Morgunblaðið - 29.06.2003, Blaðsíða 18
18 SUNNUDAGUR 29. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
J
ÖKULSÁRGLJÚFUR eru ein stærstu
og hrikalegustu árgljúfur landsins. Þau
eru um 25 km löng, hálfur km á breidd
og víða um eða yfir 100 metra djúp. Efri
gljúfrin, svæðið frá Dettifossi að Syðra-
Þórunnarfjalli, eru dýpst og hrikaleg-
ust, allt að 120 m djúp á kafla.
Þjóðgarðurinn er í umsjón Umhverf-
isstofu, sem tók við því hlutverki Náttúruvernd-
ar ríkisins, sem svo var kölluð, um síðustu ára-
mót og sér Sigþrúður Stella Jóhannsdóttir,
þjóðgarðsvörður, um daglegan rekstur. Hún
var eini starfsmaðurinn allt árið þar til fyrir
skömmu að Kári Kristjánsson, sérfræðingur,
var einnig ráðinn í fullt starf. Auk þeirra starfa
einnig landverðir og fleiri í þjóðgarðinum að
sumarlagi.
Sigþrúður Stella þjóðgarðsvörður segir
markmiðið með stofnun þjóðgarðsins á sínum
tíma annars vegar að vernda og varðveita gljúf-
ur Jökulsár á Fjöllum og umhverfi þeirra,
landslag, lífríki og sögu og varðveita fyrir kom-
andi kynslóðir og hins vegar að veita almenningi
aðgang að þjóðgarðinum með þeim takmörk-
unum, sem nauðsynlegar eru til að tryggja
verndun.
„Þetta er stundum svolítill línudans,“ segir
Stella. „Það getur verið erfitt að finna leið til
þess að vernda svæði annars vegar og veita al-
menningi aðgang hins vegar svo fólk geti notið
þess við náttúruskoðun og útivist.“
Hún segir erfitt að gera svo öllum líki, en
reynt sé að finna milliveg. „Það er líka mjög
mismunandi hvernig fólk upplifir svæðið og
hvað því finnst fallegast. Hér í Jökulsárgljúfrum
eru ótal fagrir staðir, sumum finnst til dæmis
fallegast að koma að gljúfrunum í Hafragili þar
sem þau eru hrikalegust en öðrum kann að finn-
ast fallegast í Hólmatungum eða Ásbyrgi.“
Þjóðgarðurinn í Jökulsárgljúfrum var stofn-
aður árið 1973 með friðlýsingu jarðarinnar
Svínadals í Kelduhverfi, að viðbættri landspildu
á Ásheiði. Ári síðar var land jarðarinnar Áss
sameinað þjóðgarðinum og 1978 meginhluti Ás-
byrgis. Hann nær með Jökulsá að vestan, frá
Dettifossi niður að þjóðvegi 85, um 30 km vega-
lengd og flatarmál hans er um 120 ferkílómetr-
um.
Dettifoss, Selfoss, Hafragilsfoss og nágrenni
austan Jökulsár á Fjöllum var friðlýst árið 1996
sem náttúruvætti. Svæðið er í einkaeign en er í
umsjón Umhverfisstofu.
Stella segir mjög mismunandi hvernig fólk
upplifir þjóðgarðinn. „Það fer bæði eftir bak-
grunni þess og menntun, lífssýn og reynslu,“
segir hún. „Sumir vilja meira aðgengi að helstu
stöðum, vilja komast nær á bílum og hafa fljót-
farnari vegi og þjónustuna meiri. Aðrir vilja
hins vegar stíga enn frekar á bremsuna varð-
andi aðgengi en nú er og hafa að minnsta kosti
sum svæðin erfiðari yfirferðar.“ Hún segir erfitt
að gera öllum til hæfis en mikilvægt sé að út-
skýra fyrir fólki hvers vegna ein leið sé valin til
þess að stjórna á svæðinu en ekki önnur.
„Þegar svæðið var gert að þjóðgarði fyrir
þrjátíu árum var mikið horft til fegurðar, fólki
fannst þetta fallegt land og merkilegt að því
leyti en seinna meir hafa menn gert sér grein
fyrir því að svæðið er ekki bara fallegt heldur
líka mjög merkilegt, til dæmis vegna þess hve
það er jarðfræðilega sérstakt. Verðmæti þess
eru því fólgin í fleiru en fegurðinni. Svæðið hef-
ur mikið fræðslugildi, bæði fyrir almenning og
þá sem eru að leita eftir einhverri sérstakri
þekkingu, til dæmis í jarðfræði.“
Til að halda á lofti þeirri miklu sögu, nátt-
úrufarslegri og menningarlegri, sem svæðið
hefur að geyma er sérstök dagskrá fyrir gesti.
„Boðið er upp á daglegar gönguferðir um Ás-
byrgi og Hljóðakletta og líka er boðið upp á
lengri gönguferðir þrisvar í viku. Þá erum við
með kvölddagskrá í tengslum við tjaldstæðin og
sérstaka dagskrá fyrir börnin.“
Skyldi margt hafa breyst í þjóðgarðinum á
síðustu þrjátíu árum? Sigþrúður Stella svarar:
„Fyrst og fremst að því leyti að aðgengi að
hinum ýmsu stöðum hefur aukist. Mikið hefur
verið lagt af merkum gönguleiðum, áningar-
staðir gerðir og stígarnir eru betri en þá. Svo er
búið að byggja upp tjaldstæði bæði í Ásbyrgi og
í Vesturdal; segja má að smátt og smátt sé verið
að bæta aðstöðu og þjónustu við gesti.“
Varðandi náttúruna segir hún sum svæði hafa
opnast, „en reynt er að stýra umferð um þjóð-
garðinn þannig að mestu perlurnar beri ekki
skaða af. Sum svæði hafa aðeins látið á sjá, en
með góðu skipulagi og nægu fjármagni til fram-
kvæmda á að vera hægt að halda í horfinu.“
Hún segir vinsælustu staði þjóðgarðsins vera
Ásbyrgi og Dettifoss. „Það eru fjölförnustu
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Við Dettifoss í góðu veðri í vikunni. Dettifoss þykir einn mikilfenglegasti foss landsins enda af mörgum talinn voldugasti foss Evrópu. Hann er 45 metra hár og um 100 metra breiður.
Þjóðgarður í þrjátíu ár
Þjóðgarðurinn í Jökulsárgljúfrum var stofnaður 1973 með frið-
lýsingu jarðarinnar Svínadals í Kelduhverfi, að viðbættri land-
spildu á Ásheiði. Skapti Hallgrímsson skoðaði svæðið nú, þrjá-
tíu árum síðar, í fylgd Sigþrúðar Stellu Jóhannsdóttur
þjóðgarðsvarðar og fræddist um þessa miklu náttúruparadís.
Sigþrúður Stella Jóhannsdóttir þjóðgarðsvörður við Hafragil í Jökulsárgljúfrum.