Morgunblaðið - 30.06.2003, Blaðsíða 13

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. JÚNÍ 2003 13
AUK þess að vera meðal aðalræðumanna á al-þjóðlegri ráðstefnu íReykjavík á vegum Haf-
réttarstofnunar Íslands og Hafrétt-
arstofnunar Háskólans í Virginíu í
Bandaríkjunum um afmörkun land-
grunnsins átti Corell tvíhliða við-
ræður við fulltrúa íslenzkra stjórn-
valda. Átti hann m.a. fundi með
alþingismönnum, forseta Íslands og
í utanríkisráðuneytinu.
Corell var háttsettur lögfræðiráð-
gjafi í sænsku utanríkisþjónustunni
áður en hann tók við núverandi
stöðu sinni hjá SÞ, sem hann hefur
gegnt frá því árið 1994. Hann kom
fyrst til Íslands árið 1975, en segist
hafa átt ánægjuleg kynni af Íslend-
ingum allt frá námsárum sínum í
Uppsölum, þar sem hann kynntist
m.a. Vigdísi Finnbogadóttur, síðar
forseta Íslands.
Á lögfræðisviði aðalskrifstofu SÞ
starfa um 160 manns frá um 50 þjóð-
löndum, þar af yfir 90 lögfræðingar,
á 6 undirsviðum. Eitt þeirra er helg-
að hafrétti.
„Heimsins höf þekja um 70% af
yfirborði jarðar. Hafréttarmál eru
því mjög mikilvæg. Mörg milliríkja-
deilumál nútímans snerta þau;
ástandinu í höfunum hefur hrakað,
auðlindir þess ofnýttar o.s.frv. Það
er því mjög mikilvægt að allt sé gert
sem hægt er til að framfylgja þeim
alþjóðlegu reglum sem settar hafa
verið um umgengni við hafið,“ segir
Corell.
Önnur undirdeild lögfræðisviðsins
sinnir vörslu alþjóðasamninga. Þar
eru allir fjölþjóðasamningar geymd-
ir, en þeir eru nú um 500 talsins. Þá
eru þar ennfremur skráðir allir tví-
hliða samningar ríkja, en þeir eru að
sögn Corells nú yfir 50.000.
Þriðja deildin sér um sáttmálann
um hinn nýlega stofnaða Alþjóða
sakamáladómstól.
Langtímaverkefni
„Það er langtímaverkefni, sem
Sameinuðu þjóðirnar sinna, að
byggja upp kerfi alþjóðalaga með
sambærilegum hætti og lögum hefur
verið beitt til að byggja upp þjóð-
ríki,“ segir Corell áður en hann tjáir
sig nánar um þau vandamál sem
þessa dagana eru efst á baugi í
tengslum við framkvæmd alþjóða-
réttar. „Við verðum að hafa reglur
við að styðjast til að geta lifað sam-
an. Alls staðar þar sem mannleg
samfélög hafa orðið til – jafnvel hin
frumstæðustu – hafa verið reglur.
Það kann að vera að okkur líki ekki
við þær reglur sem giltu í tilteknu
samfélagi á tilteknum tíma. Dæmi: í
þeim lögum sem giltu í mínu heima-
landi fyrir 200 árum er eitt og annað
sem ég væri ekki sáttur við að gilti
nú á dögum. Það sama á við um al-
þjóðakerfið,“ segir Corell. „Það
verður að byggja upp staðla og regl-
ur sem gera okkur kleift að lifa í sátt
og samlyndi. Það er nú þegar mjög
mikið af slíkum alþjóðareglum í
gildi. Ég segi að þessar reglur séu
að mestu leyti virtar. Margir gera
sér ekki grein fyrir því og líta á þær
sem gefinn hlut. Dæmi: þegar ein-
hver setur bréf í póst hugsar hann
ekki með sér: ég get gert ráð fyrir
að bréfið skili sér til viðtakanda
vegna þess að póstþjónustan byggist
á alþjóðasamningi undir hatti Sam-
einuðu þjóðanna; þegar hringt er úr
síma; þegar flugmiði er pantaður;
þegar maður fær bólusetningar-
sprautu – allt byggist þetta á al-
þjóðasamningum innan ramma SÞ-
kerfisins,“ bendir Corell á.
„Það sem mest athygli beinist að á
hverjum tíma eru að sjálfsögðu til-
felli þar sem reglurnar eru brotnar
eða illa gengur að framfylgja þeim.
En það má ekki láta okkur missa
sjónar á því hve mikill árangur hefur
náðst á mörgum sviðum alþjóða-
réttar,“ segir Corell.
Corell og samstarfsmenn hans
hafa á undanförnum misserum unn-
ið m.a. að því að koma á fót sér-
stökum dómstólum í Kambódíu, sem
eiga að gera það kleift að fyrrver-
andi leiðtogar Rauðu khmeranna
séu sóttir til saka fyrir þjóðarmorð,
en talið er að allt um 1,7 milljónir
manna hafi verið drepnar í stjórnar-
tíð þeirra í Kambódíu1975–1979.
Annað verkefni SÞ-lögfræðing-
anna hefur verið að aðstoða dóms-
málayfirvöld í Vestur-Afríkuríkinu
Sierra Leone við að koma á fót sér-
dómstól, sem á að vera fær um að
rétta yfir mönnum sem sakaðir eru
um að bera ábyrgð á þjóðarmorði og
stríðsglæpum í borgarastríðinu sem
lengi geisaði í landinu. Einn þeirra
sem nú hafa verið ákærðir fyrir að-
ild að slíkum glæpum af saksóknara
dómstólsins er Charles Taylor,
stríðsherra og sjálfskipaður forseti í
grannríkinu Líberíu.
Þessir tveir sérdómstólar fylgja
að nokkru leyti fyrirmynd stríðs-
glæpadómstólanna fyrir Júgóslavíu
og Rúanda.
Corell segir þó að þegar Alþjóða
sakamáladómstóllinn verður að fullu
tekinn til starfa ætti að mestu að
verða óþarft að setja á fót slíka sér-
dómstóla í hverju tilviki þar sem al-
þjóðasamfélagið vill leggja sitt af
mörkum til að „taka til“ í löndum
eða á svæðum þar sem t.d. borgara-
stríð hefur geisað. Ein forsenda end-
uruppbyggingar á slíkum svæðum
er jú að þeir sem gerzt hafa sekir um
stríðsglæpi, gróf mannréttindabrot
og jafnvel þjóðarmorð séu dregnir
fyrir rétt af óháðu dómsvaldi.
„Eina leiðin til að gera þetta [með
árangursríkum hætti] er að draga
hina ábyrgu fyrir alþjóðlegan dóm-
stól,“ segir Corell.
Að koma upp slíku alþjóðlegu
dómsvaldi er einmitt markmiðið
með Rómarsáttmálanum um stofn-
un Alþjóða sakamáladómstólsins.
Um 90 ríki hafa nú fullgilt sáttmál-
ann, fimm árum eftir að hann var
fyrst undirritaður. Þetta segir Cor-
ell vera mikinn árangur. Hann við-
urkennir þó, að vissulega sé það
vandamál að voldugasta ríki heims,
Bandaríkin, neiti að gerast aðili að
sáttmálanum. Eins og kunnugt er
hafa stjórnvöld í Washington lýst
áhyggjum af því að nýi dómstóllinn
verði „misnotaður“ til að sækja
bandaríska hermenn erlendis til
saka og hafa því fengið hin ýmsu ríki
til að skrifa undir yfirlýsingu þess
efnis að bandarískir ríkisborgarar í
þessum ríkjum njóti friðhelgi fyrir
lögsögu dómstólsins.
Að öflugustu ríki heims skuli ekki
hafa getað sameinast um að leggjast
á eitt að byggja upp hinn nýja dóm-
stól veikir að sögn Corells óneitan-
lega þrýstinginn á önnur ríki að við-
urkenna lögsögu hans.
En Corell bendir á, að þótt nú séu
170 ríki aðilar að Hafréttarsáttmála
SÞ hafi tekið áratugi að fá svo mörg
ríki til að staðfesta hann. Það hafi
tekið tólf ár að fá nægilega mörg ríki
til þess að sáttmálinn gæti yfirleitt
tekið gildi. Sáttmálinn um Alþjóða
sakamáladómstólinn gat gengið í
gildi fjórum árum eftir að hann var
gerður.
„Bandaríkin eiga eftir
að koma um borð“
„Þetta gefur þó ekki ástæðu til að
draga úr því að staðreyndin er sú að
sum ríki hafa ekki viljað gerast að-
ilar að sáttmálanum. Sum ríki þurfa
lengri umþóttunartíma en önnur, ef
ég má orða það þannig,“ segir
Corell.
Corell nefnir tvö dæmi. Árið 1948
var samþykktur sáttmáli á vegum
SÞ um bann við þjóðarmorði. Þeim
ríkjum fjölgaði ört sem gerðust að-
ilar að þessum sáttmála. En það tók
Bandaríkin 40 ár að staðfesta hann.
Annað dæmi sé sáttmáli SÞ um
borgaraleg og pólitísk réttindi, sem
var samþykktur á allsherjarþingi
samtakanna árið 1966. Evrópuríkin
voru þegar árið 1950 búin að sam-
þykkja Mannréttindasáttmála Evr-
ópu. En Bandaríkin staðfestu ekki
þennan réttindasáttmála SÞ fyrr en
26 árum eftir að hann var fyrst sam-
þykktur.
„Þetta sýnir hvernig það tekur
stjórnkerfi Bandaríkjanna oft lengri
tíma að ákveða að gerast aðili að
slíkum alþjóðlega skuldbindandi
samningum. Með tíð og tíma munu
Bandaríkin verða með í Alþjóða
sakamáladómstólnum, eftir að hann
hefur sýnt í verki að hann standi
undir væntingum,“ segir Hans
Corell.
„Megum ekki missa sjónar á
þeim árangri sem náðst hefur“
Hans Corell er yfirmaður lögfræðisviðs
aðalskrifstofu SÞ og einn af aðstoðar-
framkvæmdastjórum samtakanna.
Í samtali við Auðun Arnórsson segist
hann bjartsýnn á að Bandaríkin muni
um síðir fullgilda sáttmálann um Alþjóða
sakamáladómstólinn, ICC.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Sænski lögfræðingurinn Hans Corell, yfirmaður lögfræðisviðs aðal-
skrifstofu SÞ og aðstoðarframkvæmdastjóri samtakanna.
’ Þegar Alþjóðasakamáladómstóll-
inn verður að fullu
tekinn til starfa ætti
að mestu að verða
óþarft að setja á fót
slíka sérdómstóla ‘
auar@mbl.is
MEIRIHLUTI Breta telur að
forsætisráðherrann Tony Blair
sé ekki lengur trausts kjósenda
verður og fleiri
eru á þeirri
skoðun að
hann ætti að
segja af sér en
þeir sem vilja
að hann haldi
áfram um
stjórnartaum-
ana. Þetta er
meðal niður-
staðna í skoðanakönnun sem
birtar voru í brezka blaðinu
News of the World á laugar-
dag.
Verkamannaflokkur Blairs
og Íhaldsflokkurinn, sem er í
stjórnarandstöðu, mælast báðir
með 35% fylgi. Helmingur að-
spurðra sagðist á þeirri skoðun
að Blair stæði í stykkinu við
erfiðar kringumstæður; 46%
sögðu þó að hann ætti helzt að
víkja úr embætti en 45%
studdu hann til áframhaldandi
starfa sem forsætisráðherra.
Spurðir um traust til ríkis-
stjórnarleiðtogans sögðust 36%
bera traust til hans en 58%
voru efins um að hann væri
traustsins verður.
Írakar hand-
teknir
BANDARÍSKA herliðið í Írak
handtók í gær yfir 60 menn sem
það telur holla hinni föllnu
stjórn Saddams Husseins og
Baath-flokksins. Á svæðinu
fyrir norðan Bagdad, þar sem
stuðningur við stjórnina var
mestur, gerðu bandarískir her-
menn og sérsveitarmenn sam-
stilltar árásir á yfir 20 staði þar
sem menn, vopn og skjöl voru
tekin traustataki, eftir því sem
greint var frá í fréttatilkynn-
ingu frá bandarísku herstjórn-
inni í gær. Amy Abbott, tals-
maður bandaríska herliðsins í
Írak, sagði aðgerðirnar „mikil-
vægan lið í að losna við menn
holla Baath-flokknum og
hryðjuverkamenn“.
Slys í
Chicago
TÓLF manns létu lífið og að
minnsta kosti 45 slösuðust er
timburverönd á þriðju hæð
húss í Chicago hrundi undan
þunga fjölda ungmenna sem
var að skemmta sér aðfaranótt
sunnudags. Flest dauðsföllin
urðu er fólk sem var statt úti á
verönd neðri hæða hússins varð
undir brakinu, að sögn Cortez
Trotter, neyðarhjálparstjóra
Chicagoborgar.
Flóttaskip
sekkur
AÐ MINNSTA kosti þrennt lét
lífið er skip á leið frá Túnis til
Ítalíu sökk í lögsögu Túnis í
gær. Um borð var fjöldi fólks af
ýmsum þjóðernum sem ætlaði
að freista þess að gerast ólög-
legir innflytjendur í Evrópu.
Um 35 manns var bjargað um
borð í landhelgisgæzlubát frá
Túnis. Ítölsk yfirvöld hafa frá
því um miðjan júní handtekið
um 1.000 manns sem komizt
hafa í land á Ítalíu til að reyna
að gerast ólöglegir innflytjend-
ur.
STUTT
Traust
á Blair
að bila
Tony Blair