Morgunblaðið - 27.06.2003, Side 32
MINNINGAR
32 FÖSTUDAGUR 27. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
É
g talaði við ungan
mann um daginn,
sá var á átjánda
ári, og sagði mér
frá því að lögreglan
hefði stoppað sig á yfir 160 kíló-
metra hraða í nágrenni Reykja-
víkur nýverið. Pilturinn sýndi
enga iðrun og þegar ég kvaddi
hann og bað hann góðfúslega að
aka varlegar í framtíðinni hló
hann létt og svaraði einfaldlega:
„Nei, það ætla ég ekki að gera.“
Nei, þessi ungi fífldjarfi mað-
ur ætlaði ekki að aka varlegar í
framtíðinni. Hann virtist meira
að segja nokkuð stoltur af „af-
reki“ sínu sem rataði í fjölmiðla.
Þetta stutta samtal varð til
þess að ég fór að hugsa um alla
hina ungu
piltana sem
aka um vegi
landins.
Riddara
brynjaða
hrað-
skreiðum bílum. Þessir ungu
drengir hafa samkvæmt fréttum
verið að gefa svo rækilega inn
undanfarið að lögreglan hefur
aldrei séð annað eins. Ég leyfi
mér að segja pilta, því yfirgnæf-
andi meirihluti þeirra sem teknir
eru fyrir ofsa akstur á Íslandi
eru karlkyns. Um 75% þeirra
sem voru teknir af lögreglunni í
Reykjavík fyrir of hraðan akstur
árið 2001 voru karlar. Um helm-
ingur allra brotanna eru framin
af fólki undir 30 ára, sem er gríð-
arlega hátt hlutfall miðað við að
íslensk ungmenni fá ökuleyfi
sautján ára gömul. 77% þeirra
sem kærðir voru fyrir ölvunar-
akstur árið 2001 voru karlar. Um
60% þeirra voru yngri en 30 ára.
Ungir menn brjóta frekar af
sér í umferðinni en ungar konur.
Það má því segja að ungir menn
séu þar af leiðandi mun hættu-
legri í umferðinni en ungar kon-
ur. Ég hef heyrt fólk segja að
þar sem karlmenn keyri meira
sé þetta eðlilegt hlutfall en ég
leyfi mér að efast um að það
skýri þennan mun nema að litlu
leyti.
Það hefur lengi verið í um-
ræðunni að breyta bílprófsaldr-
inum, láta ungmennin bíða ári
lengur eftir prófinu góða. Það
hefur nú ekki enn verið gert og
kannski er það vegna þess að þá
yrðu ýmsar stéttir svo gott sem
atvinnulausar í heilt ár. Mig
grunar líka sterklega að 17 ára
ungmenni myndu ekki taka
þessum breytingum þegjandi.
Ökuréttindi fela nefnilega í
sér frelsi og í nútíma þjóðfélagi
gengur allt út á frelsi. Frelsi til
að gera allt sem manni dettur í
hug án þess að spyrja kóng né
prest, frelsi til að vera maður
sjálfur og svo auðvitað frelsi til
að ferðast án þess að vera öðrum
háður. Sum sé ferða-frelsi.
En er frelsi til að ferðast án
þess að vera öðrum háður of
dýru verði keypt? Erum við að
fórna ekki aðeins fjármunum
heldur mannslífum? Hafa
sautján ára ungmenni, og þá sér-
staklega drengir, yfirleitt eitt-
hvað að gera bak við stýri bif-
reiðar? Hafa þau þroska í það?
Er hægt að mæla þennan
þroska? Ætti t.d. að greind-
arprófa ungt fólk áður en það
fær bílpróf? Eiga kannski sumir
að fá ökuréttindin en aðrir alls
ekki? Aldrei?
Frelsi til að ferðast má ekki
verða frelsi til að kjánast og láta
eins og fífl. Ekki í umferðinni. Í
guðanna bænum, nógu mörg eru
tækifærin í lífinu til að gera sig
að fífli svo það sé ekki tekin
áhætta á að drepa einhvern í
leiðinni.
Stundum er sagt að slysin geri
ekki boð á undan sér, en það má
samt alveg segja að ungir dreng-
ir séu sumir boðberi slysa.
Slysasprengjur sem sífellt er
borinn eldur að í hvert skipti
sem þeir setjast undir stýri. Þeir
keyra of hratt, þeir keyra fullir
og þeim virðist mörgum hverjum
skítsama.
Það er ekki hægt að ráða við
sum slys. Þau verða í vonsku-
veðrum, bifreiðinni er um að
kenna eða aðrir þættir sem ekki
er hægt að hafa stjórn á verða til
þess að slys eiga sér stað. En
það eru ákveðnir þættir er valda
slysum, ólöglegir þættir, sem
hægt er að koma í veg fyrir. Það
er ölvunarakstur, hraðakstur og
glannaskapur. Þessum þáttum
er í hverju tilfelli stjórnað frá
einni stjórnstöð. Oft úr höfði
ungs karlmanns. Er ekki tími til
kominn að uppfæra þær stjórn-
stöðvar? Eða ættum við að grípa
til harðari aðgerða og loka þeim?
Ættum við að berjast fyrir því að
ungir, karlkyns ökumenn verði
teknir úr umferð í bókstaflegri
merkingu, áður en þeir valda
meiri skaða en þegar er orðinn?
Eða dugar að tala ærlega yfir
hausamótunum á þeim?
Eitthvað er ekki í lagi í öku-
kennslu, uppeldi eða umhverfi
íslenskra drengja. Ef þeir verða
að sýna sig, eða fá útrás með því
að stofna lífi annarra í hættu, er
ekki hægt að sitja hljóður hjá.
Hvað skyldi það vera sem vantar
í líf þeirra; sjálfstraust? Það eru
nefnilega ekki næstum allir sem
keyra eins og asnar, margir og
líklega flestir ungir menn gera
það ekki og hafa það ágætt samt
sem áður. Hvað veldur?
Frétt á Stöð 2 vakti athygli
mína um daginn. Hún fjallaði um
það að ungir ökumenn eru víst
svo upprifnir af „Too Fast too
Furious“-myndinni, að þeir fara
í spyrnu hér og þar um landið.
Það er auðvelt að hugsa sem svo
að þessar árans kvikmyndir hafi
ótrúlega slæm áhrif á æskuna.
Halló! Á þessi sama áhrifagjarna
æska þá virkilega að hafa rétt-
indi til að aka bíl? Ef fólk getur
ekki skilið hættuna sem felst í
slíkum glæfraakstri sem í mynd-
inni er sýndur, greint á milli
raunveruleika og sýndarveru-
leika held ég að þeir hinir sömu
ættu í mesta lagi að fá að sitja í
hjá ömmu sinni þegar þeir verða
sautján ára.
Ungi pilturinn sem ég gat um í
upphafi missir bílprófið af því
hann ók svo hratt. Aðeins tíma-
bundið þó. Hann verður kominn
aftur út í umferðina fyrr en var-
ir, tilbúinn að gefa allt í botn. Án
þess að hafa hugmynd um hvað
verður á vegi hans.
Riddarar
götunnar
Það er auðvelt að hugsa sem svo að
kvikmyndir hafi slæm áhrif á æskuna.
En á þessi sama áhrifagjarna æska þá
virkilega að hafa réttindi til að aka bíl?
VIÐHORF
Eftir Sunnu Ósk
Logadóttur
sunna@mbl.is
✝ Rósamunda Pál-ína Friðriksdótt-
ir fæddist á Ósi í Bol-
ungarvík 13. sept.
1902. Hún lést á
hjúkrunarheimilinu
Sunnuhlíð 21. júní
síðastliðinn. Foreldr-
ar hennar voru hjón-
in Sesselja Hákonía
Einarsdóttir frá
Dýrafirði og Friðrik
Ólafsson frá Ósi í
Bolungarvík. Þau
bjuggu á Ósi í Bol-
ungarvík en fluttu
síðar að Grundum í
Bolungarvík. Alsystkini Rósu voru
fimm og ein hálfsystir í föðurætt.
Aðeins Rósa og Sigurður Egill,
sem nú er látinn, komust til fullorð-
ins ára, hin dóu öll í bernsku. Auk
þess átti Rósa tvo fósturbræður,
Benedikt Guðmundsson og Ágúst
Jasonarson, sem báðir eru nú látn-
ir, og fóstursystur, Brynhildi Ol-
geirsdóttur, sem býr í Reykjavík.
Rósa ólst upp hjá foreldrum sín-
um, en fluttist árið 1929 til Súða-
víkur.
Áki Eggertsson fæddist á Kleif-
um í Seyðisfirði við Djúp 13. sept.
1906. Hann lést 20 nóv. 1981 og var
bálför hans gerð 27. nóv. 1981.
Foreldrar hans voru Halldóra Júl-
íana Haraldsdóttir og Eggert Reg-
inbaldsson. Þau bjuggu á Kleifum í
Seyðisfirði og síðar Hreggnasa í
Bolungarvík. Systkini Áka voru
tólf, sjö þeirra komust til fullorð-
insára: Daði, Margrét, Anna,
Fríða, Una, Lea og Haraldur, sem
er sá eini sem enn er á lífi af þeim
systkinum. Auk þess átti Áki þrjár
fóstursystur: Ebbu Sigurbjörgu
Þórðardóttur, og tvíburasysturnar
þau þrjú börn: Hauk Inga, Karen
Ósk og Rakel Rán. 2) Börkur, áður
framkvæmdastjóri í Súðavík, nú
búsettur á Seltjarnarnesi, f. 19.
júní 1935, kvæntur Kristínu Jóns-
dóttur, börn þeirra eru fjögur: a)
Rósa Björk, búsett í Reykjavík, gift
Haraldi Leifssyni frá Ísafirði, börn
þeirra eru þrjú: Leifur Alexander,
Júlíanna Alexandra og Anna Alex-
andra. b) Birna, búsett í Hafnar-
firði, á tvö börn með fyrrverandi
sambýlismanni sínum, Sigurði
Kjartansyni: Fannar Má og Krist-
ínu Ösp. Sambýlismaður Birnu er
Sigurður M. Sigurðsson. c) Dóra
Jóna, búsett í Reykjavík, á eina
dóttur, Unni Björk Jóhannsdóttur.
d) Heimir, búsettur í Ástralíu,
kvæntur Patriciu Barkarson, börn
þeirra eru þrjú: Alissa Mary, Nicol-
as Charles og Anna Bryndís. 3)
Ásta, áður póst- og símstöðvar-
stjóri í Súðavík, nú fulltrúi hjá Sím-
anum í Reykjavík, nú búsett í
Kópavogi, f. 24. nóv. 1941, gift Sig-
urði Þórðarsyni verkstjóra, börn
þeirra eru fjögur: a) Áki, kvæntur
Evu Jónasdóttur, börn þeirra eru
Sigríður Drífa, lést í bernsku, Ásta
og Karl Davíð. Eva á þrjú börn frá
fyrra hjónabandi, Mariellu, Petreu
og Kristján Ólaf. Áki ólst upp hjá
móðurforeldrum sínum. b) Þórður
Þórarinn. c) Nanna, sambýlismað-
ur Pétur Traustason, með honum á
hún Þórunni, en fyrir átti hún son-
inn Sigurð Frey Kristinsson. d)
Una, sambýlismaður Friðrik And-
ersen og eiga þau einn son, Grétar
Áka.
Útför Rósu fer fram frá Kópa-
vogskirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 15. Með henni verður jarð-
sett duftker með jarðneskum leif-
um Áka.
Elínu og Sigríði Tryggvadætur,
dætur Margrétar systur Áka.
Áki ólst upp hjá foreldrum sín-
um og fluttist árið 1929 til Súðavík-
ur.
Þau Rósa og Áki giftust 17. okt.
1931 og hófu búskap í Súðavík. Þau
ráku verslun í Súðavík í ein 37 ár
og önnuðust olíusölu fyrir Skelj-
ung hf. Jafnframt stunduðu þau
búskap um tíma. Jafnhliða at-
vinnurekstri sínum stundaði Áki
rafvirkjastörf. Hann var um skeið
framkvæmdastjóri Frosta hf., síð-
ar stjórnarformaður, var oddviti
Súðavíkurhrepps, hreppstjóri og
sýslunefndarmaður, organisti og
kórstjóri. Bjuggu þau alla sína bú-
skapartíð í Súðavík.
Rósa fluttist til Kópavogs árið
1986, ásamt fjölskyldum sínum.
Rósa og Áki eignuðust þrjú börn:
1) Haukur rafvirkjameistari á
Húsavík, f. 18. jan. 1933, d. 20. júlí
2000, kvæntur Steinunni Sveins-
dóttur. Eignuðust þau þrjá syni:
Svein, Áka og Hauk, en fyrir átti
Haukur soninn Agnar. Eiginkona
Áka er Arna Þórarinsdóttir, eiga
Rósa var orðin 74 ára þegar ég
kynntist henni í Súðavík þar sem hún
bjó með eiginmanni sínum, Áka Egg-
ertssyni. Rósa var yndisleg kona og
þegar vel lá á henni hafði hún þannig
viðveru að öllum leið vel sem í nálægð
hennar voru. Enda var það svo að fáir
komu til Súðavíkur án þess að stoppa
á bensínstöðinni hjá Rósu og Áka og
þiggja kaffibolla og hressilegt spjall
við húsráðendur.
Rósa var ákaflega merkileg kona
sem hafði frá mörgu að segja og fyrir
5 árum hafði ég á orði við hana hvort
ég mætti ekki heimsækja hana með
segulband þannig að við gætum
skráð það helsta sem á hennar daga
hafði drifið. Það var auðsótt mál frá
hennar hendi og áttum við margar
góðar stundir saman við segulbandið.
Hún sagðist fyrst muna eftir sér
þegar hún var 3-4 ára gömul þegar
systkini hennar dóu úr barnaveiki og
læknirinn gaf henni grænan kjól með
hvítum kraga þegar ljóst var að hún
myndi lifa veikina af.
Rósa sagði mér margar sögur af
móður sinni, henni Sesselju, sem hún
sagði hafa verið óskaplega hjarta-
hlýja konu sem hafði mikinn áhuga á
öllu sem tengdist hjúkrun og las allt
sem hún komst yfir um það efni. Á
þessum tíma var lítið um sjúkrarúm á
heilsustofnunum og þar sem Sesselja
sýndi mikla færni í þessum efnum
fékk hún iðulega erfiðustu sjúk-
lingana í heimahjúkrun til sín. Hún
miðlaði af reynslu sinni og kunnáttu
til Rósu sem varð mjög ung hennar
helsta hjálparhella. Hún sagði mér
hvernig mamma hennar hafði kennt
henni að annast sjúklinga sem þjáð-
ust af mismunandi sjúkdómum. Einn
sjúklinganna var henni svo minnis-
stæður þar sem hann hafði lamast að
hluta og var orðinn svo tærður og illa
farinn að hold var horfið milli hásinar
og beins og soðin tuska notuð til að
þrífa þar á milli. Önnur sagan var af
gamalli konu sem var með berkla.
Enginn mátti koma of nálægt henni
nema Rósa og mamma hennar, Rósa
þó aldrei nær en sem nam armslengd.
Rósa hafði það hlutverk að sitja í ná-
lægð við sjúklinginn og halda honum
selskap. Henni var minnisstætt að
mamma hennar hafði látið berkla-
sjúklinginn hafa krukku sem hún átti
að hrækja í og setja síðan á lok sem
urða átti þegar hún var orðin full.
Þessi gamla kona lifði í 5 ár svona
veik hjá mömmu og ekkert okkar
smitaðist af berklum sagði Rósa með
stolti. Hún sagði mér einnig frá ein-
um af þessum hörðu vetrum kringum
1923 þegar þau urðu heylaus í fyrsta
og eina skiptið og til að bjarga búpen-
ingnum fór fjölskyldan niður að sjó
og tíndi söl og hélt þannig lífi í búpen-
ingnum þar til voraði.
Hún sagði mér líka frá því þegar
Sveinn Halldórsson, kennari í Bol-
ungarvík, bað pabba hennar að taka
að sér munaðarleysingja og fá Rósu
til að kenna honum um veturinn. Hún
gerði það og fékk munaðarleysinginn
mjög góða einkunn um sumarið,
sagði Rósa brosandi. Það var líka
þessi sami Sveinn sem varð þess
valdandi að Rósa og Áki kynntust.
Þannig var að Rósa var í söngkór í
Bolungarvík og vildi Sveinn fá Áka í
kórinn. Hann kom því þannig fyrir að
Áki átti að fylgja Rósu frá Bolung-
arvík að Ósi eftir eina æfinguna og
var hann búinn að tala við Rósu um
það að hún reyndi að fá Áka í kórinn.
Lítið gekk hjá Rósu að koma Áka í
kórinn, því hann var mjög feiminn, en
kynni komust á með þeim og eftir það
vildi Áki fylgja Rósu að Ósi eftir
hverja kóræfingu. Eftir þó nokkrar
fylgdarferðir spurði Sveinn Rósu
hvort Áki gæti sungið. Rósa svaraði
strax um hæl, nei, það getur hann
ekki en hann er mjög góður á harm-
óniku.
Þessar sögur og svo margar aðrar
sem Rósa sagði mér af lífinu á Ósi í
Bolungarvík sögðu mér mikið um það
umhverfi sem Rósa ólst upp í og hef-
ur eflaust mótað hana og gert að
þeirri sterku og góðhjörtuðu mann-
eskju sem hún var.
Saga Rósu spannar heila öld og er
efni í heila bók og verður ekki sögð
hér. Hún og Áki gáfu svo miklu meira
af sér til samferðamanna sinna en
þau þáðu og við hin sem eftir lifum er-
um mun ríkari fyrir að hafa fengið að
verða samferða þeim. Minning þeirra
mun lifa með okkur sem vorum svo
lánsöm að kynnast þeim.
Haraldur Leifsson.
Í dag verða bornir til grafar mínir
ástkæru móðurforeldrar, Rósa amma
og Áki afi. Mig langar að kveðja þau
með nokkrum orðum.
Mikið var alltaf gott að koma til
þeirra, alltaf var eitthvað gott til að fá
sér, orna sér við kokseldavélina nú
eða bara fá þurra vettlinga. Ég man
að sem barn skreið ég upp í heita hol-
una hans afa og kúrði með ömmu til
hálfníu eftir að mamma fór til vinnu.
Amma kenndi mér að lesa og not-
aði hún sokkaprjón til að benda á orð-
in. Hjá afa lærði ég að reikna, ég var
hjá honum inn á kontór og fékk
stundum að nota reiknivélina hans til
að sannreyna hvort þetta væri allt
saman rétt. Ég man eftir að hafa
byggt snjóhús með bræðrum mínum
og þá fengum við snúin kerti úr búð-
inni ykkar til að hafa í snjóhúsinu.
Þegar Áki bróðir kveikti á því sátum
við bara og horfðum dáleidd á logan,
alsæl að fá kertin.
Afi kallaði okkur systkinin eldri
Nafna, Garm og Skottu og tengjast
þessum nöfnum hlýjar tilfinningar og
góðar minningar. Mikill missir var
þegar afi lést 1981, þá var ég 15 ára
og hafði verið meira og minna hjá
þeim alla daga.
Ömmu fengum við að hafa lengur
hjá okkur og þegar við bjuggum með
ömmu á Sunnubrautinni hér í Kópa-
vogi naut sonur minn þeirrar um-
hyggju, natni og þolinmæði sem
amma hafði að gefa. Eiga þau margar
góðar stundir saman frá því að amma
raðaði kubbum fyrir hann sem hann
svo hrinti niður, skellihlæjandi, og
þegar hann breiddi teppi á fætur
hennar og færði henni te þegar hann
var orðinn eldri.
Handavinna ömmu spannar lang-
an feril og tók hún að sér hér áður
fyrr að sauma fyrir fólk. Hún prjón-
aði ófáar lopapeysur, einnig prjónaði
hún á prjónavélina og ekki eru mörg
ár síðan hún lagði henni. Ég fékk
góða tilsögn í handavinnu hjá ömmu
og margar handavinnustundir áttum
við saman.
Hinsta kveðja. Ykkar Skotta,
Nanna Sigurðardóttir.
Á síðasta ári náði Rósa amma því
að halda upp á 100 ára afmælisdaginn
sinn með stórveislu þar sem hún tók á
móti fjölda manns hress og kát að
vanda. Á löngum lífsferli sínum hafði
RÓSAMUNDA P. FRIÐRIKS-
DÓTTIR OG ÁKI EGGERTSSON