Morgunblaðið - 06.07.2003, Qupperneq 8

8 B SUNNUDAGUR 6. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
M
Á ég ekki færa þér nýtt glas,
herra Allen? Þetta er skítugt,“
spyr taugatrekktur blaða-
fulltrúinn er hann fær sér sæti
andspænis blaðamanni Morg-
unblaðsins í herbergissvítu virðu-
legs hótels við frönsku rívíeruna,
nánar tiltekið í bíóbænum Cannes.
„Nei, nei, þetta er allt í lagi,“
svarar hann viðkvæmri en vin-
gjarnlegri röddu.
„Það er ekkert mál, ég get í alvöru náð í nýtt gl …“
„Fástu ekki um það. Í alvöru, þetta er í lagi. Nokkur fingraför
ganga varla frá mér.“
Allen var sallarólegur, alveg yfirvegaður og harðákveðinn í að
nota kámuga vatnsglasið, sem blaðamaður sá reyndar engin
fingraför á.
En bíðum við, á karlinn ekki að vera svo yfirmáta kenjóttur og
kreddufullur, taugaveill og móðursjúkur? Eða er maður kannski
bara að rugla honum saman við persónurnar sem hann er vanur
að leika? Er hann hreint ekkert eins og þessi náungi sem hann
hefur leikið nær óbreyttan í langflestum myndum sínum í rösk-
lega þrjá áratugi? Hann virðist í það minnsta ekkert taugaveikl-
aður. Það veður ekkert á honum, hendurnar í kjöltunum en alls
ekkert fálmandi út í loftið og hann situr alveg kyrr í sæti sínu.
Klæddur á sinn hefðbundna látlausa máta, í einhvers konar ein-
kennisbúning hins menntaða millistéttar-New York-búa, flauels-
buxur og peysu með skyrtu upp úr hálsmálinu. Karlinn er greini-
lega farinn að lýjast. Allt að því studdur inn af aðstoðarfólki,
röddin orðin grófari, húðin hrjúfari. Hann er eiginlega orðinn svo-
lítið afalegur, ef það segir eitthvað.
„Ég er tilbúinn,“ segir Woody Allen og hellir vatni, loftlausu, í
kámuga glasið sitt.
Þetta var vorið 2002 og Allen var staddur í Cannes til að vera
viðstaddur frumsýningu nýjustu myndar sinnar Hollywood-endir,
sem naut þess heiðurs að vera opnunarmynd hátíðarinnar. Ekki
nóg með það heldur var tækifærið gripið fyrst hann fékkst loks til
að yfirgefa heimili sitt í New York til að afhenda honum Palme
des Palmes, eða Pálma pálmanna, heiðursverðlaun Cannes-
hátíðarinnar sem einungis völdum kvikmyndaskáldum hafa verið
veitt fyrir gifturíkt ævistarf.
„Veistu, ég veit eiginlega ekki hvað ég á að segja við svoleiðis
löguðu. Ég sá myndskeið með nokkrum af þeim sem fengið höfðu
þessi heiðursverðlaun; Fellini, Buñuel, Bergman, Kurosawa.
Trúðu mér, ég tel mig alls ekki vera í þeirra hópi. Sjáðu … af
hverju ég? Ég veit ekki. Ég hef verið heppinn. Líf mitt og ferill
hefur verið dans á rósum. Mér hefur alltaf áskotnast meira lof og
vegsemd en ég hef átt skilið og það á einnig við um þessi verð-
laun.“
Og hann virkar einlægur þegar hann segist hreinlega aldrei
hafa skilið þá aðdáun sem hann hefur notið í gegnum árin.
„Þegar ég gerði mína fyrstu mynd (What’s Up Tiger Lily?
1966) naut ég fyllsta listræna frelsis sem völ var á, allt fór að ósk-
um. Enginn skipaði mér fyrir verkum, ég átti lokaorðið um hvern-
ig myndin yrði klippt – fékk allt upp í hendurnar. Síðan þá hefur
hefur lánið leikið við mig, öll kvikmyndafyrirtæki sem ég hef gert
myndir fyrir verið mér hliðholl og indæl og ég hef aldrei þurft að
ganga í gegnum þau vandamál sem kvikmyndagerðarmaðurinn í
myndinni stendur frammi fyrir.“
Leikstýrt blindandi
Umrædd mynd er hans nýjasta, sú sem opnaði Cannes-
hátíðina, hans 33. í röðinni. Myndin heitir Hollywood-endir og
flokkast með léttleikandi myndum Allens sem hann hefur verið að
senda frá sér undanfarið og er hreinræktuð gamanmynd í anda
fyrstu mynda hans, mynd með stingandi ádeilubroddi. Að þessu
sinni er það sjálf Hollywood sem fær á lúðurinn en Allen hefur
aldrei kært sig um að lifa samkvæmt settum reglum þar í borg um
hvernig búa á til bíó. Í staðinn hefur hann kosið að búa og starfa á
Manhattan í borginni sinni ástkæru, New York.
Í Hollywood-endi leikur Allen Val Waxman, tvöfaldan Ósk-
arsverðlaunahafa, sem allir hafa afskrifað. Í örvæntingu tekur
hann að sér að leikstýra mynd fyrir fyrrverandi eiginkonu sína
(Téa Leoni) sem lét hann róa fyrir yfirmann kvikmyndaversins
sem framleiðir myndina. En allt fer auðvitað á hinn versta veg og
vegna álags og taugaveiklunar verður Waxman fyrir slíku áfalli að
hann blindast. Hann ætlar sko ekki að láta þá óvæntu fötlun
klúðra síðasta tækifærinu og gerir því sitt besta til að leikstýra
myndinni blindandi og án þess að nokkur taki eftir því að hann sé
yfirhöfuð blindur.
„Þarna sérðu hversu lánsamur ég er. Ég hef aldrei lent í slíkum
ógöngum. Ég kemst upp með að vinna í New York, fæ að gera all-
ar þær myndir sem mig langar til, þarf aldrei að bera handritin
undir neina yfirmenn og þeir hafa aldrei ráðskast með mig eða
skipað mér að ráða þennan eða hinn leikarann eða skipta um þá
sem ég hef valið. Í gær áskotnaðist mér þessi mikli heiður. Hann
er vitnisburður um lán mitt.“
Og Allen telur sitt mesta lán að hafa komist upp með að gera
myndir sínar í borginni sem hann ann svo heitt, en fátt fær jafnað
þá ást sem hann ber í garð New York-borgar, ekki nema þá
kannski konur og djasstónlist.
„Það má segja að ég sé heimsborgari að því leytinu til að ég er
heillaður af nokkrum stórborgum heimsins. Þegar ég fór í bíó sem
lítill gutti sofnaði ég þegar ég sá sveitina á meðan ég lifnaði við ef
myndin byrjaði á skoti af stórbyggingum Lundúna, Parísar eða
annarra stórborga. Ég veit ekki af hverju. Sumt fólk virðist bara
vera borgarbörn á meðan annað sér ekkert nema sveitina.“
Allen segir þessa hrifningu sína af stórborgum ekkert eins-
dæmi í skáldskap, Dostojevski hafi verið borgarbarn líka á meðan
Tolstoij hafi verið sveitarómantíker í húð og hár. Þær kenndir
skili sér ætíð í skáldskap viðkomandi, líka hjá sér.
Næmi Allens fyrir
konum, sér í lagi leik-
konum, hefur aftur leitt
til þess að hann hefur
náð að laða fram sterk-
ari leikframmistöðu hjá
þeim en flestir aðrir
leikstjórar. Þannig hafa
ófáar leikkonur orðið að stjörnum eftir að hafa verið uppgötvaðar
af Allen og margar hverjar unnið til æðstu verðlauna, þ.á m. Ósk-
arsverðlauna, en þau hafa fallið í skaut Diane Keaton fyrir túlkun
sína á Annie Hall, Diane Wiest, tvisvar sinnum fyrir leik sinn í
Hannah and Her Sisters og Bullets Ower Broadway og Mira
Sorvino fyrir framlag sitt til Mighty Aphrodite, auk þess sem all-
nokkrar fleiri hafa verið tilnefndar fyrir frammistöðu sína í mynd-
um Allens.
„Málið er að það er til svo óskaplega mikið af hæfileikaríkum
leikkonum, sem hreinlega fá aldrei tækifæri til þess að sýna hvað í
þeim býr. Þegar ég ræð leikkonur í hlutverk þá veit ég fyrir víst
að þær eru góðar, hef séð þær í öðrum myndum, á sviði eða hefur
verið bent á þær af áreiðanlegum álitsgjöfum. Þær þurfa bara
tækifæri til að njóta sín og ég legg mig fram um að veita þeim
þetta tækifæri. Ég hef unnið með mörgum dásamlegum leik-
konum, afar hæfileikaríkum.“
Sannarlega hafði lítið reynt á aðalleikkonurnar í Hollywood-
endinum, á hvíta tjaldinu í það minnsta, en allar þrjár eiga þær
sameiginlegt að hafa komið talsvert við sögu á sjónvarpsskjánum.
Téa Leoni hefur fengið að spreyta sig mest þeirra í kvikmyndum
en er þó enn þekktust fyrir að hafa leikið í gamanþáttunum The
Naked Truth. Debru Messing þekkja flestir sem Grace í þátt-
unum um Will & Grace en þrátt fyrir að hafa hlotið fjölda verð-
launa fyrir frammistöðu sína í þáttunum hafa kvikmynda-
hlutverkin verið af skornum skammti. Og ekki hefur Tiffani
Thiessen hlotið meiri frama á hvíta tjaldinu því enn er hún þekkt-
ust fyrir að hafa leikið vandræðaungling í Beverly Hills 90210.
Eins og margar aðrar léttari myndir Allens svífur rómantíkin
yfir vötnum í myndinni og segist hann hafa verið innblásinn af
gáskafullum rómantískum gamanmyndum 4. áratugarins og
haltu-mér-slepptu-mér samband Waxmans við fyrrum eiginkonu
sína dragi vísvitandi dám af þeim.
„Upphaflega hugmyndin var sú að ganga alla leið í að gera
hreinræktaða rómantíska gamanmynd í anda þessara gömlu
dásamlegu mynda. Ég hripaði hugmyndina að þeirri sögu á eld-
spýtnabréf fyrir löngu síðan sem ég svo týndi. Þá átti sagan að
ganga út á þetta þvingaða en um leið rafmagnaða samband milli
fyrrum hjóna, þar sem hann lendir í að þurfa að vinna fyrir hana
og nýja gæjann hennar. Þegar ég svo fann eldspýtnabréfið datt
mér í hug að krydda söguna svolítið með farsakenndu háði og gera
leikstjórann blindan.
Ég hafði séð fyrir mér mynd með Jack Lemmon, eða Cary
Grant enn þá fyrr, á móti Katherine Hepburn, eða þá hún á móti
Spencer Tracy. Ég hef unun af myndunum með þeim.“
Allen sagðist hins vegar lengi hafa gælt við það að gera mynd
um mann sem blindaðist af geðrænum orsökum og fengi þá nýja og
hollari sýn á lífið. „Mér hafði dottið í hug að það gæti komið fyrir
heilaskurðlækni eða hnefaleikakappa en svo rann upp fyrir mér að
langbest væri að hann yrði kvikmyndaleikstjóri því hann þarf að
taka svo ótal margar ákvarðanir sem háðar eru sjóninni og mynd-
lestri. Ég sá líka fyrir hversu fyndið það gæti orðið að horfa upp á
leikstjóra reyna að fela blinduna fyrir öðrum á tökustaðnum.“
Tvær stærstu lygarnar
Sjálfur segist Allen aldrei hafa orðið fyrir viðlíka áfalli eða
heilsubresti eins og að missa sjónina af geðrænum ástæðum.
„Ég hef verið ótrúlega lánsamur og ekki misst af einum einasta
tökudegi vegna veikinda á þeim þrjátíu árum sem ég hef búið til
bíómyndir. Ég hef kvefast en aldrei svo mikið að ég hafi séð
ástæðu til að fresta tökum.“
Á meðan Allen lýsir þessum fádæma heilsustyrk sínum verður
blaðamanni hugsað til allra þeirra heilsuveilu sögupersóna sem
hann hefur leikið í gegnum tíðina, allra veiklulegu náunganna sem
eru í sífelldum ótta við að veikjast, fá banvænan sjúkdóm og falla
frá. Er það virkilegt að eftir allt saman hafi Allen þá ekki verið að
lýsa eigin lífsótta?
„Eiginlega ekki …eða jú kannski á vissan hátt. En ég er ekki
ímyndunarveikur ef það er spurningin. Ég geri mér hvorki upp
veikindi né er ég haldinn stöðugum ótta við að veikjast. Ég verð
veikur jafnoft og hver annar. Vandi minn er sá að ég er ólæknandi
bölsýnismaður þannig að ef ég vakna með lausa nögl þá er ég viss
um að ég sé kominn með krabbamein. Hver skráma, kúla eða mar-
blettur fyllir mig örvæntingu og þörf fyrir að fara í röntgen-
myndatöku, sneiðmyndatöku eða krufningu. Þetta er alveg fer-
lega hvimleiður vandi en ég geri mér ekki upp veikindi heldur
geng bara af göflunum þegar ég veikist.“
Allen segir þessa hvimleiðu hrakspárhneigð sína til allrar
óhamingju ná til fleiri þátta en heilsunnar, hann sé í eðli sínu
svartsýnismaður. Taugaveiklaður segist hann þó ekki og óðagot
hendi hann sjaldan. Ástæðan fyrir því að sögupersónur hans séu
það aftur á móti oftar en ekki sé einfaldlega sú að honum finnst
slík hegðun alveg stórkostlega fyndin og bjóða upp á ótal margar
kómískar aðstæður.
„Svona stórlega ýktar persónur hafa komið mér til að hlæja,
eins og þessi leikstjóri, hann er ein taugahrúga, nautþrjóskur,
ósveigjanlegur og sérlundaður. Ef ég væri þannig þá myndi ég
ekki enda árið í þessum bransa.
Það er hreint kostulegt hversu rangar hugmyndir fólk hefur um
mig sem persónu. Tvær stærstu lygarnar um mig eru þær að ég
sé menntamaður, vegna þess að ég er með þessi gleraugu, og að
ég sé listamaður, vegna þess að myndirnar mínar tapa peningum.
Þessar tvær endemis vitlausu goðsögur hafa fylgt mér lengi.“
Það liggur beint við að spyrja Allan í ljósi yfirlýsingar hans um
að vera bölsýnismaður hinn mesti hvort hrakfarir leikstjórans
1Á 68. aldursári segist Allen vera við hestaheilsu og aldrei hafa
þurft að sleppa úr tökudegi vegna veikinda á 40 ára ferli. 2Allen
er alvanur því að fá kossa á kinnar frá föngulegum leikkonum sín-
um. Hér smella þær einum á leikstjóra sinn Tiffani Thiessen og
Debra Messing sem leika í Hollywood-endinum. Allen hefur lengi
verið í miklu dálæti hjá leikkonum enda hafa fáir búið til eins bita-
stæð kvenhlutverk og hann hefur gert í gegnum árin, hlutverk sem
fært hafa ófáum leikkonunum Óskarsverðlaun. 3Allen sem Val
Waxman. Lánlaus fyrrverandi Óskarsverðlaunahafi, sem lendir í
ótrúlegum hrakförum, neyðist til að leikstýra mynd fyrir fyrrver-
andi konu sína og kærasta hennar, forstjóra kvikmyndavers, blind-
ast svo í miðjum tökum og reynir samt að klára myndina. „Flestar
myndir sem koma frá Hollywood í dag væri hægt að gera blind-
andi,“ fullyrðir Allen. 4Allen leikur oftar en ekki miðaldra mið-
stéttarmann á barmi taugaáfalls, baðandi út örmum, sínöldrandi.
Hann segist samt alls ekkert líkur þessum manni, sé hvorki tauga-
veiklaður né listrænn. 5Svona vond? Waxman og yfirmann-
inum, fyrrverandi eiginkonunni (Téa Leoni), líst ekki á blikuna.
Vandi minn er sá að ég er ólæknandi bölsýnismaður þ
Hver skráma, kúla eða marblettur fyllir mig örvæntingu og þö
Þetta er alveg ferlega hvimleið
Kynlíf,
lygar og
hjónabönd
1
2
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins