Morgunblaðið - 12.07.2003, Blaðsíða 2

FRÉTTIR
2 LAUGARDAGUR 12. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
NATO SENDI LIÐSAUKA
Öldungadeild Bandaríkjaþings
samþykkti einróma í gær að skora á
George W. Bush forseta að íhuga að
falast eftir því að Atlantshafsbanda-
lagið og Sameinuðu þjóðirnar sendi
Bandaríkjamönnum og Bretum liðs-
auka til Íraks.
CIA gerði ekki athugasemd
George W. Bush Bandaríkja-
forseti sagði í gær að áður en hann
flutti stefnuræðu sína í janúar hefðu
yfirmenn leyniþjónustunnar, CIA,
lesið hana yfir og ekki gert við hana
athugasemdir, þ.á m. þá staðhæf-
ingu forsetans að Írakar hefðu reynt
að verða sér úti um úran, sem hægt
væri að nota í kjarnavopn, í Afríku.
Símasölubann
Talið er að allt að 60 milljónir sím-
notenda í Bandaríkjunum muni nýta
sér nýjar reglur og biðjast undan
því að fá upphringingar frá síma-
sölufólki. Samkvæmt reglunum má
sekta fyrirtæki sem hunsa vilja sím-
notendanna um sem svarar allt að
840 þúsund krónum.
Útilokar ekki lagabreytingar
Árni Magnússon félagsmálaráð-
herra útilokar ekki breytingar á lög-
um um fæðingar- og foreldraorlof í
kjölfar niðurstöðu úrskurð-
arnefndar fæðingar- og for-
eldraorlofsmála frá í gær. Nefndin
komst að því að umrædd lög feli
ekki í sér rétt foreldra til orlofs-
launa, heldur einungis réttinn til or-
lofstöku.
Hæg sala á fiski
Sala á fiski á erlendum mörk-
uðum hefur verið hæg á und-
anförnum misserum, einkum á þetta
við um ýsu og ufsa, en einnig karfa.
Forstjórar SÍF og SH kenna um
efnahagssamdrætti í Evrópu og
aukinni samkeppni á mörkuðum.
Verð á ýsu hefur lækkað um 13% á
hálfu öðru ári mælt í SDR.
Heyskapur gengur erfiðlega
Heyskapur hefur gengið mjög
erfiðlega á Suður- og Vesturlandi
síðustu tvær vikurnar. Runólfur
Sigursveinsson, ráðunautur hjá
Búnaðarmiðstöð Suðurlands, segir
þetta mun erfiðara heyskaparsumar
en undanfarin sumur.
L a u g a r d a g u r
12.
j ú l í ˜ 2 0 0 3
Yf ir l i t
Í dag
Sigmund 8 Viðhorf 28
Viðskipti 12 Minningar 28/33
Erlent 14/15 Skák 35
Höfuðborgin 16 Brids 35
Akureyri 17 Myndasögur 34
Árborg 18 Bréf 34
Suðurnes 19 Staksteinar 36
Landið 19 Dagbók 36/37
Listir 21 Leikhús 42
Neytendur 20 Fólk 42/45
Heilsa 20 Bíó 43/45
Úr Vesturheimi 22 Ljósvakamiðlar 47
Forystugrein 24 Veður 47
MIKIÐ er um tilraunir erlendra aðila
til að svindla á íslenskum fyrirtækj-
um og geta þessar tilraunir verið sér-
staklega hvimleiðar fyrir lítil fyrir-
tæki og einyrkja.
Aðferðir sem svindlararnir nota
breytast hratt. Nýleg útfærsla er
bréf frá fyrirtæki, sem býður verð-
bréfaþjónustu fyrir einstaklinga og
fyrirtæki, án tilskilinna leyfa og lofar
skjótum gróða.
Margir þekkja hin svokölluðu Níg-
eríubréf, þar sem menn fá bréf frá
einhverjum sem segist hafa stolið
miklu af peningum, en þurfi að leggja
þá inn á bankareikning erlendis til að
„þvo“ peningana, og fá þar með
bankanúmer viðkomandi. Í dag er þó
jafnvel algengara að fyrirtæki fái
sendar tilkynningar um að þau hafi
unnið í erlendu happdrætti, eða að
neyslukannanir sem fylltar eru sam-
viskusamlega út reynist í raun vera
samningar um auglýsingabirtingu.
Högni Einarsson, lögreglufulltrúi
hjá embætti Ríkislögreglustjóra,
segist vita um þó nokkur tilvik þar
sem íslensk fyrirtæki eða einstak-
lingar létu gabbast: „Svo kæmi mér
ekkert á óvart þó að það væri minni-
hluti fólks sem lætur gabbast svona
sem gefur sig fram við lögregluna, án
þess að ég hafi neitt fyrir mér í því
annað en mína tilfinningu.“
„Almennt leiða menn þessar
svindltilraunir hjá sér,“ segir Sigríð-
ur Andersen, lögfræðingur hjá Versl-
unarráði Íslands „Þetta er bara
hvimleitt, það er orðið svo mikið af
þessu, með tilkomu Netsins er þetta
alltaf að aukast, auk þess að verða
fjölbreyttara.“ Hún segir varla
lengra en tvö ár síðan svona gabb-
tilraunir takmörkuðust að mestu
leyti við svokölluð Nígeríubréf, en nú
hafi þetta aukist til muna og sé orðið
mjög fjölbreytt.
Það versta við þessi bréf virðist
vera óhemju mikill fjöldi þeirra, segir
Sigríður, það fer mikill tími í að lesa
þau fyrir þá sem samviskusamlega
lesa öll bréf og allan tölvupóst. Hún
segir að ekki virðist sem ein tegund
fyrirtækja lendi oftar í tilraunum til
svindls. „Fólk í fjármálageiranum
kippir sér oftast mun minna upp við
þetta en einyrkjar eða fámenn fyr-
irtæki sem eru kannski ekki í miklum
samskiptum við útlönd. Þetta er
kannski verst fyrir þau, þessi litlu
fyrirtæki. Þeir sem koma hingað upp
í Verslunarráð Íslands eru yfirleitt
frá þessum minni fyrirtækjum.“
Högni segir að svindltilraunirnar
séu mismunandi og svindlararnir
beiti mismunandi aðferðum eftir því
við hvern þeir eru að tala. „Þetta eru
bara atvinnumenn í svindli.“ Hann
segir þó auðvelt að þekkja þessar til-
raunir til svindls þegar menn þekkja
til: „Ef það er verið að bjóða fólki eitt-
hvað sem það á ekki von á fyrir ekki
neitt, það er aldrei beðið um neitt til
að byrja með, þá er það sennilega
ekki í lagi. Það á bara alls ekki að
svara þessum bréfum. Það eru hrein-
ar línur að það er ekki hægt að vinna í
lottói án þess að eiga miða.“
Sigríður tekur í sama streng og
leggur áherslu á að þeir sem fái póst
af þessu tagi leiði hann hjá sér og
greiði ekki neitt né gefi upp banka-
númer nema þekkja til viðtakenda
peninganna.
Mikið um tilraunir til að svindla á íslenskum aðilum
Hvimleitt fyrir lítil
fyrirtæki og einyrkja
ATVINNULEIKHÓPUM hefur
fjölgað verulega á undanförnum
áratug. Samkvæmt tölum Hagstof-
unnar voru sjö atvinnuleikhópar
starfandi hér á landi árið 1991 en
þeim hafði fjölgað í 23 tíu árum síð-
ar, á leikárinu 2001–2. Þá hefur
uppfærslum leikverka á vegum at-
vinnuleikhópa fjölgað á sama tíma-
bili úr átta árið 1991 í 43 á leikárinu
2001–2.
Þessar upplýsingar koma fram í
nýútkomnu riti Hagstofu Íslands,
Fjölmiðlun og menning, þar sem
birtar eru tölulegar upplýsingar
um fjölmiðla- og menningar-
starfsemi landsmanna.
Þar kemur einnig fram að áhuga-
leikfélögum hefur á hinn bóginn
fækkað nokkuð á þessu tímabili
þótt ekki hafi dregið úr fjölda upp-
færslna á vegum þessara leik-
félaga. Voru 60 áhugaleikfélög
skráð hér á landi fyrir áratug, þ.e. á
leikárinu 1991–92 en þau töldust 40
á leikárinu 2000/1 og 45 2001/2.
Fjöldi leikuppfærslna áhugaleik-
félaga hefur sveiflast nokkuð á
milli ára. Árið 1991/92 voru upp-
færslurnar 89. Á árunum 1997/98
voru þær 77 en alls voru 96 upp-
færslur á vegum áhugaleikfélaga á
leikárinu 2001/2.
Sýningum áhugaleikfélaga hefur
einnig fjölgað á seinustu árum
þrátt fyrir nokkra fækkun leik-
félaga. Þannig var fjöldi sýninga
alls 622 á leikárinu 1991/92 en á
leikárinu 2001/2 var sýningafjöld-
inn 724. Árið 1991 voru sýning-
argestir á sýningum áhugaleik-
félaga tæplega 47 þúsund en á
leikárinu 2001/2 sóttu rúmlega 44
þúsund gestir leiksýningar áhuga-
leikfélaga.
Íslensk verk voru í miklum meiri-
hluta uppfærslna bæði áhugaleik-
félaga og atvinnuleikhópa. Á árinu
1996 færðu atvinnuleikhópar upp
17 íslensk verk og sex erlend verk.
2001/2 voru íslensku verkin 31 en
erlend verk voru níu talsins.
Fyrir áratug færðu áhugaleik-
félög upp 60 íslensk verk og 29 er-
lend verk. Á leikárinu 2001/2 var
fjöldi íslenskra verka 68 en erlend
leikverk voru 28.
Atvinnuleikhópum fjölgar
ÞESSAR glæsilegu ungu stúlkur létu fara vel um
sig í sólbaði í Laugardalslauginni í gær en veður
var gott í höfuðborginni og klukkan sex mældist
hiti um 15 gráður. Margir borgarbúar nýttu sér
tækifærið í blíðunni og brugðu sér í laugarnar. Á
Suðurlandi var einnig blíðskaparveður og sam-
kvæmt upplýsingum frá Veðurstofunni varð hit-
inn á landinu mestur rúmlega 17 gráður á Hellu,
Skaftafelli og Kirkjubæjarklaustri.
Í sólbaði í Laugardalnum
Morgunblaðið/Árni Sæberg
ÖLLUM sex starfsmönnum Rauða-
krosshússins, neyðarathvarfs fyrir
börn og unglinga, hefur verið sagt
upp störfum frá og með 1. nóv-
ember nk. Að sögn Þóris Guð-
mundssonar, upplýsingafulltrúa
Rauða krossins á Íslandi, er ástæð-
an skipulagsbreytingar sem taka
gildi 1. nóvember.
Stefnt er að því að auglýsa aftur
tvær til þrjár stöður lausar til um-
sóknar og er þeim sem sagt var
upp boðið að sækja um þau störf.
„Skipulagsbreytingarnar hafa í för
með sér að það verður dregið úr
ráðgjafarhlutverki Rauðakrosshúss-
ins en næturathvarfið fyrir börn og
unglinga verður þar áfram,“ segir
Þórir.
Óvíst er þó enn sem komið er
hvort starfsemi Rauðakrosshússins
verði áfram við Tjarnargötu 35 í
Reykjavík, þar sem hún hefur verið
undanfarin ár, en viðræður um það
standa yfir milli Rauða krossins og
borgaryfirvalda, sem eiga húseign-
ina Tjarnargötu 35.
Þórir segir ennfremur að skipu-
lagsbreytingarnar feli það í sér að
Vinalínan, sem rekin er af Reykja-
víkurdeild Rauða krossins og
Hjálparlínan, sem hefur verið rekin
í Rauðakrosshúsinu, verði samein-
aðar. „Markmiðið er að símaþjón-
usta fyrir fólk í vanda verði öll á
sama stað.“
Að sögn Þóris hafa útgjöld vegna
Rauðakrosshússins, Hjálparlínunn-
ar og Vinalínunnar verið um 38
milljónir á ári en eftir að fyrirhug-
aðar breytingar hafa tekið gildi er
gert ráð fyrir að þessi útgjöld fari
niður í 19 milljónir á ári. „Það er
sparnaður upp á 19 milljónir kr.,“
segir Þórir.
Rauða-
krosshúsið
áfram með
nætur-
athvarf
Starfsmönnum Rauða-
krosshússins sagt
upp störfum