Morgunblaðið - 29.06.2003, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. JÚNÍ 2003 19
staðirnir. Hljóðaklettar, Vesturdalurinn og
svæðið þar í kring, eru líka vinsælir staðir, einn-
ig Karl og Kerling og Rauðhólar.“
Hún segir Íslendinga ákaflega hrifna af
Hólmatungum, mun hrifnari en útlendinga, og
gljúfrin við Hafragil séu einnig mjög vinsæl.
Gönguleiðir eru vel merktar í þjóðgarðinum
og segir Sigþrúður Stella það færast í vöxt að
fólk gangi á milli staða. Boðið er upp á langar og
stuttar gönguleiðir, eins og nánar verður vikið
að hér á eftir, en ein sú vinsælasta, að sögn Sig-
þrúðar Stellu, er 8 km löng leið úr Hólmatung-
um niður í Vesturdal og Hljóðakletta.
Miðhluti Jökulsárgljúfra líkist fremur dal en
gljúfri, eins og það er orðað í riti sem Nátt-
úruvernd ríkisins sáluga gaf út og nokkuð er
stuðst við hér. Þar eru Forvöð austan ár en að
vestan Hólmatungur, mjög gróðurrík svæði
með ótal lækjum og ám, sem spretta af lindum.
Mestar þeirra eru Hólmá, Stallá og Melbugsá. Í
Forvöðum er Vígabjarg, mikill bergkastali þar
sem sagt er að Grettir sterki hafi átt sér bæli og
rétt þar hjá var Vígabjargsfoss, sem var talinn
með mikilfenglegustu fossum í Jökulsá, en hvarf
að mestu um 1950, er áin féll í annan farveg,
Katla sem svo eru kallaðir. Skammt þar fyrir of-
an er Réttarfoss við samnefnt bjarg.
Um Svínadal verður dalurinn að víðri kvos með
afar fjölbreyttu landslagi, sem einkennist af
klettabyrgjum. Nyrst er Vesturdalur með þver-
hníptum veggjum og sléttum flötum í botni. Mik-
ið er þarna af tjörnum með fallegum gróðri. Með-
fram ánni er röð kletta og dranga, gömul gígaröð,
sem áin hefur þvegið allt lauslegt utan af. Þar eru
Hljóðaklettar nyrst, mikið völundarhús af ótal
klettaborgum, með hellum og skútum. Nokkru
sunnar eru Karl og Kerling á eyri við ána.
Rauðhólar eru framhald Hljóðakletta til norð-
urs. Má þar sjá leifar hinna fornu eldgíga. Þar er
Hallhöfði austan ár, umlukinn gróðurríkum
Hallhöfðaskógi. Skammt fyrir neðan Rauðhóla
hefjast gljúfrin að nýju og ná þaðan um 9 km
leið niður undir Ás. Þau eru yfirleitt þrengri og
grynnri en efri gljúfrin. Í þeim eru víða mjög
gróðursælir stallar og hvammar, einkum austan
ár, í Landsbjörgum.
Vestan gljúfranna er Ásheiði, vaxin lyngi og
kjarri, en inn í hana að norðan skerst hamra-
kvosin Ásbyrgi, um 3,5 km á lengd, rúmur 1 km
á breidd og um 100 m djúp innan til. Við Kvíar
liggja greinilegir farvegir frá gljúfrunum að Ás-
byrgi. Skammt fyrir austan Ásbyrgi er bærinn
Ás, sem byrgið er kennt við.
Fjölbreytilegur gróður þrífst í skjóli hamra
og kletta í þjóðgarðinum. Alls hafa fundist um
230 tegundir háplantna á gljúfrasvæðinu.
Skógar og kjarrlendi setja mestan svip á
gljúfrasvæðið neðanvert. Mestu skógarnir eru í
og kringum Ásbyrgi, Áshöfða og við Lands-
bæina, en fallegir skógarlundir eru einnig víða í
gljúfrunum, t.d. í Vesturdal og Hólmatungum.
Auk birkisins eru gulvíðir og loðvíðir áberandi
og verða óvenju hávaxnir. Um neðanvert svæðið
er reyniviður alltíður í klettum og skriðum,
einkum í Ásbyrgi.
Ekki er vitað nákvæmlega hversu margt fólk
sækir þjóðgarðinn í Jökulsárgljúfrum heim ár-
lega, en Sigþrúður Stella þjóðgarðsvörður getur
sér til um að þeir geti verið á bilinu 60 til 80 þús-
und, jafnvel upp í 100 þúsund. „Einu nákvæmu
tölurnar sem við höfum eru gistinætur, sem
voru rúmlega 19 þúsund í fyrra, en áætlun og
talning fólks sem kemur í Ásbyrgi gefur vís-
bendingar um að allt að 100 þúsund manns komi
í þjóðgarðinn á ári.“
Þjóðverjar eru allt að helmingur þeirra út-
lendinga, sem sækja staðinn heim, en einnig
koma stórir hópar Frakka, Hollendinga, Sviss-
lendinga og Breta, en Ítalir eru áberandi síðari
hlutann. Mun minna er hins vegar um fólk frá
Norðurlöndum og úr Vesturheimi.
Gönguleiðir eru margar og mjög fallegar og vel merktar í þjóðgarðinum í Jökulsárgljúfrum. Fólkið á myndinni er að hefja gönguferð um Hljóðakletta.
skapti@mbl.is
Horft norður eftir Jökulsárgljúfri við Hafragil.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Tröllið í Hljóðaklettum; enni, nef og haka eru greinileg – en munnsvipurinn einkennilegur, vegna þess
að hann var að reyna að bryðja grjót þegar sólin kom upp eins og smaladrengurinn sem hann hitti
sagðist vera að gera. Var með fullan munninn þegar hann varð að steini skv. því sem sagan segir.












  
 





 


 



 


 













 
 



  

 
 Jökulsárgljúfur eru tilvalið land fyrir gönguferðir og öll-
um frjálst að ganga um þjóðgarðslandið en ætlast er til
að merktum gönguleiðum sé fylgt. Þær eru samtals
um 75 km. Hér er stutt lýsing á helstu gönguleiðum
Jökulsárgljúfra,sem allar eru merktar:
Botn Ásbyrgis Í botni Ásbyrgis eru nokkrar léttar
og skemmtilegar gönguleiðir sem hefjast við bílastæð-
ið. Hjá landvörðum geta gestir þjóðgarðsins nálgast
smárit með lýsingum á þessum gönguleiðum, sér að
kostnaðarlausu.
Áshöfðahringur Þessi gönguleið getur bæði hafist
við tjaldsvæðið í Ásbyrgi og verslunina í mynni byrg-
isins. Fram og til baka frá tjaldsvæðinu er leiðin tæpir 11
km og tekur um 3 klst. Þá er farið um Tófugjá til að
komast á barm Ásbyrgis og þarf að styðja sig þar við
kaðal. Þaðan er gengið austur að gljúfrum Jökulsár.
Genginn er hringur um skógi vaxinn Áshöfðann, en af
honum er fallegt útsýni. Austan hans eru gildrög,
klappir og tjarnir en vestan hans er Ástjörn þar sem
samnefnt barnaheimili hefur verið starfrækt síðan
1946. Sé farið frá versluninni tekur aðeins 1-2 klst. að
ganga þann 6 km hring. Þá er gengið meðfram Ástjörn
að barnaheimilinu og þaðan hringinn um höfðann.
Eyjan í Ásbyrgi Frá tjaldsvæðinu í Ásbyrgi er
gönguleið upp á Eyjuna í Ásbyrgi og suður á enda
hennar. Gott útsýni er af Eyjunni yfir Ásbyrgi og sand-
ana norður að sjónum. Leiðin er um 5 km fram og til
baka og tekur gangan um 1-2 klst.
Ásbyrgi - Barmur Ásbyrgis - Klappir - Jökulsá -
Ásbyrgi Gönguleiðin getur hafist við tjaldsvæðið í Ás-
byrgi eða verslunina. Auðveldara er að komast á barm
Ásbyrgis frá versluninni en að styðja sig við kaðalinn
upp Tófugjá. Gengið er eftir austurbarmi Ásbyrgis suð-
ur að Klöppum, sunnan Ásbyrgis. Í Klöppum eru ein-
stakir skessukatlar og þar er frábært útsýni yfir Ás-
byrgi. Frá Klöppum er gengið austur yfir heiðina að
Jökulsá og þaðan meðfram gljúfrum í norður að Gils-
bakka og framhjá Ási þar til komið er að upphafsstað.
Gönguleiðin er um 12 km og tekur gangan um 3-4 klst.
Hringur í Hljóðaklettum Hljóðaklettar eru fornar
eldstöðvar þar sem Jökulsá hefur skolað í burtu öllu
lausa gosefninu og skilið eftir innviði gíganna. Göngu-
leiðin hefst við bílastæðið við Hljóðakletta og tekur um
það bil 1 klst. að ganga þessa 2,4 km. Hjá landvörðum
geta gestir þjóðgarðsins nálgast smárit með göngu-
leiðarlýsingu, sér að kostnaðarlausu.
Hljóðaklettar - Rauðhólar Gönguleiðin hefst við
bílastæðið við Hljóðakletta og tekur u.þ.b. 2 klst. að
ganga leiðina, sem er um 5 km. Gengin er sama leið og
þegar farið er um Hljóðakletta, en skammt frá Kirkj-
unni heldur leiðin áfram norður á Rauðhóla. Gengið er
upp skógi vaxna brekku á leið að Rauðhólum, ekki
mjög bratta. Víða blasa við ýmis jarðfræðifyrirbrigði og
af Rauðhólum er gott útsýni norður yfir gljúfrin og suð-
ur yfir Hljóðakletta.
Karl og Kerling Frá bílastæðinu við Hljóðakletta er
um 30-40 mínútna gangur fram og til baka að Karli og
Kerlingu, tröllunum gömlu á eyrinni við Jökulsá.
Eyjan í Vesturdal Frá tjaldsvæðinu í Vesturdal er
örstutt hringleið um nyrsta hluta Eyjunnar í Vesturdal.
Á leiðinni eru mosavaxnar klappir og litlar tjarnir. Þetta
er auðveld gönguleið og tilvalin kvöldganga.
Vesturdalur - Svínadalur - Kallbjörg - Karl og
Kerling - Vesturdalur Leiðin, sem tekur um 2-3 klst.
og er um 7 km, hefst við tjaldsvæðið í Vesturdal. Hún
fylgir Vesturdalsá suður Vesturdal, allt að Einbúa, stök-
um kletti innst í dalnum. Á leiðinni eru tjarnir umluktar
starargróðri og víða má sjá skemmtileg mynstur í
klettum. Við Einbúa er farið upp á syðsta hluti Eyj-
unnar í Vesturdal og gengið að bæjarstæðinu í Svína-
dal. Á Svínadal er fallegt útsýni norður yfir Eyjuna.
Þaðan er gengið austur að Kallbjörgum við Jökulsá.
Þar var kláfur fyrr á síðustu öld og voru fluttar með
honum ýmsar nauðsynjar yfir ána. Frá Kallbjörgum er
gengið í norður framhjá Lambahelli og Karli og Kerl-
ingu. Hinum megin við ána stendur Tröllahellir, stærsti
hellirinn í Jökulsárgljúfrum. Leiðinni lýkur á bílastæð-
inu við Hljóðakletta og hringnum er lokað með ör-
stuttu rölti að tjaldsvæðinu.
Hringur í Hólmatungum - Katlar Frá bílastæðinu í
Hólmatungum liggur 3,5 km hringleið um Hólmatung-
ur. Gengið er norður með Hólmsá, vatnsmikilli lindá
með ótal hólmum og hvannstóði við bakka, allt norður
að Hólmárfossum. Á leiðinni til baka er gengið suður
meðfram Jökulsá að mótum hennar og Melbugsár, þar
sem sú síðarnefnda fellur fram af nokkrum stalli og
myndar Urriðafossa áður en hún rennur út í Jökulsá.
Þetta má sjá ef hálfs kílómetra lykkja er lögð á leiðina
til að skoða Katla, en svo heitir þröngur farvegur Jök-
ulsár gegnt Vígabjargi. Gönguleiðinni lýkur við bíla-
stæðið. Með viðkomu í Kötlum þarf að ætla sér 1-2 klst.
til ferðarinnar. Frá bílastæðinu er örstutt ganga á Ytra
Þórunnarfjall.
Hafragilsundirlendi Í og við Hafragilsundirlendi eru
erfiðustu gönguleiðir Jökulsárgljúfra og þar þarf að
fara með gát. Farið er ofan í Hafragilsundirlendið að
sunnan um Sanddal, en þar er kaðall sem verður að
styðja sig við til að fara niður dálítið klettahaft. Þar
neðan við er gengið niður bratta og grýtta brekku ofan
í undirlendið. Í undirlendinu er gengið fram hjá Hafra-
gilsfossi og fyrir svokallaðan Fossvog, sem liggur inn
undir þverhnípt bjargið. Þar þarf að fara um mjög stór-
grýtta urð. Leiðin upp úr Hafragilsundirlendi að norðan
liggur inn í Hafragilið og þaðan eftir gömlum kindagöt-
um upp með hlíðinni. Þeir sem ganga á milli Dettifoss
og Hólmatungna geta sleppt Hafragilsundirlendi og
fylgt börmum Hafragils að vestan í staðinn. Hringleið
ofan í undirlendið hefst á bílastæðinu við afleggjarann
að Hafragilsfossi. Hún er 6 km og tekur um 3 klst.
Dettifoss - Selfoss Frá bílastæðinu er um 15 mín.
gangur að Dettifossi. Frá Dettifossi liggur einnig merkt
gönguleið að Selfossi og þaðan til baka á bílastæðið.
Hringur að Dettifossi og Selfossi er um 2,5 km og tek-
ur 1 klst.
Ásbyrgi - Dettifoss Það þarf að ætla sér tvo daga í
að ganga á milli Ásbyrgis og Dettifoss. Er þá gist á
tjaldsvæðinu í Vesturdal. Frá Ásbyrgi má velja um tvær
leiðir til Vesturdals. Annars vegar er leiðin eftir börm-
um Ásbyrgis, um Klappir og Kvíar, rúmir 12 km. Hins
vegar má ganga meðfram Jökulsá en sú leið er um
13,6 km. Leiðin milli Vesturdals og Hólmatungna er um
8 km og þaðan eru um 10 km suður að Dettifossi (11,5
km ef ekki er farið ofan í Hafragilsundirlendi). Fyrir ut-
an Hafragilsundirlendi og Tófugjá við Ásbyrgi er leiðin
yfirleitt mjög greiðfær. Norðan Hólmatungna þarf að
vaða yfir Stallá, lindá sem rennur út í Jökulsá.
Gönguleiðir