Morgunblaðið - 29.06.2003, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 29. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
LITLIR kallar og kellingar íjakkafötum og drögtum.Fólk um tvítugt að remb-ast við að vera trúverðugtog virðulegt sem stjórn-
málamenn alþjóðasamfélagsins –
með tilætluðum árangri. Svona sáu
sex íslenskir krakkar þetta fyrir sér,
bláeyg og saklaus áður en þau héldu
út í hinn stóra heim á langþráða ráð-
stefnu, HNMUN 2003.
Og hvað þýðir þessi skammstöfun
svo? HNMUN stendur fyrir „Harv-
ard National Model of the United
Nations“ eða „Líkan af Sameinuðu
þjóðunum“. Orðið national – þjóðlegt
– gæti orðið til að rugla einhverja í
rúminu en hefur takmarkaða merk-
ingu því allra þjóða kvikindi mæta á
ráðstefnuna. Slíkar ráðstefnur eru
vinsælar erlendis en engin hefð er
fyrir þeim á Íslandi. Það var því
frumherjastarf sem fólst í þeirri hug-
dettu og framkvæmd að skreppa til
Boston. Þessi tiltekna ráðstefna, lík-
lega sú virtasta og jafnframt elsta,
var haldin í 49. skipti nú í ár, dagana
13.–16. febrúar sl.
Eins og nafnið felur í sér gengur
svona ráðstefna út á að setja upp ferli
sem líkist sem mest starfsemi hinna
eiginlegu Sameinuðu þjóða. Í ár
dreifðust um 1.900 þátttakendur á
hinar ýmsu nefndir, ráð og stofnanir.
Frá Íslandi fóru Yngvi Eiríksson,
Dagbjört Hákonardóttir, Sæmundur
Ari Halldórsson, Orri Jökulsson,
Kári Hólmar Ragnarsson og Anna
Pála Sverrisdóttir. Öll eru þau nem-
endur Menntaskólans við Hamrahlíð
nema Sæmundur sem nemur við Há-
skóla Íslands.
Fyrir hverja aðildarþjóð SÞ sat ein
sendinefnd þingið og dreifðust sendi-
fulltrúar á viðeigandi staði eftir raun-
verulegri aðild þjóðanna. Þannig var
„íslenska“ sendinefndin t.d. lítil í
samræmi við tiltölulega litla þátttöku
Íslands í SÞ. Sama má segja um
Lettland, sem íslenski hópurinn tók
að sér að kynna. Bæði löndin hafa að-
eins fulltrúa í hinum sex fastanefnd-
um Allsherjarþingsins.
Stórpólitísk málefni
Það voru ekki margir dagar til
stefnu þegar loksins var ljóst að
sendinefnd Lettlands kæmist til
þinghalds og var það af efnahagsleg-
um ástæðum. Á síðustu stundu gekk
þó allt upp með aðstoð Flugleiða en
áður höfðu t.d. mennta- og utanríkis-
ráðuneyti styrkt verkefnið. Á Ísólfur
Gylfi Pálmason einnig þakkir skildar
fyrir sína trú á verkefninu. Þá strax
helltu nefndarmeðlimir sér af fullum
krafti í undirbúning og fram á allra
síðustu mínútu var hvergi dregið af
sér á íslenska mátann. Viðfangsefni
fastanefndanna tóku til ýmissa mála-
flokka sem varða heimsþorpið hver á
sinn hátt. Hver sexmenninganna
þurfti að kynna sér tvö mismunandi
viðfangsefni og skila inn stuttri
greinargerð um hvort út frá lettn-
esku sjónarmiði. Í byrjun þings var
svo kosið milli viðfangsefna eftir líf-
legar umræður um mikilvægi þeirra.
Í fyrstu fastanefnd um afvopnun
og alþjóðaöryggi sat Yngvi Eiríks-
son. Fyrirframgefin verkefni voru
taktísk kjarnorkuvopn og vopnasala
á svörtum markaði. Fyrir valinu urðu
kjarnorkuvopnin enda ekki vanþörf á
að ræða það málefni eins og t.d.
ástandið á landamærum Indlands og
Pakistans er. Nánast engar alþjóð-
legar reglugerðir eða samningar um
meðhöndlun slíkra vopna eru til og
eru þau því veruleg ógnun við heims-
friðinn.
Dagbjört Hákonardóttir gerðist
frökk og sat meðal lögfræði- og hag-
fræðinema í annarri fastanefnd um
lögfræðileg málefni. Þar kom til
greina annars vegar umfjöllun um
ólögleg viðskipti á alþjóðamarkaði og
hins vegar endurskoðun á geimrétti.
Geimrétturinn, viðfangsefni framtíð-
arinnar, fékk að víkja fyrir hinu
brýna verkefni nútímans; uppræt-
ingu alþjóðlegra glæpahringja á
efnahagslegum forsendum. Samfara
alþjóðavæðingu hins hefðbundna
markaðar er slík starfsemi vaxandi
vandamál. Á sama tíma og markað-
urinn alþjóðavæðist er ekki sömu
sögu að segja af lögregluaðgerðum,
því rannsóknir fara að mestu fram
innan landamæra einstakra ríkja.
Gerir þetta að verkum að erfitt er að
samhæfa aðgerðir á áhrifaríkan hátt.
Í þriðju fastanefnd um félagsleg,
mannréttinda- og menningarleg mál-
efni sat Kári Hólmar Ragnarsson.
Val nefndarfólks stóð á milli hnatt-
væðingar og menningartengdrar
heimsvaldastefnu annars vegar og
hins vegar öfgastefnu og skorts á
umburðarlyndi (e. extremism and
intolerance). Fyrra efnið var tekið
fyrir og var m.a. mikið deilt um ágæti
McDonalds sem er tákngervingur
fyrir hina umdeildu menningar-
heimsvaldastefnu. Afleiðingar þessa
gætu t.a.m. orðið þær að merkilegir
menningarheimar falli alveg í skugg-
ann af markaðsstarfsemi stórfyrir-
tækja sem er í hag að innræta sem
flestum vestræna menningu. Anna
Pála Sverrisdóttir sat í fjórðu fasta-
nefnd og er nánar fjallað um starf-
semi þeirrar nefndar hér á síðunni.
Í hinni sértæku fimmtu fastanefnd
um málefni Alþjóða heilbrigðismála-
stofnunarinnar (WHO), sat Sæ-
mundur Ari Halldórsson (öðru nafni
Se Mundur sem svo skemmtilega var
klúðrað á nafnspjaldið hans). Hafði
nefndarfólk kynnt sér sálfræðilegar
afleiðingar vopnaðra átaka á börn og
svo forvarnaraðgerðir gegn smit-
sjúkdómum. Örlaði fyrir létti hjá Se
þegar hann tilkynnti að rætt yrði um
smitsjúkdóma en þau mál hafði hann
náð að kynna sér betur. Stærsta
vandamálið í því samhengi er líklega
sú staðreynd að fólk í þriðja heim-
inum skuli enn deyja úr sjúkdómum
sem löngu hefur verið útrýmt á Vest-
urlöndum. Rætt var um hlutverk rík-
isstjórna, óháðra samtaka (e.
NGO’s), lyfjafyrirtækja og vísinda-
manna í tengslum við þessi alvarlegu
vandamál, ekki síst í samhengi við al-
næmisfaraldurinn.
Síðast en ekki síst var fulltrúi
Lettlands í sjöttu fastanefnd Orri
Jökulsson. Er þessi nefnd ný af nál-
inni og starfrækt í tengslum við Leið-
togafund um upplýsingasamfélagið
sem haldinn verður í Genf 2003 og
Túnis 2005. Valið var að fjalla um
stafræna mismunun (e. Digital Di-
vide) fremur en hið margumtalaða
mál rafræna friðhelgi (e. Electronic
Privacy). Stafræn mismunun er sú
staðreynd að einungis sjö prósent
jarðarbúa hafa aðgang að Netinu og
þeim möguleikum sem því fylgja. Var
ítarleg ályktun lögð fram í lok þings-
ins og verður hún send á „alvöru“
fundinn.
Líf diplómata er enginn dans á rós-
um, a.m.k. ef marka má dagskrána
þessa helgi. Lítið fór fyrir svefni þar
sem samningafundir stóðu allt fram
undir miðnætti og byrjað var
snemma á morgnana. Þess á milli
stóðu aðstandendur ráðstefnunnar
fyrir klúbbkvöldi á fimmtudags-
kvöldinu og allsherjar „samkvæmi
aðalritara“ á laugardagskvöldinu.
Alls tóku bein fundahöld yfir 20 klst.
En þar fyrir utan var gert ráð fyrir
óformlegri vinnu, sem jafnvel stóð til
tvö og þrjú á nóttunni. Einnig tóku
setningar- og lokaathafnir talsverðan
tíma. Þreyta og hæsi sögðu þó ekki til
sín fyrr en eftir á þar sem slíkt
gleymist yfirleitt í hita leiksins. Að
mati Íslendinganna var innsýnin í
störf diplómata mjög góð. Mikið
reyndi á samskiptahæfileika og ekki
síður á tungumálakunnáttu.
Annað sem nauðsynlegt var að
kunna skil á voru viðamikil fundar-
sköp og reglur. Til þess að tjá sig
þurfti að kunna tjáningarformið, svo
fundahöld snerust ekki upp í eitt alls-
herjar öngþveiti. Heyrðust þess
dæmi að fólk hefði tekið sér tvo mán-
uði í að kynnast reglum og fram-
kvæmd ráðstefnunnar! Eru reglurn-
ar eitthvað mismunandi eftir
mótsstöðum en allir fulltrúar sem
lettneska sendinefndin ræddi við
höfðu tekið þátt í öðrum slíkum mót-
um. Virðist reynslan skila miklu hvað
varðar öryggi og virkni í viðræðum.
Einnig voru í för með nefndunum
fulltrúar úr kennaradeildum, fólki til
trausts og halds. Þar sem fjárhagur
Lettlands var í járnum hvað verkefn-
ið varðaði, var þó enginn slíkur með í
för að þessu sinni.
Yngt upp í starfsliði
Sameinuðu þjóðanna
Mikil stemmning var á setningar- og lokaathöfnum þar sem allir komu saman í
konunglega hátíðasalnum.
Sendinefndin ásamt „aðalritara“ þingsins Jonathan Li. Frá vinstri: Yngvi Eiríksson, Anna Pála Sverrisdóttir, Jonathan
Li, Dagbjört Hákonardóttir, Kári Hólmar Ragnarsson, Orri Jökulsson og Sæmundur Ari Halldórsson.
Sameinuðu þjóðirnar setja
óneitanlega svip sinn á
samskipti þjóða heims og er
starfsvettvangur SÞ fjöl-
breyttur. Ráðstefna sem
byggir á líkani af Samein-
uðu þjóðunum er haldin ár-
lega og veitir hún náms-
mönnum í mennta- og
háskólum tækifæri til að
kynnast betur innviðum
starfs SÞ. Anna Pála Sverr-
isdóttir sat ráðstefnuna.
Harvard-háskóli gaf ráðstefnunni fallega umgjörð.
FJÓRÐA fastanefnd Allsherj-
arþingsins er um sérstök stjórn-
mál og afnám nýlendustjórnunar.
Viðfangsefni hennar í ár voru
pólitísk staða fyrrverandi ný-
lendna og hins vegar ríkisstyrkt
hryðjuverk. Varð hryðjuverka-
umræðan fyrir valinu enda eitt
stærsta málið sem alþjóða-
samfélagið glímir við um þessar
mundir. Var í umræðum gerður
skýr greinarmunur á frelsisbar-
áttu og hins vegar ríkisstyrktum
hryðjuverkum sem þætti í utan-
ríkisstefnu stjórnvalda. Þau geta
t.d. veitt hryðjuverkafólki fjár-
stuðning, vopn og vistir eða hæli
innan landamæra og haft af því
pólitískan eða hugmynda-
fræðilegan ávinning. Mörg sjón-
armið komu fram um málið og
léku einstakir fulltrúar sín hlut-
verk yfirleitt vel, t.d. Frakk-
lands, Bretlands og Íraks. Lett-
land barðist af afli gegn því
ákvæði Rússa sem innihélt
ákvæði sem réttlætti kúgun á
Tétsenum.
Í ályktun þingsins, sem lögð
var fram af mörgum minni ríkj-
um sem samt hafa meirihluta at-
kvæða, kom m.a. fram sterk and-
staða við hvers kyns
mannréttindabrot tengdum bar-
áttunni við hryðjuverk. Mælt er
gegn einhliða aðgerðum í þeim
tilgangi og lögð áhersla á hlut-
verk SÞ. Almennt virtust fulltrú-
ar mjög hlynntir því að aðgerðir
gegn þessu vandamáli beinist að
stjórnvöldum og herjum en ekki
óbreyttum borgurum. Því mætti
t.d. alls ekki skerða aðgang að
sjúkrahjálp, matvælum og
drykkjarvatni. Þetta er áhuga-
vert atriði í því ljósi að afleið-
ingar nýliðinnar innrásar í Írak
voru meðal annars alvarlegur
vatnsskortur á tímabili. For-
varnir gegn hryðjuverkavánni
voru ofarlega á blaði. Víðtækar
forvarnaraðgerðir eins og að
bæta almenn lífskjör komu fram,
þar sem hryðjuverkasamtök
spretta oft upp úr fátækustu ríkj-
unum. Sértækar aðgerðir voru
einnig tíundaðar, eins og þær að
gera vopnaviðskipti opinber og
gagnsærri; einkum ef um ger-
eyðingarvopn er að ræða. Var
einnig hvatt til aðstoðar við fórn-
arlömb hryðjuverka og er það
vel, þar sem það viðheldur trú
fólks á stjórnvöld. En markmið
hryðjuverka er einmitt oft að
grafa undan trausti almennings.
Ríkisstyrkt hryðjuverk