, okkar
helsti sérfræðingur í Evrópurétti,
hefur gert þessa úttekt fyrir okkur. Á
næstu dögum mun liggja frammi
greinargerð frá honum þar sem kem-
ur fram að við eigum ákveðna við-
spyrnu gegn því að taka upp þessa til-
skipun sem um ræðir.“
Að sögn Óðins er umrædd við-
spyrna í 13. grein samningsins um
evrópska efnahagssvæðið. Einnig sé
fyrirvari í sjálfri tilskipuninni þar sem
segi að ákvæði hennar taki ekki til
innlendra lagaákvæða sem stuðli að
verndun tegunda. Innflutningsbannið
í lax- og silungsveiðilögunum á lifandi
laxi sé ótvírætt slíkt verndarákvæði.
Hann leggur ríka áherslu á að LV
muni leita allra ráða til þess að við-
halda því innflutningsbanni.
„Við ætlum okkur á næstu dögum
að kynna þessa álitsgerð sem Stefán
Már hefur unnið fyrir okkur bæði fyr-
ir ráðuneytinu og landbúnaðarnefnd
alþingis. Við munum eindregið fara
fram á að þær undanþágur verði nýtt-
ar sem við eigum ótvírætt rétt á bæði
samkvæmt samningnum, að okkar
mati, og einnig sem kveðið er á um í
tilskipuninni.“ Óðinn segir að það eigi
ekki að leiða til banns við útflutningi
hrogna og seiða frá Íslandi enda sé
það ekki markmið LV.
Drífa Hjartardóttir, formaður
landbúnaðarnefndar alþingis, segir
að málið hafi ekki verið afgreitt frá
landbúnaðarnefnd sl. vetur aðallega
vegna mikils ágreinings hagsmuna-
aðila. „Málið kom mjög seint fram og
það var mjög mikill ágreiningur hags-
munaaðila. Við vildum fá meiri um-
ræðu um málið og erum tilbúin að
taka það upp aftur þegar á þarf að
halda.“ Hún segir að andstæðingar
frumvarpsins haldi því fram að með
því að opna fyrir innflutninginn megi
flytja til landsins allt hvað eina sem
mundi skapa stórhættu fyrir íslenska
laxfiska.
Drífa leggur áherslu á að málið hafi
komið það seint fram að ekki hafi ver-
ið viðlit að afgreiða það fyrir þinglok.
„Nefndin var algjörlega sammála um
að það yrði að vinna það betur og ég
vísa beint í landbúnaðarráðuneytið út
af þessu máli. Það kom alltof, alltof
seint fram til þess að hægt væri að
vinna það af einhverri skynsemi.“
Hún segir að þegar svo stór hags-
munasamtök sem Landssamband
veiðifélaga vari við málinu verði að
hlusta á þeirra rök, ekki sé hægt að
hlusta á annan málsaðilann eingöngu.
Skilningsleysi ESB
„Það er rétt, málið kom seint
fram,“ segir Guðmundur B. Helga-
son, ráðuneytisstjóri í landbúnaðar-
ráðuneytinu. „Það var um að ræða
frumvarp bæði af hálfu landbúnaðar-
ráðherra og sjávarútvegsráðherra og
frumvarp sjávarútvegsráðherra fékk
afgreiðslu á þessum tíma en ekki það
sem að okkur sneri.“
– Af hverju var málið lagt fram
svona seint?
„Málið krafðist ákveðins undirbún-
ings hjá okkur,“ segir Guðmundur,
„en það hefur verið gríðarlega erfitt
mál alveg frá upphafi að sjá þessa
undanþágu okkar renna út og skiln-
ingsleysi, að okkar mati, Evrópusam-
bandsins á þeim aðstæðum sem hér
ríkja þannig að þetta er ekki létt mál
að fara fram með.“
Guðmundur segir að þegar lögin
verði lögleidd geti Íslendingar fengið
allar þær viðbótartryggingar sem svo
kallast sem þessi reglurammi gerir
ráð fyrir, þ.e. viðurkenningu á góðri
stöðu fisksjúkdómamála hér. „Okkar
færustu sérfræðingar hafa farið
gaumgæfilega yfir málið og telja að
þarna séu öll þau vopn sem þurfa að
vera til þess að hægt sé að standa á
verði um gott ástand fisksjúkdóma á
Íslandi.“
Viðspyrna mögu-
leg gegn tilskipun
ESB um fiskeldi
HEFJA mátti loðnuveiðar á sumar-
vertíð 20. júní sl. Fyrst leituðu skipin
úti fyrir Austurlandi en ekkert var
að hafa þar og var þá haldið vestur á
Halann. Þar fannst loðna og eru
skipin nú að fylla sig hvert af öðru.
Það var gott hljóðið í Grími Jóni
Grímssyni, skipstjóra á loðnuskipinu
Antares VE 18 frá Vestmanna-
eyjum, upp úr hádegi í gær þegar
Morgunblaðið náði tali af honum á
Halanum.
„Það er búin að vera ágætis veiði
hér í nótt. Ætli við séum ekki með
um þúsund tonn og það er svolítið
eftir í nótinni. Við erum að bíða eftir
Kapinni, við ætlum að gefa henni
það sem eftir er. Síðan förum við í
Krossanes [í Eyjafirði] með þetta.“
Aflann fengu þeir í sex köstum og
segir Grímur að óskaplega erfitt sé
að finna loðnuna, skilyrðin séu
þannig „... en ef maður finnur eitt-
hvað þá gefur það vel, maður sér
þetta eiginlega ekki, hún kemur
ekki á tækin nema að óskaplega litlu
leyti.“ Grímur segir að loðnan sé
ágæt utar en í kantinum sé hún
smærri.
– Eru margir að veiðum?
„Kap er hérna og Björg Jóns-
dóttir var að koma og það hljóta
fleiri að fara að koma. Beitir er far-
inn og ég sé að Víkingur er að fara.“
– Hvernig er veðrið hjá ykkur,
Grímur?
„Það er rosalega fallegt veður, al-
veg sléttur sjór og þetta er eins ynd-
islegt og það getur verið – svona á
það að vera og aldrei öðruvísi!“
Sumarloðnan
komin á Halann
ÚR VERINU
UM LEIÐ og Sveinn Hannesson,
framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðar-
ins, setti fund samtakanna um hátt
gengi krónunnar í gær, lýsti hann
þeirri skoðun sinni að skortur væri á
samstillingu í efnahagsstjórninni,
vöxtum væri haldið háum um leið og
framkvæmdum hins opinbera væri
flýtt. Hann sagði hátt gengi nú koma
á óvart og að menn hefðu búist við því
síðar. Iðnaðinum væri ógnað ef geng-
ið héldist hátt næstu fjögur til fimm
árin. Aðalhagfræðingur Seðlabank-
ans og forstöðumaður greiningar-
deildar Landsbankans sögðu eðlilegt
að væntingar um hækkun gengis
vegna stóriðjuframkvæmda hefðu
áhrif nú.
Þorsteinn Þorgeirsson, hagfræð-
ingur samtakanna, sagði í erindi sínu
að annar iðnaður færi illa út úr háu
gengi krónunnar. Fórnarkostnaður
þess væri meiri viðskiptahalli á
næstu árum og erlendar skuldir
gætu á árunum 2003–2007 hækkað
aukalega um 55 milljarða króna
vegna hás gengis krónunnar.
Þorsteinn sagði bestu vörnina
gegn háu gengi felast í ábyrgri efna-
hagsstjórn. Seðlabankinn hefði keypt
mikinn gjaldeyri síðustu mánuði og
það hefði átt sinn þátt í lækkun krón-
unnar að undanförnu. Þorsteinn
lagði áherslu á þátt opinberra fjár-
mála, bæði ríkis og sveitar. Hann
sagði mikið hafa áunnist á því sviði
síðasta áratug, en meira þyrfti til.
Þorsteinn hefur lagt mat á áhrif af
fjármálum ríkis og sveitar á hag-
sveifluna með tilliti til þess hvort
þeim hafi verið beitt til að vinna gegn
sveiflunni eða hvort þau hafi ýtt und-
ir hana. Hann sagði að þótt sveitar-
félögin fari aðeins með um fjórðung
samanlagðra opinberra fjármála hafi
þau ýtt undir hagsveifluna og haft
mest áhrif á hana, en ríkissjóður hafi
verið að mestu hlutlaus í þessu tilliti.
Að mati Þorsteins þarf að draga úr
vexti samneyslunnar og jafnvel að
minnka hana á komandi árum.
Stjórnvöld þurfi að sýna skýra við-
leitni til að samræma hagstjórn og
það muni stuðla að lækkun gengisins.
Aðhald hjá hinu opinbera
Bolli Þór Bollason, forstöðumaður
Efnahagsskrifstofu fjármálaráðu-
neytisins, fjallaði um hagstjórn og
ríkisfjármál. Hann sagði hagvaxtar-
skeið hafið og að vöxtur geti farið yfir
5% á næstu árum að teknu tilliti til
mótvægisaðgerða hins opinbera,
annars yrði vöxturinn enn meiri.
Bolli Þór sagðist sammála Þor-
steini um að ríkisfjármál hljóti að
verða í lykilhlutverki í hagstjórn á
næstu árum. Ástæðan sé sú að líta
megi á stóriðjuframkvæmdirnar sem
skammtímahnykk og slíkar aðstæður
krefjist mikils aðhalds í fjármálum
hins opinbera. Hann sagði grundvall-
aratriði að markmiðssetning væri
skýr og að skilningur skapaðist á
þessum sjónarmiðum, þ.e. að ekki
væri hægt að halda uppi óbreyttum
opinberum umsvifum meðan fram-
kvæmdirnar stæðu yfir.
Bolli Þór sagði sjálfgefið að draga
yrði úr opinberum framkvæmdum á
næstu árum, en einnig þyrfti að halda
aftur af samneysluútgjöldum. Mikil-
vægt væri meðal annars að launa-
stefna hins opinbera tæki mið af
þessum markmiðum, sem fæli það í
sér að launabreytingar ríkisstarfs-
manna mættu ekki undir neinum
kringumstæðum fara fram úr launa-
breytingum á almenna markaðnum.
Hann sagði þessi sjónarmið verða
höfð að leiðarljósi við fjárlagagerð
fyrir næsta ár, en í ríkisfjármálum
væri einnig horft lengra fram í tím-
ann.
Unnið gegn hækkun gengis
Már Guðmundsson, aðalhagfræð-
ingur Seðlabankans, fjallaði um hátt
gengi krónunnar og peningastefnu
Seðlabankans. Hann sagði það mis-
skilning að stóriðjuframkvæmdir
geti ekki haft veruleg áhrif á gengið
nú vegna þess hve langt sé í hátopp
þeirra, sem verði á árunum 2005–
2006. Aðalatriðið sé að toppurinn
komi og vitað sé hvenær það verði.
Þess vegna séu nú þegar komnar
fram væntingar um hærra gengi og
hærri vexti og það komi strax fram í
gengi og langtímavöxtum.
Már sagði ekki rétt að aðhaldssöm
peningastefna skýrði hátt gengi.
Vextir hafi verið lækkaðir verulega
síðustu mánuði og sama eigi við um
vaxtamun við útlönd, ef undan séu
skildar síðustu vikur, en þá hafi gengi
krónunnar reyndar heldur lækkað, af
öðrum ástæðum þó. Bindiskylda hafi
verið lækkuð og Seðlabankinn hafi
keypt mikinn gjaldeyri, þannig að
ekki sé hægt að segja að Seðlabank-
inn hafi stuðlað að hækkandi gengi.
Már sagði að til væru leiðir til að
draga úr hækkun raungengis á fram-
kvæmdatímanum án þess að fórna
verðbólgumarkmiði og efnahagsleg-
um stöðugleika. Leiðirnar væru eink-
um aðhald í opinberum fjármálum og
niðurskurður opinberra fram-
kvæmda, auk þess að auka framboð á
erlendu vinnuafli og öðrum fram-
leiðsluþáttum.
Mikil gjaldeyriskaup
Verðbólgumarkmið Seðlabankans
þolir að sögn Más að gengi krónunn-
ar verði á næstunni eitthvað lægra en
það er nú. Hann sagði þó að erfitt
væri fyrir Seðlabankann að gera
nokkuð frekar en gert hefði verið til
að lækka gengið. Erfitt væri að rök-
styðja vaxtalækkun í ljósi síðustu
verðbólguspár og nýjustu talna um
hagvöxt á fyrsta ársfjórðungi. Þar að
auki mætti færa fyrir því rök að
vaxtalækkun nú hefði lítil áhrif vegna
væntinga um hærri vexti í framtíð-
inni. Bankinn hefði líka keypt mikið
af gjaldeyri og í ár myndu kaupin
nema 42 milljörðum króna miðað við
gengi krónunnar 19. júní. Þessi gjald-
eyriskaup jafngildi öllu áætluðu
hreinu gjaldeyrisinnstreymi vegna
Fjarðaáls og Norðuráls og tengdra
virkjana á þessu ári, næsta ári og
stærstum hluta innstreymis ársins
2005. Þessi kaup kunni að eiga þátt í
lækkun gengisins undanfarna daga,
en sýnt hafi verið fram á að inngrip
sem fari ekki saman við breytingu á
stýrivöxtum hafi engin langtíma-
áhrif.
Már vék að stöðu sjávarútvegsins
og sagði framlegð hans á fyrsta árs-
fjórðungi hafa lækkað frá síðasta ári,
að hluta til vegna hækkunar geng-
isins. Gengið hækki líklega um
1%–2% á öðrum fjórðungi ársins og
það muni rýra afkomu sjávarútvegs-
ins frekar. Á móti komi auknar veiði-
heimildir á nýju fiskveiðiári og því sé
ekki víst að afkoman versni þegar líð-
ur á árið eins og oft vilji verða. Þá hafi
árin 2001 og 2002 verið afar góð í
sjávarútvegi og afkoman í ár gæti
orðið betri en árið 2000. Eiginfjár-
staða sjávarútvegsins sé einnig betri
en hún hafi verið um árabil og sjávar-
útvegurinn ráði því betur við sveiflur
en áður. Það séu því miklar ýkjur að
láta eins og hann sé í einhverju kalda-
koli.
Hagvöxtur með lágu gengi
Edda Rós Karlsdóttir, forstöðu-
maður greiningardeildar Lands-
bankans, sagði mikla áskorun felast í
því að vilja bæði mikinn vöxt, sem
alla jafna leiði til hærra gengis, og
um leið lægra gengi. Væntingar
væru um hátt gengi og ekki væri
óeðlilegt þó markaðurinn brygðist
við þeim strax.
Edda Rós sagði að krónan hefði
lengi verið að styrkjast en á síðustu
dögum hefði sú þróun verið rofin.
Þetta geti þó verið tímabundið
ástand og flöktið í genginu sé tölu-
vert. Inngrip Seðlabankans, þ.e.
kaup hans á gjaldeyri, eru það sem
veldur lækkun gengisins nú, að mati
Eddu Rósar. Hún segir að fyrst í stað
hafi lánahreyfingar verkað sem mót-
vægi við gjaldeyriskaup bankans, en
nú séu áhrifin að koma fram.
Edda Rós fjallaði einnig um
skuldabréfakaup útlendinga og áhrif
þeirra á gengið. Hún sagði þá ekki
taka gengisáhættu, þeir vildu ís-
lenska vexti en ekki gengisáhættuna.
Þess vegna væru kaup þeirra að
stórum hluta fjármögnuð með lánum,
aðallega endurhverfum lánum Seðla-
bankans. Í raun væri því um vaxta-
skiptasamninga að ræða og áhrifin á
gengið væru lítil, ef einhver. Hún
sagði að þegar fram í sækir kunni
gengisvarnirnar að verða of dýrar og
þá séu þrír kostir í stöðunni fyrir er-
lendu fjárfestana. Þeir geti í fyrsta
lagi tekið á sig tapið og vonast eftir
betri tíð, í öðru lagi selt bréfin, en þá
muni þeir líta til þess að markaðurinn
er grunnur og mikil sala hefði áhrif á
verðið, og í þriðja lagi hætt að verja
sig og tekið gengisáhættuna.
Edda Rós sagði gjaldeyriskaup
Seðlabankans skila árangri en um
leið væri gerð krafa á hendur stjórn-
valda um aðhald í opinberum fjár-
málum. Hún sagði kröfuna vera að
ekki verði farið út í eftirspurnar-
hvetjandi aðgerðir, að ekki verði ráð-
ist í framkvæmdir sem keppa við at-
vinnulífið um vinnuafl og að jafnvægi
verði á ríkissjóði á mælikvarða hag-
sveifluleiðréttrar afkomu. Ef þetta
gengi eftir væri þörfin fyrir vaxta-
lækkun mjög takmörkuð og styrking
gengis krónunnar yrði minni en ella,
enda væru þá ekki efnahagslegar for-
sendur fyrir frekari styrkingu.
Væntingar valda háu
gengi krónunnar nú
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Væntingar um aukið gjaldeyrisinnstreymi vegna ál- og raforkuvers-
framkvæmda eru þegar komnar fram í hærra gengi krónunnar.
Skiptar skoðanir
eru um það hvort
hátt gengi krón-
unnar þurfi að
koma á óvart
’ Sveitarfélöghafa ýkt hagsveifl-
una en ríkissjóður
verið hlutlaus ‘