Morgunblaðið - 29.06.2003, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. JÚNÍ 2003 39
ÞAU eru fjölmörg söfnin íLondon og verða seint skoð-uð öll. Lengi hafði það veriðætlun þeirrar er þetta ritar
að heimsækja Freud-safnið, kennt
við þann heimsþekkta sálgreini Sig-
mund Freud, og varð loks af nú ný-
lega. Sú heimsókn var bæði áhuga-
verð og eftirminnileg, safnið er í húsi
því sem Freud bjó í og starfaði síð-
asta æviár sitt.
Sigmund Freud hrökklaðist frá
Vínarborg vegna ágangs nasista sem
lögðu Austurríki undir sig árið 1938.
Hann hafði þá búið og starfað á sama
stað í 47 ár og hvarf ekki á braut af
fúsum vilja. Reyndar höfðu hann og
fleiri sálgreinar í Þýskalandi og
Austurríki orðið fyrir barðinu á nas-
istum allt frá árinu 1933 þegar rit
þeirra voru bönnuð og þau brennd ef
til þeirra náðist. Meirihluti sálgreina
í fyrrnefndum löndum voru gyðingar
og því ekki í miklum metum hjá nas-
istum. Margir þeirra höfðu flúið á
undan Freud en hann átti afar erfitt
með að sætta sig við að fara í útlegð.
Flutt til London
Við komuna til London bjó fjöl-
skyldan fyrst í leiguhúsnæði en flutti
svo í eigið hús í september 1938. Til
fjölskyldu Freuds töldust þá eigin-
kona hans, Martha, yngri systir
hennar, Minna Bernays, Anna
Freud, yngst sex barna hjónanna,
svo og hjálparhellan Paula Fichtl en
hún hafði hugsað um heimili fjöl-
skyldunnar lengi.
Áður en flutt var úr húsinu í Vín-
arborg voru teknar myndir af öllu
innanstokks með það í huga að end-
urskapa heimilið á nýjum stað.
Búslóð Freud-hjónanna komst til
London með hjálp góðra manna,
þangað skiluðu sér húsgögn, allt til
heimilishalds, listaverk, bækur og
fornmunir, sem öllu var komið fyrir í
nýja húsinu. Það kom í hlut Ernst,
yngsta sonar hjónanna, og fyrr-
nefndrar Paulu Fichtl, að koma
vinnustofum Freuds í nákvæmlega
sama horf og verið hafði í Vínarborg.
Það var talið geta létt honum um-
skiptin.
Enn er margt með sama brag og
þegar fjölskyldan bjó í húsinu, síð-
asti íbúinn, Anna Freud, lést árið
1982. Húsið nr. 20 við Maresfield
Gardens í Hampstead var opnað sem
safn árið 1986.
Gengið um stofur
Húsgögn Freud-hjónanna eru
komin til ára sinna eins og vænta
mátti og fer vel á því að þau séu varð-
veitt í húsinu. Þar er allt frá borðum,
kommóðum og kistlum Biedmeiers
(þekktur, þýskur hönnuður um
miðja 19. öld) til málaðra, austur-
rískra bændahúsgagna frá 18. og 19.
öld. Bókahillur eru margar, myndir
eru á veggjum, fornmunir til skoð-
unar í gegnum gler og fallegir hlutir
víða uppi við. Fornmunirnir voru
flestir keyptir í antík-verslunum í
Vínarborg, en þeir upprunnir í
Egyptalandi, Grikklandi og í Aust-
urlöndum.
Á efri hæð hússins eru þrjár stof-
ur opnar, í einni þeirra eru til sýnis
ýmsir gripir úr eigu fjölskyldunnar, í
annarri eru sýnd myndbönd þar sem
brugðið er upp svipmyndum úr lífi
Freuds og sú þriðja er stofa Önnu
Freud.
Á neðri hæðinni er komið inn í for-
stofu, þar inn af er stór borðstofa og
lítil verslun þar sem seld eru rit
Freuds, kort og annað. Þá eru ótald-
ar tvær vinnustofur Freuds, báðar
rúmgóðar. Önnur er bóka- eða skrif-
stofa þar sem skrifborð hans stend-
ur, en við það er sagt að hann hafi oft
unnið við skriftir langt fram á nótt. Í
hinni er svo merkasta húsgagnið,
sjálfur bekkurinn sem sjúklingarnir
hvíldu á meðan á viðtali stóð. Bekk-
urinn er ekki mjög langur en er
hækkaður upp við höfðalagið með
pullu og púðum og yfir er forláta
austurlenskt teppi. Á veggnum á bak
við bekkinn er teppi og einnig á gólf-
inu fyrir framan. Við höfðalagið er
svo græni stóllinn sem Freud sat í án
þess að vera sýnilegur. Bekkurinn er
gjöf frá þakklátum sjúklingi, gefinn
árið 1890.
Greinilegt var að safngestir gáfu
sér góðan tíma við að virða bekkinn
fyrir sér og það sem umhverfis var.
Skyldi engan undra, það er svo oft
sem á hann er minnst og er hann án
efa einhver þekktasti gripur sinnar
tegundar. Eitt er víst að mætti hann
mæla hefði hann frá mörgu að segja!
Sjúkur maður
Síðustu 16 ár ævi sinnar var
Freud sjúkur maður, árið 1923
greindist hjá honum krabbamein í
munnholi. Hann fór þá strax í aðgerð
og aðrar 30 fylgdu á eftir þar til yfir
lauk. Það var Anna, dóttir hans, sem
fylgdi honum hvert sem hann fór, sú
hjálp var ómetanleg þegar heilsu
hans hrakaði.
Anna Freud fæddist árið 1895 og
var kennari að mennt. Áhugi hennar
á sálarfræði varð til þess að hún hóf
nám í þeirri grein í Vínarborg sem
lauk með prófi árið 1922. Ári síðar
sneri hún sér að sálgreiningu en
sinnti fremur börnum en fullorðnum.
Af Önnu Freud og starfi hennar er
sögu að segja en hún verður ekki
rakin hér. Þess má þó geta að það
var fyrir hennar tilstilli að Freud-
safnið í London varð að veruleika.
Freud var oftast sárþjáður en hélt
áfram að reykja sína vindla. Hann
vissi að reykingarnar voru að ganga
af honum dauðum en hann sagðist
fylgja fordæmi föður síns, hann mun
hafa verið stórreykingamaður mest-
an hluta ævinnar. Læknar, fjöl-
skylda og vinir báðu hann um að
hætta reykingum en allt kom fyrir
ekki.
Freud persónugerði veikindi sín,
talaði jafnvel hlýlega um þau. Í bréfi
til vinar, skrifað í marsmánuði 1939,
stendur: „kæra, gamla krabbamein-
ið, sem ég hef deilt lífinu með í 16 ár,
gerir nú vart við sig á ný“, (my dear,
old carcinoma o.s.frv.). Hann sagði
við annað tækifæri að hann ætti
vindlunum að þakka að hann gat ein-
beint sér enn betur að verki en ella.
Maðurinn sem hafði það að ævi-
starfi að lækna sálarmein manna, og
með réttu nefndur faðir sálgreining-
arinnar, var sjálfur ekki betur hald-
inn en svo að vera ofurseldur tóbaks-
fíkninni!
Eins og fyrr sagði flutti Minna
Bernays, systir Mörthu, með þeim til
London. Sagt var að á milli Freuds
og hennar hafi verið meira en mægð-
ir.
Síðasta æviár Freuds í London
var viðburðaríkt, til hans leitaði
fjöldi manna s.s. læknar, heimspek-
ingar, lista- og vísindamenn auk
sjúklinganna sem hann tók á móti.
Í gestabók heimilisins rituðu yfir
100 manns nöfn sín á þessum tíma og
var þá ekki allt talið.
Sigmund Freud lést árið 1939, 83
ára að aldri.
Í heimsókn hjá Freud
Freud-safnið í London er
staðsett í því húsi þar sem
sálgreinirinn Sigmund
Freud bjó og starfaði síðasta
æviár sitt. Safnið geymir
m.a. húsgögn fjölskyld-
unnar og bekkinn fræga
sem sjúklingarnir hvíldu á
meðan á viðtalstímanum
stóð. Bergljót Ingólfsdóttir
heimsótti Freud-safnið.
Bekkurinn sem sjúklingar Freuds hvíldu á meðan á viðtali stóð. Græni stóllinn er við höfðalagið.
Sigmund Freud reykjandi vindil. Sigmund Freud og Anna dóttir hans. Myndin tekin í Berlín árið 1928.
Húsið sem Freud-fjölskyldan bjó í, nú safnið við Maresfield Gardens. Enn er
margt í húsinu með sama brag og þegar fjölskyldan bjó þar.
Skilti á húsinu sem segir að Freud
hafi búið þar 1938-39.
Höfundur sá um fastan dálk í
Morgunblaðinu um árabil.