Morgunblaðið - 15.07.2003, Blaðsíða 14

ERLENT
14 ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TONY Blair, forsætisráðherra Bretlands, sagðist í
gær stoltur af þeim þætti sem hann hefði átt í að
steypa Saddam Hussein af stóli og varði greinar-
gerðir þær sem ríkisstjórn hans birti um meinta
gereyðingarvopnaeign Íraka í aðdraganda innrás-
arinnar í Írak.
Á blaðamannafundi við lok tveggja daga ráð-
stefnu leiðtoga miðju-vinstri-flokka frá 14 löndum
í bænum Bagshot skammt frá Lundúnum gaf Blair
ekki bein svör við spurningu um það hvort hann
stæði við fullyrðingar brezkra leyniþjónustu-
manna að Írakar hefðu reynt að fá úran keypt frá
Afríkuríkinu Níger.
Bush segir sínar upplýsingar „ári góðar“
Þessi meinta tenging við Níger hefur verið dreg-
in í efa og hefur verið til skoðunar í Bandaríkj-
unum. Bandaríski varnarmálaráðherrann Donald
H. Rumsfeld og Condoleezza Rice, þjóðaröryggis-
ráðgjafi George W. Bush Bandaríkjaforseta, hafa
sagt að bæði bandarísk og brezk stjórnvöld hafi
leyniþjónustuupplýsingar sem styðji grunsemdir
um að Írakar hafi reynt að fá kjarnorkuvopnavinn-
anlegt úran keypt í Afríku.
Þau segja hins vegar bæði að umræddar
leyniþjónustuupplýsingar væru ekki það traustar
að fullyrðingin um meintar úrankaupatilraunir
Íraksstjórnar verðskuldaði að vera nefnd í
sjónvarpsávarpi Bush forseta til bandarísku
þjóðarinnar, sem hann flutti í janúar síðastliðinn.
Bush sagði í gær að þær leyniþjónustuupplýs-
ingar sem hann fengi væru „ári góðar“. Þær ræður
sem hann hefði flutt stæðu allar á traustum upp-
lýsingagrunni. Sagðist hann sannfærður um að
Saddam Hussein hefði verið að reyna að koma sér
upp gereyðingarvopnum sem ógnaði heiminum og
réttlætti að Bandaríkjamenn beittu hervaldi í
Írak.
Áður hafði Jack Straw, utanríkisráðherra Bret-
lands, sagt í útvarpsviðtali að brezk stjórnvöld
gætu ekki skýrt opinberlega frá því hvernig þau
hefðu komizt yfir vitneskju um að Írakar hefðu
reynt að kaupa úran frá Níger, þar sem upplýsing-
arnar hefðu komið frá þriðja ríki, sem hann vildi
ekki nefna. „Við trúum því að leyniþjónustuupp-
lýsingarnar að baki fullyrðingunum í greinargerð-
inni sem birt var 24. september séu réttar, já,“
sagði Straw í viðtalinu.
Straw hafnaði ennfremur kröfum um að hleypt
yrði af stað óháðri dómsrannsókn á því hvernig
ríkisstjórnin meðhöndlaði leyniþjónustuupplýs-
ingar um meinta gereyðingarvopnaeign Íraka.
Sagði Straw að stjórnskipuð rannsóknarþingnefnd
væri rétti vettvangurinn til að gera slíka rannsókn.
Leyniþjónustu- og öryggismálanefnd brezka
þingsins sinnir sínu verki á bak við luktar dyr og
niðurstöður rannsókna hennar eru fyrst sýndar
forsætisráðherranum áður en þær eru kynntar
þinginu. Í nefndinni sitja níu menn, bæði úr neðri
deild og lávarðadeildinni. Hún ætlar sér að rann-
saka meðhöndlun ríkisstjórnarinnar á leyniþjón-
ustuupplýsingum í aðdraganda Íraksstríðsins.
Straw sagði að nefndin væri „mjög sjálfstætt
þenkjandi“ og fullyrti að dómsrannsókn myndi
taka of langan tíma. Önnur þingnefnd, utan-
ríkismálanefnd neðri deildarinnar, sagði í síðustu
viku að enn væru ekki öll kurl komin til grafar í
málinu.
Blair ver Íraksskýrslur
Lundúnum, Bagshot á Englandi. AFP, AP.
Jack Straw Tony Blair
JACQUES Chirac Frakklands-
forseti veifar úr opnum bíl þar sem
hann berst með skrúðbúnu riddara-
liði franska lýðveldisvarðarins eftir
Champs Elysée-breiðgötunni í Par-
ís í gær, í hefðbundinni þjóðhátíðar-
skrúðgöngu.
Þau tímamót urðu í hersýningu
gærdagsins, að þýzkur hershöfð-
ingi fór í fyrsta sinn frá því í síðari
heimsstyrjöld fyrir fylkingu í gegn-
um hjarta frönsku höfuðborg-
arinnar. Það var Holger Kammer-
hoff, yfirmaður Eurocorps-
hersveitarinnar sem skipuð er
hermönnum frá fimm
Evrópulöndum og hefur bækistöðv-
ar í Strassborg í Frakklandi. Hann
fór fyrir 120 hermönnum sveit-
arinnar í odda herskrúðgöngunnar,
en þeir báru m.a. þýzka herfána.
Um 70.000 hermenn teljast nú til
Eurocorps-hersveitarinnar, sem lit-
ið er á sem vísi að samevrópskum
her. Var samstiga viðleitni Frakka
og Þjóðverja til evrópskrar ein-
ingar, einnig í varnarmálum, undir-
strikuð með áberandi þátttöku liðs-
manna sveitarinnar í frönsku
þjóðhátíðarskrúðgöngunni.
AP
Evrópsk eining á Bastilludeginum
Eftirlitsmenn SÞ
fari aftur til Íraks
Í ÁVÖRPUM sínum og fjölmiðla-
viðtölum í tilefni af Bastilludeg-
inum, þjóðhátíðardegi Frakka,
nýttu franskir stjórnmálaleiðtogar
tækifærið til að þrýsta á um að
vopnaeftirlitsmenn Sameinuðu
þjóðanna (SÞ) verði sendir aftur
til Íraks, með þeim rökum að það
gæti orðið til að leysa ráðgátuna
um meinta gereyðingarvopnaeign
hinnar föllnu ríkisstjórnar Sadd-
ams Husseins.
Eftir að hafa fylgzt með her-
mönnum úr franska hernum og
samevrópsku herdeildinni Euro-
corps fylkja liði eftir Champs
Elysées í París gagnrýndi Jacques
Chirac Frakklandsforseti banda-
rísk og brezk stjórnvöld fyrir að
hafa neitað vopnaeftirlitsmönnum
SÞ um að ljúka sínu verki í Írak
áður en ákveðið var að grípa til
hernaðaríhlutunar. „Þeir unnu sitt
verk af mikilli kostgæfni,“ sagði
Chirac; „það verður að gefa þeim
svigrúm til að ljúka því.“
Stöðugleikasáttmáli EMU
skuli gerður óvirkur
Franski varnarmálaráðherrann
Michele Alliot-Marie sagði að
„bezta leiðin til að eyða óvissunni
(um meinta gereyðingarvopnaeign
Íraka) væri að eftirlitsmenn SÞ
færu á vettvang og gengju úr
skugga um málið.“
Í hefðbundnu þjóðhátíðardags-
sjónvarpsviðtali lagði Chirac enn-
fremur til, að svonefndur stöðug-
leikasáttmáli Efnahags- og mynt-
bandalags Evrópu (EMU) yrði
gerður óvirkur um hríð. Til þess
að hjálpa evru-svæðinu upp úr því
efnahagslega samdráttarskeiði
sem kjarnaríki þess eins og
Frakkland og Þýzkaland glíma nú
við ætti að mati forsetans að auka
tímabundið vikmörk hagstjórnar-
skilyrðanna sem stöðugleikasátt-
málinn kveður á um. Að sögn
Chiracs ættu fjármálaráðherrar
evru-landanna tólf að finna lausn
sem stuðlar að stöðugleika en
heldur ekki aftur af hagvexti.
Ríkisstjórnir Frakklands,
Þýzkalands og Portúgals hafa, í
samræmi við ákvæði stöðugleika-
sáttmálans, fengið ávítur frá fram-
kvæmdastjórn ESB fyrir að reka
ríkissjóð með meira en 3% halla.
Kýpur full-
gildir ESB-
samninga
Níkosíu. AP.
KÝPVERSKA þingið samþykkti
samhljóða í gær fullgildingu aðild-
arsamnings eyríkisins að Evrópu-
sambandinu (ESB), sem ganga mun
í gildi á komandi vori.
Í öllum hinum löndunum níu, sem
samið hafa um inngöngu í sambandið
í næstu stækkunarlotu þess, er hald-
in þjóðaratkvæðagreiðsla um aðild-
arsamninginn. Ekki er gert ráð fyrir
þjóðaratkvæðagreiðslum í stjórnar-
skrá kýpur-gríska lýðveldisins; þing-
ið eitt tekur lokaákvörðun um stað-
festingu samninga á borð við
ESB-aðildarsamninginn.
Það verður aðeins gríski hluti
Kýpur sem gengur í ESB 1. maí 2004
þar sem tilraunir til að sameina eyna
í leiðinni og fá tyrkneska hluta henn-
ar með inn í sambandið mistókust.
Þær tilraunir halda þó áfram.
Kýpur var áttunda landið af verð-
andi ESB-löndunum tíu til þess að
staðfesta aðildarsamningana. Aðeins
á eftir að halda þjóðaratkvæða-
greiðslur í Eistlandi og Lettlandi.
NELSON Mandela, fyrrverandi
forseti Suður-Afríku, hvatti í gær
leiðtoga Evrópuþjóðanna til að
leggja baráttunni gegn alnæmi
(AIDS) til sambærilegar fjár-
hæðir og Bandaríkjastjórn hefur
heitið. George W. Bush Banda-
ríkjaforseti hefur heitið 15 millj-
örðum Bandaríkjadala til handa
baráttunni gegn alnæmi í Afríku
og í Kyrrahafsríkjunum. „Miðað
við íbúafjölda og stærð evrópska
hagkerfisins ætti Evrópa að gera
jafnvel betur en Bandaríkin,“
sagði Mandela.
Mandela, sem heldur upp á 85
ára afmælisdaginn nk. föstudag,
ávarpaði í gær ráðstefnu um al-
næmi sem haldin er í París í
Frakklandi. Talaði hann tæpi-
tungulaust, eins og hans er von
og vísa. Mandela sagði m.a. að þó
að vissulega hefði árangur náðst
í baráttunni gegn alnæmi þá teld-
ist hún samt hafa mistekist gjör-
samlega. 26 milljónir manna
hefðu dáið af völdum alnæmis –
95% þeirra í þróunarríkjum
heimsins – og 45 milljónir manna
hefðu sýkst af HIV-veirunni sem
veldur alnæmi. „Þessar tölur eru
yfirþyrmandi og í raun er ekki
hægt að meðtaka þær,“ sagði
Mandela. „Það blasir við að við
eigum hér við að etja versta
heilbrigðisvanda í sögu mann-
kynsins.“
Segir Evrópumenn
verða að gera betur
Reuters
Mandela í ræðustól í París í gær.
JOHN Howard, forsætisráðherra
Ástralíu og leiðtogi ástralska Íhalds-
flokksins, sætti í gær ákúrum forvera
síns í embætti vegna meints þýlyndis
við Bandaríkjamenn og fyrir að hafa
að óþörfu skapað Ástralíu óvini á er-
lendum vettvangi. Sagði Malcolm
Fraser, sem var lengi leiðtogi Frjáls-
lynda flokksins og forsætisráðherra í
Ástralíu á árunum 1975–1983, að tími
væri til kominn að spyrja hverra
þjóðarhagsmuna ríkisstjórn How-
ards væri eiginlega að þjóna.
Fraser ritaði grein í dagblaðið
Sydney Morning Herald þar sem
hann fór hörðum orðum um fyrrver-
andi samstarfsmann sinn, en How-
ard var um tíma fjármálaráðherra í
samsteypustjórn íhaldsmanna og
frjálslyndra sem laut forystu Fras-
ers.
Hann sagði Ástrala vera að glata
áhrifum sínum í Asíu með því algera
þýlyndi sem Bandaríkjamönnum
væri sýnt. Þá hefði stjórn Howards
fórnað réttindum ástralskra ríkis-
borgara með „þrælslegum“ stuðningi
við Bandaríkja-
stjórn.
Var Fraser þar
að vísa til máls
Davids Hicks sem
Bandaríkjamenn
hafa í haldi og
hyggjast sækja til
saka fyrir aðild að
hryðjuverkahóp-
um fyrir sérstök-
um herrétti. Gagnrýndi Fraser að
áströlsk stjórnvöld hefðu lagt bless-
un sína yfir áform Bandaríkjamanna.
Spurning væri hvort Ástralar væru
„ekki lengur færir um að taka upp
hanskann fyrir Ástrala sem kynnu að
þarfnast þeirrar verndar sem ástr-
alskur ríkisborgararéttur veitti
þeim“.
„Eins og staðan er í dag er svarið
einfalt. Ekki ef aðgerðir í þá veru
valda erfiðleikum í samskiptunum
við Bandaríkin,“ ritaði Fraser.
Howard lýsti sig ósammála skoð-
unum Frasers er hann var spurður
um þær í gær.
Howard gagnrýnd-
ur fyrir „þýlyndi“
Malcolm Fraser
Sydney. AFP.