Morgunblaðið - 06.07.2003, Qupperneq 2

2 B SUNNUDAGUR 6. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÉG ER búinn að vera til sjósalla mína ævi, við byrjuð-um á smábátum og enduð-um á trillum. Þannig vargangurinn og þannig er
það nú,“ segir Guðmundur Halldórs-
son í Bolungarvík. Mestan sjó-
mannsferil sinn var Guðmundur
stýrimaður og skipstjóri á togurum
og stórum fiskibátum. Þótt hann sé
að mestu kominn í land er Guðmund-
ur enn að stýra. Hann er formaður
Smábátafélagsins Eldingar á norð-
anverðum Vestfjörðum og eigandi
smábátsins Tóta ÍS.
Guðmundur hefur staðið fyrir fjöl-
mennum fundum og ráðstefnum á
Vestfjörðum um atvinnu- og byggða-
mál, einn fundurinn var sá fjölmenn-
asti sem haldinn hefur verið fyrir
vestan. Guðmundi hafa hlotnast
ýmsar viðurkenningar. Hann var
kosinn Vestfirðingur ársins 2001,
heiðraður á sjómannadegi fyrir
nokkrum árum og eins heiðraði
Landssamband smábátaeigenda
þennan ötula félagsmann sinn.
Bolungarvík og Raufarhöfn
„Ég er fæddur Ísfirðingur, móðir
mín var Kristín Guðfinnsdóttir, syst-
ir Einars Guðfinnssonar sem öðrum
fremur má kalla föður Bolungarvík-
ur nútímans. Hann fór að taka mig
með hingað úteftir þegar ég var ell-
efu ára. Síðustu árin sem Einar lifði
bjuggum við hjónin á neðri hæðinni
hjá honum. Það eru ekki margir nú-
lifandi sem þekktu hann jafn vel og
ég. Við erum þrír bræður, Jón Páll
rak Norðurtangann á Ísafirði og er
búinn að draga sig í hlé. Hann er
elstur af okkur. Ólafur rekur Ísfang
á Ísafirði, sem er útflutningsfyrir-
tæki í sjávarafurðum og rækjuverk-
smiðjuna Meleyri á Hvammstanga.“
Guðmundur segir að nýliðnir at-
burðir á Raufarhöfn, þar sem fjölda
fiskvinnslufólks var sagt upp og stór
hluti aflaheimilda Raufarhafnar-
skipa og báta nýtist ekki í heima-
byggð, séu sambærilegir við það sem
gerðist í Bolungarvík eftir miðjan
síðasta áratug. Mest allur kvóti Bol-
víkinga hafi þá farið á einu bretti
suður til Grindavíkur. Það átti sér
nokkurn aðdraganda.
„Þegar Einar Guðfinnsson hf.
(EG) fór á hausinn 1993 nýtti Bol-
ungarvíkurkaupstaður sér forkaups-
rétt að kvótanum og skipunum og
stofnaði útgerðarfélagið Ósvör
ásamt fleirum. Aðrir keyptu frysti-
hús EG og hófu þar rækjuvinnslu í
nafni fyrirtækisins Þuríðar. Ósvör
átti gífurlegar veiðiheimildir [árið
1995 voru það 3.383 þorskígildi], en
það náðist aldrei samkomulag milli
vinnslunnar í landi og veiðanna.“
Guðmundur segir að bæjaryfir-
völdum hafi þótt of lítið af afla Bol-
víkinga unnið í plássinu og þau farið
að leita lausnar á þessum vanda. Eft-
ir töluverð átök hafi bærinn selt
meirihlutann í Ósvör til Bakka í
Hnífsdal. Hann segir að þeirri
ákvörðun hafi verið illa tekið af
mörgum Bolvíkingum.
Meðan bæjarstjórnin var að meta
tilboð Bakka í eignarhlut bæjarins í
Ósvör stofnuðu nokkrir aðilar í Bol-
ungarvík hlutafélagið Heimaafl til
þess að varna því að kvótinn hyrfi úr
Bolungarvík.
„Það er svipað með okkur og
Raufarhöfn að það eru sveitarstjórn-
ir á þessum stöðum sem koma okkur
í þessa stöðu. Ég gerði allt sem ég
gat til að reyna að koma fyrir þá vit-
inu,“ segir Guðmundur. „Við stofn-
uðum fyrirtækið Heimaafl sem vildi
kaupa Ósvör, en höfðum ekki velvilja
bæjarstjórnarinnar. Ég var ekki í
forystu Heimaafls en hluthafi.“
Heimaafl keypti óselt hlutafé í Ós-
vör sem olli því að bærinn missti ráð-
andi stöðu í félaginu. Hópur smærri
hluthafa í Ósvör var ekki sáttur við
þessi málalok og seldi Bakka sína
hluti þannig að nýr meirihluti mynd-
aðist og kaupin voru gerð. Guðmund-
ur segir að Bolungarvík hafi logað í
illdeilum á þessum tíma. Bæjar-
stjórnarmeirihlutinn hafi sagt að
þeim væri alveg sama hver ræki at-
vinnulífið, það væri aðamálið að í
Bolungarvík væri öflugt atvinnulíf.
Bakki hafði stór áform um útgerð og
rekstur fisk- og rækjuvinnslu í landi.
„Þess vegna gáfu þeir honum
[Bakka hf.] veiðiheimildir Bolvík-
inga.“
Svonefnd „Vestfjarðaáætlun“ átti
sinn þátt í hver þróunin varð, að sögn
Guðmundar. Stuðningur úr þessu
átaki til eflingar atvinnulífi á Vest-
fjörðum var bundinn ýmsum skilyrð-
um. M.a. að myndaðar yrðu sterkari
rekstrareiningar en fyrir voru. Sam-
eining Bakka, Ósvarar, Þuríðar og
fleiri fyrirtækja féll því vel að áætl-
uninni.
„Af þessu gjafafé, 350 milljónum,
fékk Aðalbjörn Jóakimsson [Bakki
og Ósvör] 90 milljónir,“ segir Guð-
mundur. Um var að ræða víkjandi
lán Byggðastofnunar sem bundið var
ýmsum skilyrðum frá Vestfjarða-
nefndinni svokölluðu. „Þessir pen-
ingar sem komu frá ríkinu reyndust
Vestfirðingum blóðtaka,“ segir Guð-
mundur. Hann gekk á fund Vest-
fjarðanefndarinnar til að ræða mál-
efni Bolvíkinga.
„Þar var formaður Eyjólfur
Sveinsson, sem þá var aðstoðarmað-
ur Davíðs Oddssonar forsætisráð-
herra. Eins og Eyjólfur orðaði það
þá yrði þetta stærsta fyrirtæki sem
sett hefði verið á stofn í langan tíma
hér á landi og það myndi mala Bol-
víkingum gull. Þegar ég fer til við-
ræðna við þá fæ ég Kristján Guð-
mundsson, þá útgerðarstjóra hjá
Ósvör, með mér. Við vorum að beita
okkur fyrir því að almenningur sem
keypt hafði í Ósvör yrði keyptur út.“
Orðið var við þessari beiðni og hlut-
irnir keyptir á genginu einum, sem
Guðmundur segir að hafi ekki verið í
neinu samræmi við verðið á kvóta-
eign Ósvarar, sem hafði hækkað þre-
falt frá því hlutabréfin voru gefin út.
Sameining við Þorbjörn hf.
Sameining Ósvarar, Bakka og
fleiri fyrirtækja, undir nafni Bakka
hf., reyndist skammgóður vermir,
því Guðmundur segir að einu og
hálfu ári síðar hafi reksturinn verið
orðinn mjög erfiður. Búið var að taka
allt frystihúsið í gegn, laga það að
hörðustu kröfum og gera mjög ný-
tískulegt. Erfið skuldastaða var að
ríða fyrirtækinu að fullu. Þá kom til
Bjart yfir Bolungar
Bolungarvík varð fyrir áfalli á síðasta áratug þegar
stór hluti aflaheimilda hvarf úr byggðinni. Hús
hrundu í verði og margir uggðu um sinn hag, líkt
og á Raufarhöfn nú. Bolvíkingar sneru vörn í sókn
og nú er þar blómleg smábátaútgerð og land-
vinnsla. Guðni Einarsson ræddi við Guðmund
Halldórsson smábátasjómann og fleiri Bolvíkinga.
Guðmundur Halldórsson segir smábátana hafa bjargað Bolungarvík þegar stór hluti bolfiskkvótans hvarf burt á einu bretti.
VERKSMIÐJA Fiskbita ehf. var í upphafistofnuð til að framleiða gælu-dýrafóður. Fyrir þremur árum komu
nýir hluthafar með nýjar hugmyndir að fyr-
irtækinu og þá var farið að framleiða til
manneldis. Eigendur Fiskbita eru Klofningur á
Suðureyri, Gná ehf. í Bolungarvík og Guð-
mundur Páll Einarsson. Bergur Karlsson verk-
stjóri sér daglegan rekstur, nema sölu- og
launamál. Hann varð fyrir svörum og var fyrst
spurður út í vinnsluferlið.
„Við tökum hauslausa þorskhryggi, kurlum
þá og merjum af þeim allan fisk. Síðan
vinnum við fiskkökur úr marningnum og
þurrkum. Fiskkökurnar fara aðallega til Níger-
íu. Nígeríumenn vilja hafa skreiðarlykt af kök-
unum. Þeir bleyta þær upp og setja í fiskisúpu
með kryddi. Við vinnum einnig svokallaða
„fiskfingur“ úr afskurði sem fara til Englands.
Við erum þeir einu á Íslandi í svona fram-
leiðslu.“
Að sögn Bergs vinna 6–8 manns allt árið
við framleiðsluna, fyrir utan skrifstofu- og
sölufólk. „Við byrjum kl. 8 á morgnana og
vinnum alltaf til kl. 19. Það dugir ekki til,
stundum þarf að pakka á laugardögum. Það
væri ýmislegt að gera ef frystitogararnir
kæmu í land með alla hryggina og hausana!
Það myndi skapa mikla vinnu og mikil verð-
mæti. Hér eru framleidd 70 til 100 tonn af af-
urðum yfir árið. Það koma um 5 til 7% af
þurru efni úr hráefninu. Framleiðslan er þurrk-
uð í skápum við hita frá fjarvarmaveitunni.“
Fiskmiðlun Norðurlands á Dalvík selur af-
urðirnar og segir Bergur að hingað til hafi
gengið ágætlega að selja. En hverjar eru horf-
urnar?
„Framtíðin er björt, ef gengið fer ekki með
fiskvinnsluna. Hráefnið er keypt af fiskvinnslu-
fyrirtækjum í Bolungarvík, Hnífsdal og á Suð-
ureyri. Ef smábátakerfið hefði ekki komið til
þá hefði byggð á Vestfjörðum lagst af. Það
urðu umskipti hér fyrir um fjórum árum þegar
hófst öflug sókn í smábátakerfinu. Starfsemi
okkar byggist á afla smábáta sem koma með
allt í land. Ég sé alveg á hryggjunum hvernig
fiskurinn er veiddur. Fiskurinn af togskipunum
er miklu blóðhlaupnari aftur í hrygginn. Besta
hráefnið sem við fáum er úr krókaveiddum
fiski.“
Bergur er oddviti minnihlutans í bæj-
arstjórn, var í 1. sæti á lista Bæjarmálafélags
Bolungarvíkur og situr í bæjarráði. Hann segir
að í bæjarstjórninni ríki einhugur um fram-
gang bæjarfélagsins.
,,Það getur verið skoðanaágreiningur, en við
höfum borið gæfu til að komast að sameig-
inlegri niðurstöðu. Það eru erfiðleikar, því er
ekki að leyna, en við vinnum sameiginlega að
því að leysa úr þeim. Við höfum ekki þann
munað að geta verið að rífast. Tekjur bæjarins
hafa minnkað mikið með tilkomu einkahluta-
félaganna. Þetta ár segir okkur hvað sú
minnkun verður mikil. Eins hefur haft mikið að
segja að ekki kom loðna í vetur. Það hefur
áhrif bæði á hafnargjöldin og launin í verk-
smiðjunni. Svona lítið byggðarlag finnur strax
fyrir þessu. Við höfum alveg pláss hér í höfn-
inni fyrr eitt loðnuskip,“ sagði Bergur. Nú er
farin að berast sumarloðna til Bolungarvíkur
og mjölverksmiðjan á fullu að bræða. „Þótt
tekjurnar hafi minnkað stefnum við að því að
halda uppi sambærilegri þjónustu við bæj-
arbúa og áður. Grunnskólinn tekur bróðurpart-
inn af tekjunum, það kemur mótframlag í
gegnum jöfnunarsjóð sveitarfélaga og það
munar um það. Ég er sannfærður um að við
eigum eftir að ná okkur aftur og er bjartsýnn
á framtíðina. Við ætlum okkur ekkert annað
en áfram.“
Ætlum okkur áfram
Fyrirtækið Fiskbitar ehf. í Bolungarvík lætur lítið yfir sér. Þar hefur þó verið
unnið merkilegt frumkvöðlastarf í fullnýtingu sjávaraflans.
Bergur Karlsson segir að besta hráefnið sé úr krókaveiddum fiski. Fiskkökur og fiskfingur.