Morgunblaðið - 13.07.2003, Blaðsíða 12
LISTIR
12 C SUNNUDAGUR 13. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Paradís eftir Lizu Marklund í þýð-
ingu Önnu R. Ingólfsdóttur. Bókin
er sú þriðja í sjálfstæðri röð um
blaðakonuna Anniku Bengtzon, en
áður hafa komið á íslensku Sprengi-
vargurinn og Stúdíó Sex.
Það geisar fárviðri í Svíþjóð og
veldur mikilli ringulreið. Þegar upp
styttir kemur í ljós að tveir karlmenn
liggja myrtir á hafnarbakkanum í
Stokkhólmi og ung kona, Aida, hef-
ur naumlega sloppið undan byssu-
kúlunum. Auk þess er sígarettuf-
armur upp á fimmtíu milljónir
sænskra króna horfinn.
En þegar fleiri lík finnast þar sem
fórnarlömbin hafa verið pyntuð verð-
ur ljóst að þetta er ekkert venjulegt
sakamál og í hönd fer æsispenn-
andi og óhugnanleg atburðarás.
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 387 bls., prentuð í Dan-
mörku. Anna Cynthia Leplar hannaði
kápu. Verð: 1.599 kr.
Yfir Ebrofljótið eftir Álfrúnu Gunn-
laugsdóttur.
Efniviður sögunnar er spænska
borgarastyrjöldin. Haraldur er einn
þeirra mörgu ungu manna á fjórða
áratug seinustu aldar sem telur að
heiminum standi ógn af uppgangi
fasismans. Líkt og þeir fer hann til
Spánar til að berjast í lýðveldis-
hernum gegn herforingjaklíkunni og
þeim hluta hersins sem gerði upp-
reisn gegn lýðveldinu og löglega
kosinni stjórn þess. Hann kemur
svo heim með óvenjulega lífs-
reynslu í farteskinu. Þegar árin fær-
ast yfir og það syrtir í álinn leitar
hann á vit minninga um horfna vini
og félaga sem tóku þátt í orrustunni
við Ebro.
Þrír Íslendingar börðust í borg-
arastyrjöldinni spænsku. Bókin
byggist að hluta til á frásögu eins
þeirra.
Yfir Ebrofljótið var tilnefnd til Ís-
lensku bókmenntaverðlaunanna ár-
ið 2003 og tilnefnd til Bókmennta-
verðlauna Norðurlandaráðs árið
2003.
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 456 bls., prentuð í Dan-
mörku. Kápu hannaði Alda Lóa
Leifsdóttir. Verð: 1.799 kr.
Símon og eikurnar eftir Marianne
Fredriksson. Sigrún Ástríður Eiríks-
dóttir þýddi. Símon er venjulegur
drengur sem elst upp í Svíþjóð en
kemst svo að því að hann er ætt-
leiddur og ekkert verður eins og áð-
ur. Sakleysi æskunnar er að baki og
hann verður að hefja leit að sjálfum
sér; leit sem í senn getur bjargað
honum og steypt í glötun.
Útgefandi er Vaka-Helgafell. Bókin
er 404 bls., prentuð í Danmörku.
Anna Cynthia Leplar gerði kápu.
Verð: 1.599 kr.
ÚT eru komnar fimmkiljubækur: Fangi
ástar og ótta, eftir Victoriu Holt er
komin út í kilju. Þýðandi er Þórey Frið-
björnsdóttir. Rósetta lifði venjulegu
lífi í húsi föður síns þangað til henni
var kastað inn í ævintýri, sem var í
senn hættulegt og undarlegt, en um
leið eitt það sérkennilegasta sem
stúlka gat lent í á hennar tíma. Þetta
hófst með óveðri á hafi úti og eftir það
stjórnaðist líf hennar af tveimur ólík-
um karlmönnum sem hrifu hana, hvor
með sínum hætti. Þegar Rósetta
neyðist síðar til að horfast í augu við
veruleikann uppgötvar hún að hún
hefur verið fangi sjálfrar sín – ástar
sinnar og ótta.
Útgefandi Vaka-Helgafell. Bókin er
318 bls., prentuð í Danmörku.
Verð:1.599 kr.
Dalur hestanna eftir Jean. M. Auel
í þýðingu Ásgeirs Ingólfssonar og
Bjarna Gunnarssonar. Bókin er önnur
í flokknum um Börn Jarðar um stúlk-
una Aylu sem hófst með Þjóð bjarn-
arins mikla. Dalur hestanna hefst
þegar Ayla þarf að yfirgefa örugg
heimkynni Ættarinnar og halda á vit
hins óþekkta í óblíðri og grimmri ver-
öld utan hellisveggjanna. Hún reikar
einmana um óbyggðirnar og þrá henn-
ar eftir mannlegu samneyti og um-
hyggju gagntekur hana. Hún hefur
næstum látið bugast þegar örlögin
leiða hana inn í dal hestanna þar sem
hún hittir Jondalar, ungan mann af
hennar eigin kynstofni.
Útgefandi Vaka-Helgafell. Bókin er
533 bls., prentuð í Danmörku. Verð:
1.799 kr.
Kiljur
ÞETTA er margræð bók, torræð
eða auðskilin, allt eftir því hvernig
á er litið; utan flokka í bókmennt-
unum, væri ef til vill
nær að segja. Höfund-
urinn veit af straum-
um þeim sem hrifið
hafa unga og áhrifa-
gjarna síðasta manns-
aldurinn, allt frá ex-
istensíalismanum sem
svaraði kröfum unga
fólksins og turnaði
lífstílnum eftir seinna
stríð – til pönks og
rapps sem löngu síðar
bylti því sem eftir lifði
af gömlu góðu dygð-
unum. Skilja má að
skáldið hafi gert víð-
reist og viðrað sig í
andrúmi stórborga
samanber: »Existensí-
alisminn var barinn úr mér í Berlín,
/ þar eru menn á undan íslenskum
samtíma, / sennilega aðeins á eftir
New York«. Víðar er vikið að ex-
istensíalismanum. Og þeygi vinsam-
lega! Ennfremur skreytir höfundur
stíl sinn með orðum úr ensku,
þýsku og frönsku.
Þrátt fyrir skírskotun til fyrri
tíma stefnu stoðar lítt að skoða bók
þessa í sögulegu samhengi. Að
breyttu breytanda verða til ný sjón-
arhorn og viðmið. Það gefur auga
leið! Listamaðurinn sem slíkur er
ekki lengur þátttakandi – engagé
eins og Sartre og félagar vildu hafa
það – en tekur sér stöðu utangarðs
við þjóðfélagið og sendir því tóninn.
Höfundurinn upplýsir að sér hafi
komið í hug að nefna bókina »Ís-
land má missa sín« eða »Niður með
Ísland«. Með þeim orðum mun ekki
beinlínis verið að fordjarfa helga
táknmynd fjallkonunnar. Öllu frem-
ur á þetta að miða til þeirrar
stöðluðu ímyndar sem nútíma þjóð-
félag hefur komið sér upp og flestir
telja bæði gott og sjálfsagt. Áhrifa-
mestu stjórnmálamenn eru nefndir
með nafni svo hvergi fari á milli
mála að þeir taki sneið sem eiga!
Hvað á að kalla þessa tegund
ljóðlistar? Tilraunaljóðlist? Yfirlýs-
ingaljóðlist? Margt hvað minnir
þarna á vígorð þau sem sextíu og
átta kynslóðin lét prenta á plaköt
og festi síðan upp á veggina heima
hjá sér, sjálfri sér til hugherðingar
en sómakærum foreldrum til stríðs
og storkunar. Nýleg dægurmál eru
sett á oddinn, Íraksstríðið og end-
urskoðuð varnarstefna Bandaríkj-
anna svo dæmi séu tekin. Auðvitað
má líta svo til að í því felist ádeila.
En ádeilunni er ekki fylgt eftir með
predikun til að bæta heiminn.
Heimurinn er sjálfsagt óforbetran-
legur. Það sannar reynslan, eða
eins og skáldið segir: »Sagan er svo
óskaplega þung byrði og þegar líð-
ur á ævina getum við ekki / nema
numið hana betur og
betur, ekki nema num-
ið hana betur og bet-
ur.«
Hitt meginþemað er
ástin. En ástin í ljóð-
um Hauks Más er
hvorki rómantísk né
existensialísk. 2004 er í
fyllsta máta óklassísk
bók. Ástaljóðin fela því
hvorki í sér fegrun né
upphafning og þaðan
af síður neins konar
platónska fjarlægð og
dulúð. Sönnu nær er
að ástin spanni þarna
skalann frá ungæðis-
legum spekúleringum
með tilheyrandi tals-
máta, til mótsagnakenndra athuga-
semda um mannlegrar frumhvatir
að viðbættri dæmigerðri mennta-
skólafyndni. Fyrir eina tíð hefði
sumt af því verið úrskurðað óprent-
hæft og kallað á hörð mótmæli.
Annars staðar bregður skáldið fyrir
sig gamalkunnum ástarjátningum –
af spélni að ætla má – eins og þess-
um eldheitu Lofnarmálum í Göf-
ugmælavísum: »Ég elska þig svo
heitt og innilega, ást mín mun aldr-
ei þverra.«
Síðari hluti bókarinnar saman-
stendur af öllu meiri tilraunaljóð-
list. Höfundurinn leikur lausbeislað
með orð og orðasambönd. Hvaðeina
flýtur með, það sem upp kemur úr
sálardjúpunum, sumt hálfsagt eða
varla það, annað margsagt. Oftar
en ekki er snúið út úr meiningunni,
stýft af einstökum orðum, annað
mætti telja til nýgervinga – ef við-
eigandi telst að nota svo fræðilegt
orð í því sambandi. Allt getur það
talist vera við útjaðar röklegrar
hugsunar. Við getum kallað það
frjálslegan heilaspuna. Ellegar
heimspeki hugarflugsins. Eða ein-
faldlega ljóðlistargerning ef við vilj-
um láta það heita eitthvað. Dómar
eins og gott og illt eða vel og illa
eiga því engan veginn við um þessa
bók.
Hversu alvarlega Haukur Már
tekur sjálfan sig? Það skal ósagt
látið. Maður er ekki ungur nema
einu sinni. Og svona bók sendir
maður varla frá sér nema einu
sinni.
Hugarflug
og heilaspuni
BÆKUR
Ljóð
eftir Hauk Má Helgason. 61 bls. útg.
Nýhil. 2003.
2004
Erlendur Jónsson
Haukur Már
Helgason
SUMARÓPERA Reykjavíkur æfir
um þessar mundir óperuna Krýn-
ing Poppeu eftir Claudio Monte-
verdi og áætlar frumsýningu 15.
ágúst á Nýja sviði Borgarleikhúss-
ins.
Krýning Poppeu var síðasta
ópera Monteverdis og af mörgum
talin hans besta. Segja má að hún sé
hápunktur tónritunar endurreisn-
artímabilsins, en hún var jafnframt
fyrsta óperuverkið sem hafði sögu-
legar persónur í aðalhlutverkum.
Verkið rekur sögu Nerós Rómar-
keisara og ástkonu hans Poppeu.
Sýningin verður flutt á frummál-
inu, ítölsku, en textanum verður
varpað á skjá á íslensku. Morgunblaðið/Sverrir
Æfingar
hafnar á
Krýningu
Poppeu
ALÞÝÐULISTAMAÐURINN Guðgeir Matthíasson var á dögunum staddur
í Vestmannaeyjum til að lagfæra eldri verk sín og mála nýjar stórar mynd-
ir. Meðal annars málaði hann mynd af hluta þess svæðis sem horfinn er
undir hraun en það á vel við nú á þeim tímamótum er 30 ár eru liðin frá
gosinu í Heimaey.
Morgunblaðið/Sigurgeir
Málverk af horfnu svæði
Vestmannaeyjum. Morgunblaðið.
LEIKHÓPNUM Perlunni hefur
verið boðið til Bö í Noregi í lok
júlí. Þá er minning ævintýra-
drottningarinnar Regine Normann
heiðruð með fjölda lista- og menn-
ingarviðburða. Perlan mun frum-
sýna Hringilhyrning eftir Regine í
þýðingu Matthíasar Kristiansen.
Lesari og leikstjóri er Sigríður
Eyþórsdóttir. Tónlist og áhrifa-
hljóð samdi Máni Svavarsson. Bún-
ingar Bryndís Hilmardóttir og
leikmynd Þorgeir Frímann Óðins-
son. Léð hafa leikritinu raddir sín-
ar þau Anna Kristín Arngríms-
dóttir, Felix Bergsson, Helga Þ.
Stephensen og Örn Árnason.
Perluleikarar eru Guðrún Ósk
Ingvarsdóttir, Gerður Jónsdóttir,
Hildur Davíðsdóttir, Hreinn Haf-
liðason, Ragnar Ragnarsson, Sig-
fús S. Svanbergsson og Sigríður
Árnadóttir. Auk Perlufélaga taka
þátt í leikferðinni Bryndís Hilm-
arsdóttir, Sigríður H. Sveinsdóttir,
Tore Skenstad og Sigríður Ey-
þórsdóttir. Hópinn skipa ellefu
manns.
Þá tekur hópurinn þátt í leik-
listarnámskeiði ásamt norskum
þátttakendum og er Sigríður Ey-
þórsdóttir kennari.
Morgunblaðið/Golli
Perlufélagar á
leið til Noregs