Morgunblaðið - 12.07.2003, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JÚLÍ 2003 25
M
IKIL umræða
hefur verið að
undanförnu um
Héðinsfjarð-
argöng. Sú
framkvæmd er umdeild í þjóð-
félaginu og ljóst að skoðanir
um framkvæmdina ganga
þvert á flokkspólitískar línur.
Niðurstaðan liggur fyrir: Héð-
insfjarðargöngin verða grafin,
það er tryggt, en opnun þeirra
seinkar um eitt ár miðað við
fyrri áætlanir.
Samkvæmt þeim hug-
myndum sem reifaðar voru í
kosningabaráttunni og sam-
kvæmt útboði Vegagerð-
arinnar var ætlunin að ljúka
framkvæmdum við Héðins-
fjarðargöng árið 2008. Fram-
kvæmdatíminn var áætlaður 4
ár og framkvæmdir áttu að
hefjast haustið 2004. Það voru
því mikil vonbrigði þegar rík-
isstjórnin ákvað á fundi hinn 1.
júlí síðastliðinn að taka ekki
lægsta tilboði í framkvæmdina.
Samkvæmt ákvörðun rík-
isstjórnarinnar á umræddum
fundi stóð til að bjóða verkið
út að nýju árið 2006 og ljúka
því á árinu 2010. Viðbrögð
íbúa, sveitarstjórna og fé-
lagasamtaka á Eyjafjarð-
arsvæðinu voru vægast sagt
hörð gagnvart þessari ákvörð-
un. Flokksfélög stjórnarflokk-
anna brugðust einnig hart við
og tveir þingmenn Framsókn-
arflokksins sem studdu ekki
þessa ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar.
Í ljósi þessara hörðu við-
bragða og þeirrar andstöðu
sem um ákvörðunina ríkti
ákvað ríkisstjórnin, á fundi
þann 7. júlí, að endurskoða
fyrri ákvörðun sína. Þar var
ákveðið að flýta útboði gang-
anna um eitt ár og stefnt að
því að ganga frá samningum á
árinu 2005. Verktími ganga-
gerðarinnar var einnig styttur
úr 1350 dögum í 1100 daga.
Jafnframt var ákveðið að fara í
ýmsar framkvæmdir sem
tengjast jarðgöngunum fram
að fyrirhuguðu útboði. Sam-
kvæmt þessum áætlunum
munu því Héðinsfjarðargöng
verða opnuð árið 2009 í stað
fyrri áætlana sem miðuðu að
því að opna göngin á árinu
2008. Ríkisstjórnin mun einnig
gefa út skriflega yfirlýsingu til
sveitarstjórna um framkvæmd
verksins sem undirstrikar þá
áherslu sem ríkisstjórnin hefur
gagnvart þessari framkvæmd.
Mikilvægt er í þessu samhengi
að allri óvissu hefur verið eytt
um Héðinsfjarðargöng og í þá
framkvæmd verður farið.
Það er því dapurlegt að
hlusta á 3. þingmann Norð-
austurkjördæmis, Kristján L.
Möller, tala með þeim hætti
sem hann hefur gert að und-
anförnu. Hann fer vísvitandi
með rangfærslur þegar hann
talar um þriggja ára seinkun á
verkinu í stað eins árs sem nú
er raunin. Frambjóðendur töl-
uðu allir um opnun Héðins-
fjarða árið 2008 í aðdraganda
kosninganna, enda voru þá
uppi áætlanir um það í útboði
Vegagerðarinnar. Það er því
ekki heiðarleg framsetning að
tala um þriggja ára frestun á
opnun Héðinsfjarðaganga.
Í ljósi umræðu um jarðgöng
um Héðinsfjörð er nauðsynlegt
að hafa í huga að íbúar á Eyja-
fjarðarsvæðinu eru u.þ.b.
22.500. Mikill stuðningur er
við framkvæmdina hjá sveit-
arstjórnum á Eyjafjarðarsvæð-
inu (sbr. ályktanir einstakra
sveitarfélaga og Eyþings)
vegna þess að með Héðins-
fjarðargöngum mun Eyjafjarð-
arsvæðið styrkjast sem heild
og er í raun forsenda viðræðna
um samstarf eða sameiningu
sveitarfélaga við Eyjafjörð.
Göngin eru arðsöm fram-
kvæmd, í útreikningum Vega-
gerðarinnar er gert ráð fyrir
14,5% arðsemi. Framkvæmdin
er því ekki einungis arðbær
fyrir íbúa Eyjafjarðarsvæð-
isins heldur er framkvæmdin
þjóðhagslega hagkvæm.
Miklir möguleikar munu
skapast með tilkomu Héðins-
fjarðarganga. Grundvöllur
mun skapast til að starfrækja
framhaldsdeild eða jafnvel
framhaldsskóla við utanverðan
Eyjafjörð. Þannig mun ungt
fólk geta stundað sitt fram-
haldsnám í sínum
heimahögum, slíkt er
mikilvægt fyrir byggð-
arlögin og gerir það að
verkum að sú kynslóð
sem vex úr grasi við
slík skilyrði tengist
sinni heimabyggð sterk-
ari böndum heldur en
ella. Styrkja þarf Heil-
brigðisstofnunina á Siglufirði
með það að markmiði að auka
skilvirkni í heilbrigðisþjónustu
við utanverðan Eyjafjörð,
bættar samgöngur munu einn-
ig greiða aðgang Siglfirðinga
að Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri sem er annað há-
tæknisjúkrahús landsins. Sam-
starf sveitarfélaga á svæðinu
mun einnig aukast, t.a.m. í
skólamálum og félagsmálum.
Mikilvægt er því að sveit-
arstjórnir við utanverðan
Eyjafjörð haldi áfram þeim
viðræðum um samstarf og
jafnvel sameiningu sveitarfé-
laganna.
Það liggur fyrir niðurstaða í
málefnum Héðinsfjarðarganga.
Sú niðurstaða er ekkert sér-
stakt gleðiefni fyrir mig eða
aðra íbúa við utanverðan Eyja-
fjörð, í ljósi þeirra væntinga
sem gefnar voru á vordögum.
En mikilvægt er að hafa það í
huga að framkvæmdin er
tryggð, ein stærsta fram-
kvæmd í samgöngumálum á
síðari árum. Við, íbúar við ut-
anverðan Eyjafjörð, unnum
mikinn varnarsigur í þessu
máli með endurskoðaðri
ákvörðun ríkisstjórnarinnar.
Eins árs seinkun er stað-
reyndin í dag og vil ég meina
að eitt ár skipti ekki öllu máli í
þróun byggðar við Eyjafjörð.
Ég hef sannfæringu fyrir því
að hagsmunir íbúa við Eyja-
fjörð séu best tryggðir með
því að standa með þessari
ákvörðun ríkisstjórnarinnar.
Því er mikilvægt eins og sakir
standa að íbúar við utanverðan
Eyjafjörð sýni áfram sam-
stöðu, endurskoðuð ákvörðun
ríkisstjórnarinnar sýnir hverju
samtakamátturinn getur áork-
að.
Héðins-
fjarðargöng-
in tryggð
Eftir Birki J. Jónsson
Höfundur er alþingismaður
Framsóknarflokksins.
’ Framkvæmdin er þvíekki einungis arðbær
fyrir íbúa Eyjafjarð-
arsvæðisins heldur er
framkvæmdin þjóðhags-
lega hagkvæm. ‘
m í samningum við Bandaríkin með
m hætti, en að ríkissaksóknari telji
bindingu að engu hafandi.
ófum skóinn á öfugum fæti
ulum gera okkur í hugarlund að Ís-
r hefði gerst sekur um sambærilegt
gnvart varnarliðsmanni innan
öðvarinnar. Hér er ekki um fyllilega
legt mál að ræða, þar sem banda-
völd hafa í engum tilvikum lögsögu
skum borgurum. Eftir sem áður er
etja sig í annarra spor. Setjum svo
k lögregla hefði hafið sjálfstæða
n á málinu, fundið manninn og yf-
ann og fengið frá honum játningu.
an hefði boðið herlögreglu að yf-
manninn og flutt hann í því skyni
flavíkurflugvöll. Þegar íslenskir
menn hefðu að yfirheyrslu lokinni
flytja manninn aftur í varðhald utan
æða hefði herlögreglan hneppt
rvaralaust í varðhald og neitað að
hann. Herlögregla hefði haldið hon-
ngrun og neitað íslenskum yfirvöld-
angapresti að hitta hann. Ítrek-
ðnum íslenskra stjórnvalda um að
nn afhentan hefði verið hafnað.
Við þurfum ekki mikið ímyndunarafl til að
gera okkur í hugarlund þau viðbrögð sem
framganga af þessum toga myndi vekja
meðal íslenskra stjórnvalda og almennings.
Það ætti því engan að undra að Bandaríkja-
menn hafi fyrtst við framgöngu íslenskra yf-
irvalda í þessu máli. Íslensk lögreglu-
yfirvöld undrast nú að varnarliðið hafi ekki
svarað með hraði beiðnum um að fá að yf-
irheyra fleiri liðsmenn varnarliðsins. Er það
nokkurt undrunarefni, ef horft er á málin
frá þessum sjónarhóli? Að sjálfsögðu hefur
framkoma af þessum toga áhrif á vinaþjóð
sem við erum í nánu samstarfi við. Við get-
um því snúið við spurningu leiðarahöfund-
arins og spurt okkur hvort okkur finnist eft-
irsóknarvert að samskipti okkar við
Bandaríkjamenn verði í þessum farvegi?
Við getum líka spurt okkur hvort fram-
ganga okkar í þessu máli hafi verið til þess
fallin að leysa mál og halda þeim í farvegi
samstarfs og samvinnu frekar en farvegi
togstreitu og ágreinings.
Við þurfum lausn sem sæmir
Mál sem snerta lögsögu og valdmörk
ríkja eru alltaf erfið viðureignar. Við hugs-
um auðvitað alltaf, þegar reynir á: Af hverju
eigum við að víkja? Ástæðurnar eru hins
vegar augljósar. Þeir framsýnu menn sem
stóðu að gerð varnarsamningsins árið 1951
tókust á hendur fyrir Íslands hönd skuld-
bindingar sem eru í samræmi við þær
skuldbindingar sem bandalagsþjóðir okkar
hafa gengist undir varðandi réttarstöðu
bandarísks varnarliðs í þeim löndum. Það er
algerlega ljóst að Bandaríkin munu ekki
sætta sig við að önnur viðmið og aðrar
reglur gildi um varnarlið þeirra hér á landi
en gilt hafa í rúma hálfa öld og gilda með
áþekkum hætti í öðrum bandalagsríkjum.
Ef við munum ekki geta uppfyllt samnings-
skuldbindingar okkar við Bandaríkin er
algerlega ljóst af atburðarás síðustu daga að
Bandaríkin munu taka það mál upp sem
alvarlegt úrlausnarefni í samskiptum
ríkjanna. Við getum rætt það hvort við
viljum hafa hér varnarlið. Á því geta menn
haft margvíslegar skoðanir. Við eigum hins
vegar ekki að láta ástæðulausa laga-
tæknilega togstreitu leiða okkur út í
stórpólitísk vandamál.
í varnarsamstarfi
Morgunblaðið/Þorkell
Höfundur er lögmaður og fyrrverandi fulltrúi í
fastanefnd NATO.
þróun við
sgjafa sem
keptical
rinn Bjørn
arstofnun
ss að fisk-
aði þessar
st þá hljóti
allar viðvar-
og sérfræð-
na að aukn-
eiminum á
ktu veiði-
ig að aflatöl-
irleitt) þótt
r mikil
il hætta
aflega eng-
af veið-
botnvarpa –
. Af þeim
með þess-
a eða aðrar
m fiskeldi,
gæti ef til vill vegið á móti hnignun fiskstofnanna. Hafa
ber þó í huga að þessi starfsemi skiptist í tvo ólíka
flokka.
Önnur starfsemin felst í því að rækta skeljar eða skel-
dýr, svo sem ostrur og kræklinga, eða ferskvatnsfiska
eins og vatnakarpa. Slík ræktun er háð plöntum (svif-
jurtum og stundum er bætt við landbúnaðarauka-
afurðum) til að auka nettó fiskmetisframboðið fyrir
neytendur. Þar sem þessi tegund ræktunar fer einkum
fram í þróunarlöndum (aðallega í Kína en einnig löndum
eins og Filippseyjum og Bangladesh) sér hún fólki fyrir
ódýru dýraprótíni í löndum þar sem þess er mikil þörf.
Hin starfsemin snýst um eldi ránfisks eins og lax,
vartara eða villts túnfisks. Lax, vartari og túnfiskur lifa
á fiskum; í vistfræðilegum skilningi eru þeir úlfar og ljón
hafsins. Þegar þeir eru aðeins aldir á jurtafóðri, svo sem
sojamjöli, vaxa laxar hægt og útlit og bragð þeirra minn-
ir að lokum á tófú. Það er algerlega tilgangslaust að
reyna að ala túnfisk á öðru en fiskum.
Eftir því sem slíkt fiskeldi eykst minnkar framboðið
á ódýrum fiski eins og sardínum, síld, makríl og ansjós-
um fyrir neytendur. Ránfiskeldi eykur þrýstinginn á
villtu stofnana. Þetta hefur orðið til þess að þróuðu rík-
in – þar sem slíkt fiskeldi er einkum stundað – hafa
aukið innflutninginn á mjöli sem unnið er úr fiski í þró-
unarlöndunum.
Ein af ástæðum þess að fiskeldisfyrirtækin komast
upp með þetta er að almenningur heldur að hvers kon-
ar fiskeldi auki fiskmetisframboðið í heiminum. Það er
einfaldlega ekki rétt.
Ekki er of seint að bjarga fiskstofnunum en það
verður ekki hægt nema breytingar verði á sjávarútvegi
heimsins, þannig að ekki verði lengur litið á hann sem
uppsprettu síaukins framboðs á fiski til að vega á móti
sífelldri mannfjölgun, heldur sem atvinnugrein er sér
heimsbyggðinni fyrir hollri viðbót við aðra fæðu, eink-
um kornmeti. Eftir þessar breytingar verður sjávar-
útvegurinn minni í sniðum og byggist á fiski sem fer út
fyrir friðlýst og vernduð hafsvæði, sem við þurfum að
stefna að til að sjávarvistkerfin og fiskstofnarnir geti
dafnað, þannig að hafið verði aftur að nægtabrunni
sem fiskarnir geta deilt með okkur.
na heimsins
’ Almenningur heldur að hverskonar fiskeldi auki fiskmetisfram-
boðið í heiminum. Það er einfald-
lega ekki rétt. ‘
Daniel Pauly er prófessor í fiskifræði við háskólann í
Bresku Kólumbíu í Kanada og hefur rannsakað áhrif fisk-
veiða á sjávarvistkerfin í heiminum.