Morgunblaðið - 15.07.2003, Blaðsíða 23

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚLÍ 2003 23
Dagleg gengisskráning VISA
ÞVÍ miður átt ég þess ekki kost að
hlusta á fyrirlestur Alyson Bailes
framkvæmdastjóra sænsku friðar-
rannsóknarstofn-
unarinnar (SIPRI) á
dögunum. En það
bætir þó úr að Morg-
unblaðið birti viðtal
við hana 26. júní og
tveim dögum síðar
gerði fundarstjórinn
á fyrirlestrinum, Þórunn Svein-
bjarnadóttir alþingismaður, nokkra
grein fyrir málflutningi Bailes.
Bailes kom hingað á réttum tíma
með fyrirlestur sinn því að langt er
síðan öryggis- og varnarmál hafi ver-
ið svo mjög umrædd hér á landi og nú
að undanförnu. Umræðan hefur að
sönnu fyrst og fremst snúist um veru
bandaríska herliðsins og viðbrögð við
hugsanlegri brottför þess. Fyrir-
lestur Bailes var í raun innlegg í þá
umræðu en þó í víðara samhengi,
samhengi sem mikilvægt er að hafa í
huga við þessa umræðu.
Mér þykir þörf á nokkrum athuga-
semdum við málfutning Bailes. Sam-
kvæmt frásögn Morgunblaðins benti
hún á að Vesturveldin hefðu nú á nýj-
an leik tiltekna og sameiginlega ógn –
hryðjuverk, gereyðingarvopn og svo-
nefnd „útlagaríki“ – að takast á við,
en um slíkt hefði ekki verið að ræða
síðan kalda stríðinu lauk. Jafnframt
sagði hún að á síðustu árum hefði
NATO þróast í þá átt að verða verk-
færi, sem t.a.m. var notað með góðum
árangri í að grípa inn í átök á Balk-
anskaga. NATO hefði ekki lengur
sérstakan hugmyndafræðilegan
grundvöll. Að sögn Þórunnar varaði
hún við þessari þróun og taldi hana
grafa undan pólitísku mikilvægi Atl-
antshafsbandalagsins. Nú geld ég
þess að hafa ekki verið á fyrirlestr-
inum því að mér er ekki alveg ljóst
hvað Bailes var að meina með þessu
síðastnefnda.
Sú mikla hreyfing sem sl. vetur fór
út á götur borga og bæja um allan
heim til að andæfa stríðinu gegn Írak
hefur nú í vor haldið fundi og ráð-
stefnur til að ræða stöðuna og fram-
tíðina. Á þessum fundum var yfirleitt
lögð áhersla á tengsl vaxandi hern-
aðarhyggju og kapítalískrar hnatt-
væðingar eða heimsvaldastefnu eins
og sumir vilja orða það. Þessi andófs-
hreyfing gegn stríðinu átti aðild að
mótmælaaðgerðum í tengslum við
leiðtogafund ESB í Þessalóníki í
Grikklandi 21. júní en þar söfnuðust
milli 50 og 100 þúsund manns saman
undir kjörorðinu: „Stöðvum NATO,
Bandaríkin og Evrópusambandið.“
Þarna var sett samhengi milli vax-
andi hernaðarhyggju ekki aðeins í
Bandaríkjunum heldur einnig í Evr-
ópusambandinu, NATO eins og það
virkar nú, nýfrjálshyggju, kapítal-
ískrar hnattvæðingar og þess sem
virðist í andstöðu við hnattvæð-
inguna, stöðugt lokaðri landamæra
bæði Evrópusambandsins (Fortress
Europe, eins og stundum er sagt) og
Bandaríkjanna.
Þarna var svo sannarlega ekki litið
svo á að NATO hefði ekki lengur sér-
stakan hugmyndafræðilegan tilgang.
En sú hugmyndafræði sem um er að
ræða snýst auðvitað fyrst og fremst
um hagsmuni – eins og hug-
myndafræði gerir auðvitað oft. Hug-
myndafræðin er nýfrjálshyggjan sem
snýst fyrst og fremst um að skapa
eigendum og handhöfum fjármagns-
ins hámarksgróða. Og efnahagsleg
frjálshyggja er í raun grundvöllur
Evrópusambandsins sem er heims-
valdasinnað ríkjasamband, þótt ekki
sé það jafn árásargjarnt og Bandarík-
in.
Það er alveg rétt að á síðustu árum
hefur NATO þróast í þá átt að verða
verkfæri. Eftir lok kalda stríðsins,
þegar Sovétríkin voru horfin sem
mótvægi við heimsvaldasinnuðu auð-
valdsríkin, var skilgreind ný heim-
skipan sem felst í því að öll lönd ver-
aldar eiga að taka upp hugmynda-
fræði nýfrjálshyggjunnar og
stórfyrirtækin eiga að fá aðgang að
hverju einasta svæði heimsins þar
sem von er um einhvern hagnað. Út-
lagaríkin, sem að sögn ógna Evrópu
og Bandaríkjunum, eru þau ríki sem
ekki hafa hlýðnast þessu. Þau eru
skilgreind sem ógn, hryðjuverkaríki
eða ríki harðstjórnar með réttu eða
röngu en fyrst og fremst til að búa til
átyllu til afskipta af þeim. NATO var
notað til að grípa inn í átök á Balk-
anskaga og hinn góði árangur felst
ekki síst í því að nú eiga vestræn stór-
fyrirtæki aðgang að þessu svæði og
áhrif vesturveldanna nær yfir allan
Balkanskaga.
NATO stendur fyrst og fremst
vörð um hagsmuni stórfyrirtækjanna
og auðstéttarinnar. Hernaðarhyggj-
an og nýfrjálshyggjan eru hins vegar
í andstöðu við hagmuni almennings
um allan heim. Andófshreyfingin,
sem hefur látið til sín taka um allan
heim á undanförnum árum, er svar
við þessu.
NATO er verkfæri
kapítalískrar
hnattvæðingar
Eftir Einar Ólafsson
Höfundur er ritari Samtaka
herstöðvaandstæðinga.
Í ÞEIM tíu nýju ríkjum sem vænt-
anlega verða aðilar að ESB í haust
binda stjórnvöld og allur almenn-
ingur vonir við að
fram undan sé mikil
uppsveifla í efna-
hagslífinu. Í þessum
ríkjum býr vel
menntað fólk sem
þiggur mun lægri
laun fyrir störf sín en
þekkjast hér á landi. Þar eru góðir
skólar og löng hefð í iðnaði, þótt
þunglamalegt stjórnarfar hafi sligað
efnahag og heft frumkvæði og fram-
tak á síðari hluta 20. aldar. Eftir inn-
göngu í ESB verða þessi ríki keppi-
nautar okkar um framleiðslu,
markaði og starfsfólk.
Umræða hér á landi um frekari
þróun Evrópusamvinnunnar liggur
að heita má í láginni og athafnir í
samræmi við það. Í gildi er tíu ára
gamall samningur við ESB sem er í
fjötrum á meðan Evrópuhraðlestin
þýtur hjá. Hingað til höfum við ekki
verið reiðubúin til að taka fullan þátt í
ESB-samstarfi heldur er hlutskipti
okkar fremur að taka við því sem að
okkur er rétt.
Hvernig ætlum við að mæta vax-
andi kröfum um hærra tæknistig fyr-
irtækja innan ESB/EES? Hvernig
viljum við efla iðnmenntun, verk-
fræði- og tæknifræðimenntun?
Hvaða störfum viljum við hlúa að?
Hvar viljum við sjá vaxtarbrodda at-
vinnulífsins spretta?
Staðreyndir um menntaða þjóð
Vert er að líta á nokkrar stað-
reyndir í þessu samhengi.
1. Á Íslandi teljast um 40% vinnu-
aflsins til svokallaðra ófaglærðra.
Þetta er hærra hlutfall en í ríkjum
sem við berum okkur gjarnan saman
við.
2. Iðnfyrirtæki þurfa fleira vel
menntað starfsfólk. Sérstök þörf er
að fjölga verk- og tæknimenntuðum.
Í könnun, sem Samtök iðnaðarins
unnu árið 2000, kom í ljós að 35 fyr-
irtæki Samtaka iðnaðarins í ólíkum
greinum töldu að fjölga þyrfti verk-
fræðingum og tæknifræðingum um
80% til 2005.
3. Samkvæmt nýrri könnun Verk-
fræðinga- og Tæknifræðingafélag-
anna er hlutfall tæknifræði- og verk-
fræðimenntaðs fólks í Finnlandi 4%
af heildarvinnuafli. Hér á landi er
þetta hlutfall meira en helmingi
lægra og það lægsta á Norður-
löndum.
4. Ungt fólk gerir sér grein fyrir
tækifærum í verk- og tæknifræði.
Þetta sýnir t.d. aðsókn að Tæknihá-
skóla Íslands næsta haust. Þar sóttu
200 manns um nám í tæknigreinum
en fjárveitingarvaldið úrskurðaði í
fyrstu að tekið yrði aðeins við rúm-
lega 60 nýnemum. Sérstök fjárveit-
ing fékkst síðan fyrir 50 nemendur til
viðbótar. Þennan skilning í verki ber
að þakka.
Áfram veginn – en hvaða veg?
Við eigum tveggja kosta völ. Ann-
ars vegar getum við haldið áfram að
hjakka í sama farinu, leyft að innrita
sama fjölda í iðn-, verk- og tækni-
greinar og undanfarin ár. Með því
móti minnkar hlutfall verk- og tækni-
menntaðra og tækifærið til að byggja
upp tæknisamfélag með fjölda góðra
og vel launaðra starfa gengur okkur
úr greipum. Draumar um að verða í
fararbroddi í iðnaði og tækni á heims-
vísu verða áfram aðeins draumar. Þá
munum við eiga í sérkennilegum
skiptum við ESB um störf. Við þurf-
um að flytja inn tæknifólk sem við
höfum ekki burði til að mennta sjálf. Í
skásta falli flytjum við í staðinn út
ófaglært starfsfólk til láglaunastarfa
á meginlandinu, í versta falli fjölgar
atvinnulausum og lítt menntuðum
hér á landi. Varla er þetta ákjósanleg
framtíðarsýn – eða hvað?
Ef við höfum metnað til getum við
hins vegar tekið alvarlega nýja stöðu
Evrópusambandsins, spýtt í lófana
og látið drauminn um að taka okkur
stöðu með tæknivæddum og fram-
farasinnuðum þjóðum rætast. Til
þess að það megi takast er nauðsyn-
legt að stjórnvöld marki stefnu í mál-
efnum verk- og tæknimenntunar til
næstu ára. Það er hættulegt að aka
vagninum eftir baksýnisspeglinum.
Slík ferð endar úti í skurði. Með sama
hætti er ómögulegt að byggja upp
verk- og tækniþekkingu framtíðar-
innar í samræmi við nemendafjölda
gærdagsins og horfa fram hjá þörf-
um og framtíðarmöguleikum fyrir-
tækja.
Marka þarf nýja stefnu í iðn-
menntun, verkfræði og tæknifræði
sem tekur mið af þeim tækifærum
sem bíða iðnaðarins á næstu árum.
Stefnan verður hins vegar ekki að
veruleika nema auknu fjármagni sé
varið til kennslu í iðngreinum, verk-
fræði, tæknifræði og tengdum grein-
um. Og gefum því gaum að sérhver
króna, sem varið er til aukinnar
menntunar í tæknigreinum, er
græddur eyrir. Nýsköpun og verð-
mæt störf fylgja helst greinum sem
reiða sig á þekkingu og færni tækni-
menntaðs fólks.
Vonandi er ákvörðun stjórnvalda
um að fjölga nú tækninemum við
Tækniháskólann ekki aðeins stund-
arráðstöfun heldur liður í að fram-
fylgja með markvissum hætti ákvæð-
um stjórnarsáttmálans um að auka
veg menntunar sem atvinnulífið hef-
ur þörf fyrir.
Tækniþekking er
samkeppnisvara
Eftir Inga Boga Bogason
Höfundur starfar hjá Samtökum
iðnaðarins.
Ríkharður M. Jósafatsson
Austurlensk læknisfræði
Nálastungur og nudd
553-0070 GSM: 863-0180
Bogense nuddkrem
þegar þú vilt
líkamann stinnari
og grennri
20%
afsláttur í næsta apóteki
Veglegur kaupauki

    






 


     


  !