Morgunblaðið - 27.06.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
PETER Herzig, prófessor í hag-
fræðilegri vistfræði og yfirmaður
Leibniz-rannsóknarstöðvarinnar í
hagnýtum sjávarrannsóknum við
tækni- og námuvinnsluháskólann í
Freiburg, heldur í dag fyrirlestur
á alþjóðlegri ráðstefnu um hafrétt-
armál sem haldin er í Háskóla Ís-
lands. Í fyrirlestri sínum fjallar
Herzig um ónýttar málmauðlindir
sem myndast í útfellingum frá svo-
kölluðum hitastrýtum við plötumót
í djúpsævinu.
Hitastrýtur verða til við plötu-
mót þar sem bólur af jarðkviku
hita sjó upp í nokkur hundruð
gráðu hita. Hitastrýturnar eru
áhugaverðar fyrir þær sakir að í
kringum þær myndast málmríkar
útfellingar en einnig vegna þess að
margir vísindamenn telja að við
slíkar strýtur hafi líf á jörðinni
upphaflega kviknað.
Mikið um hitastrýtur
í landhelgi Íslands
Þar sem Ísland er staðsett á
miðjum Atlantshafshryggnum,
sem skilur að Evrópu- og Norður-
Ameríku-flekana, er líklegt að
töluverðan fjölda af hitastrýtum sé
að finna í lögsögu Íslands. Nú þeg-
ar eru hafnar rannsóknir á hita-
strýtum í Eyjafirði.
Ef í ljós kemur að málmar í út-
fellingarhólum við hitastrýtur séu
nýtilegir gæti verið um mikla auð-
lind að ræða.
Herzig segir að enn sé óljóst
hvort námuvinnsla á jarðhitasvæð-
um í sjávarbotni sé heppilegur
kostur: „Við vitum ekki enn hvort
það muni borga sig að grafa eftir
málmum við þessi svæði.“
Sjór hitnar í mörg hundruð
gráður án þess að sjóða
Hitastrýturnar myndast þar sem
sjór flæðir undir sjávarbotninn og
hitnar vegna nálægðar jarðkviku-
bóla sem eru um 1.200 gráðu heit-
ar. Vegna hins mikla þrýstings á
sjávardýpinu sýður vatnið þó ekki
heldur brýtur sér leið í gegnum
sjávarbotninn. Á leiðinni að sjáv-
arbotninum tekur sjórinn í sig ým-
is steinefni og málma sem það flyt-
ur með sér að botninum. Við
snertingu við 2 gráðu heitan sjóinn
kólnar vatnið aftur og við það falla
efni út úr vatninu og mynda haug
af útfellingum sem innihalda marg-
vísleg jarðefni og málma.
„Nokkrar alþjóðlegar kannanir
hafa verið gerðar á þessu fyrir-
bæri. Í dag þekkjum við um 200
stór jarðhitasvæði með hitastrýt-
um. Þar af eru um 40 virk. Öll
þessi svæði tengjast stóru útsjáv-
arhryggjunum. Þessir staðir eru á
misjöfnu dýpi; frá um 200 metrum
niður í tæpa 4.000 metra,“ segir
Herzig. „Á þurrlendi þekkjum við
fjölmörg svæði þar sem súlfatset-
lög eru notuð sem námur fyrir
sink, blý, kopar, silfur og gull.
Mörg þeirra eru ævaforn súlfatset-
lög sem áður voru undir sjávar-
máli. Þessi svæði á hafi úti geta því
verið uppspretta mikilvægra
málma.“
Erfitt að rannsaka
útfellingarhólana
Vegna dýpisins getur verið erfitt
að rannsaka setlögin sem myndast
við þessar útfellingar. Við hita-
strýtur sem þessar geta myndast
háir og víðfeðmir útfellingarhólar.
Við útblástur vatnsins úr strýtun-
um harðna útfellingarnar sam-
stundis og eru lögin grjóthörð. Því
þarf aflmikla bora til þess að rann-
saka efnainnihald þeirra.
„Verkefnið sem unnið er að núna
snýst um að fá upplýsingar um
stærð, málminnihald og efnafræði-
lega samsetningu súlfatsetlaganna
í kringum þessi virku svæði.
Vandamálið er að við höfum að-
eins fengið sýni af yfirborði setlag-
anna en skortir upplýsingar um
það hvernig efnasamsetningin er
innan í setlögunum. Vandinn er sá
að það eru aðeins tveir til þrír
staðir í heiminum þar sem borað
hefur verið inn í þessi setlög á veg-
um vísindalegs verkefnis sem hef-
ur það að markmiði að rannsaka
hafsbotninn. Það tekur allt að
fimm ár að fá tækin til þess að
gera tilraunir með því að bora
djúpt inn í þessi setlög. Það myndi
því taka óratíma að fá nægar upp-
lýsingar um hvaða auðlindir er að
finna á hafsbotninum,“ segir
Herzig.
Nota demantsbor
„Við höfum notast við mjög
hreyfanlegan demantsbor sem get-
ur borað um 5 metra inn í setlagið.
Það gefur ágæta mynd af heildar-
efnasamsetningu setlagsins, þótt
útfellingarhóllinn sé miklu hærri.“
Herzig segir að sérfræðingar
telji að víðast sé ekki nægilega
mikið gull í þessum setlögum til
þess að hagkvæmt sé að hagnýta
það eingöngu gullsins vegna. Hins
vegar séu flestir á því að fýsilegt
sé að kanna til þrautar mögu-
leikann á því að nýta útfellingar-
hólana til námuvinnslu vegna þess
hve mikið sé af annars konar
málmi í útfellingunum.
Fyrir nokkrum árum komst
ástralskt fyrirtæki í fréttir þegar
það tryggði sér einkaleyfi til þess
að vinna málma úr útfellingum á
fimm þúsund ferkílómetra svæði
við hitastrýtur við Papúa Nýju
Gíneu. Herzig segir þetta hafa
kveikt áhuga fjárfesta víða um
heim á þessari vinnslu. Hann segir
að nú þurfi að finna aðferðir til
þess að rannsaka setlögin með
litlum tilkostnaði og þróa aðferðir
til hagnýtrar námuvinnslu á þess-
um svæðum. „Þessi tækni er til og
er t.a.m. notuð við demantsnámu
við strendur Afríku,“ segir Herzig.
„Það sem gerir námuvinnslu á
hafsbotni að sérstaklega hag-
kvæmum kosti er að námuvinnslan
er í raun hreyfanleg og ætti stofn-
kostnaðurinn því að vera minni en
við námugröft á þurrlendi.“
Stór hluti órannsakaður
Herzig segir að nú þurfi að af-
marka sérstök svæði þar sem hægt
verði að stunda rannsóknir á þessu
sviði.
Mikill hluti útsjávarhryggjanna
er enn órannsakaður: „Úthafs-
hryggirnir eru samtals um 60 þús-
und kílómetra langir. Sennilega
hafa aðeins 5–10% verið skoðað af
vísindamönnum. Það hefur verið
reiknað út að það taki ekki nema
eina milljón ára, sem er skammur
tími á jarðsögulegan mælikvarða,
fyrir allt vatnsmagn í úthöfunum
að fara í gegnum þessar hitastrýt-
ur.“ Þetta segir Herzig að bendi
sterklega til þess að hitastrýtur sé
að finna mjög víða.
Hafréttarráðstefnunni í Háskóla
Íslands lýkur í dag.
Miklar málmauðlindir kunna að felast í sjávarbotninum við Ísland
Góðmálmar falla út í kringum
hitastrýtur á jarðhitasvæðum




 








!

     ! "#
" 
#


  $     % &#
 '(  #
) % 

 '(   *+
#,(
 -#) # %,%.
#  /  
)  (.
&
!  )( #0  
,)/% #
/   1  )
'( 2   0% 
  # %3 
 0
Morgunblaðið/Golli
Peter Herzig, prófessor við tækni- og námuvinnsluháskólann í Freiburg.
UM 120 rafmagns- og tölvuverk-
fræðingar víðs vegar að úr heiminum
hittast á fundi í Reykjavík í dag og
stendur fundur þeirra fram yfir
helgi. Tilefnið er stjórnarnefndar-
fundur alþjóðasamtaka rafmagns-
og tölvuverkfræðinga, IEEE. Í
hópnum eru margir leiðandi sér-
fræðingar við stórfyrirtæki og há-
skóla í Evrópu og Bandaríkjunum.
Af þessu tilefni verður haldinn opinn
fundur á Hótel Loftleiðum í dag kl.
16, þar sem fjallað verður um þróun
og nýjungar í háhraðatengingum.
IEEE er stærsta félag verkfræð-
inga í heiminum og eru meðlimir
IEEE rúmlega 380.000 talsins í 150
löndum.
Vegna stjórnarnefndarfundarins
koma til landsins lykilfólk í fyrir-
tækjum og háskólum á svæðinu, svo
og yfirmenn IEEE, þar á meðal dr.
Michael Adler, forseti IEEE.
Ritstjóri tímarits IEEE á sviði
fjarkönnunar er dr. Jón Atli Bene-
diktsson, prófessor í rafmagns- og
tölvuverkfræði við Háskóla Íslands.
IEEE heldur árlega fleiri en 300
alþjóðlegar ráðstefnur. Þá leggur
IEEE mikla áherslu á staðlagerð.
Staðlar IEEE eru 900 talsins og eru
700 staðlar í þróun.
Nýjungar
í háhraða-
tengingum
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra sat í gær ráðherrafund Frí-
verslunarsamtaka Evrópu, EFTA, í
Kristansand í Noregi. Eftir fundinn
undirrituðu ráðherrarnir samning við
Chile um fríverslun. Utanríkisráð-
herra lagði áherslu á að þessi samn-
ingur væri mjög mikilvægur þar sem
hann skapar ný viðkskiptatækifæri
fyrir íslensk fyrirtæki. Íslenskur út-
flutningur til Chile hefur farið vax-
andi og er það einkum um að ræða
vélar og tæki til veiða og fiskvinnslu.
Samningurinn gerir ráð fyrir afnámi
tolla á vörur í viðskiptum milli land-
anna og er hann jafnframt einn víð-
tækasti fríverslunarsamningur sem
EFTA-ríkin hafa gert, segir í frétt frá
utanríkisráðuneytinu.
EFTA-ríkin hafa gert tuttugu frí-
verslunarsamninga. Samningavið-
ræður eru nú í gangi við Líbanon,
Kanada, Egyptaland og Túnis. Ráð-
herrarnir fjölluðu um möguleika á því
að hefja viðræður við fleiri ríki í fram-
tíðinni og var vikið að slíkum mögu-
leikum varðandi t.d. Bandaríkin,
Rússland, Japan og Kóreu.
Fríverslunar-
samningur
EFTA
við Chile
ÞJÓÐARÁTAK VÍS gegn umferðar-
slysum hófst í gær. Markmið átaksins
er að hvetja alla Íslendinga til að
leggjast á eitt í baráttunni gegn um-
ferðarslysum. Meðan á þjóðarátakinu
stendur mun VÍS kynna til sögunnar
fólk sem þekkir slysin af eigin raun,
þ.e. fórnarlömb slysa og fólk sem
starfar að björgun og umönnun.
Sumarið er sá tími þegar flest al-
varleg umferðarslys verða og því er
sérstök ástæða til að hvetja til aðgát-
ar á þeim tíma.
Friðrik Ellert Jónsson, sjúkra-
þjálfari á Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi, Grensási, setti átakið
formlega í gær. Hann talaði um slys
og afleiðingar þeirra sem eru ekki
eingöngu líkamlegar heldur einnig fé-
lagslegar og sálrænar. Slysið hefur
heldur ekki aðeins áhrif á hinn slas-
aða heldur einnig alla aðstandendur.
„Það erfiðasta við þetta starf er að
sjá ungt fólk, fólk á uppleið, og svo allt
í einu er fótunum kippt undan því,“
segir Friðrik Ellert. „Mín skoðun er
sú að það ætti að bjóða nemendum í
ökuskólum landsins að koma í vett-
vangsverð á Grensás. Þar sjást
hörmulegar afleiðingar bílslysa.“
Þjóðarátakið mun standa í sjö vik-
ur en það er liður í forvarnaráætlun
VÍS. Í Smáralind hefur verið opnuð
sýning þar sem vettvangur slyss er
sviðsettur og sýndar ljósmyndir af
umferðarslysum.
Þjóðarátak VÍS gegn umferðarslysum
Fólk sem
þekkir til
Morgunblaðið/SverrirFriðrik Ellert Jónsson setti þjóðarátak VÍS gegn umferðarslysum í gær.
♦ ♦ ♦