Morgunblaðið - 16.07.2003, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 MIÐVIKUDAGUR 16. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SAMKEPPNISRÁÐ hefur komist að
þeirri niðurstöðu að Icelandair, dótt-
urfélag Flugleiða, hafi brotið gegn
ákvæði 11. gr. samkeppnislaga með
því að bjóða og kynna sértilboð; svo-
kallaða Vorsmelli og ódýrustu Net-
smellina á flugleiðinni milli Keflavíkur
og Kaupmannahafnar annars vegar
og á flugleiðinni milli Keflavíkur og
London hins vegar á tímabilinu frá 1.
mars til 15. maí 2003. Vorsmellirnir
voru á 14.900 kr. og ódýrustu Nets-
mellirnir á 19.800 kr. Ennfremur telur
samkeppnisráð að Icelandair hafi
brotið samkeppnislög með lækkun
ákveðinna viðskiptafargjalda á sömu
flugleiðum.
Í 11. gr. samkeppnislaga segir m.a.
að misnotkun eins eða fleiri fyrirtækja
á markaðsráðandi stöðu sé bönnuð. Í
niðurstöðu samkeppnisráðs segir að
ekki sé unnt að sjá að skýringin á til-
boðum Icelandair á þessum flugleið-
um sé önnur en að fyrirtækið sé með
henni að hindra samkeppni frá Ice-
land Express ehf. Það skýrist enn
frekar þegar tímasetning aðgerða Ice-
landair sé skoðuð og þegar tekið sé til-
lit til annarra samkeppnisviðbragða
félagsins. Hefur samkeppnisráð bann-
að Icelandair að kynna og selja far-
gjöld á sambærilega við Vorsmelli og
ódýrustu Netsmellina á flugleiðunum
til Kaupmannahafnar og London.
Jafnframt hefur samkeppnisráð ógilt
lækkun Icelandair á viðskiptafar-
gjöldum á tilteknum brottfarartímum
á sömu flugleiðum.
Þegar valdið tjóni
Iceland Express ehf. kynnti 9. jan-
úar sl. áætlunarflug til Kaupmanna-
hafnar og London þar sem ódýrustu
fargjöldin yrðu frá 14.460 kr. til Kaup-
mannahafnar og 14.160 kr. til London.
Í lok janúar sl. kynnti Icelandair ehf.
tilboðið til Kaupmannahafnar og
London á 14.900 kr. „Það vakti athygli
Samkeppnisstofnunar að umrætt til-
boð Icelandair náði aðeins til þeirra
flugleiða sem Iceland Express myndi
sinna,“ segir í skýrslu Samkeppnis-
stofnunar.
Markaðsráðandi staða
Farið er yfir málsmeðferð og mála-
vexti í skýrslunni en í lok hennar segir
m.a.: „Það er mat samkeppnisráðs að
verðlagning og aðrar aðgerðir Ice-
landair sem varða Vor- og ódýrustu
Netsmelli félagsins á flugleiðunum til
Kaupmannahafnar og London séu
framkvæmdar í því skyni að koma í
veg fyrir að Iceland Express nái fót-
festu á hinum skilgreindu mörkuðum
þessa máls.“ Segir ennfremur að gögn
málsins staðfesti þetta mat. „Sýnt hef-
ur verið fram á að ódýrustu fargjöld
Icelandair á hinum skilgreindu mörk-
uðum standa ekki undir staðfærðum
kostnaði félagsins á flugleiðunum sem
hér eru til umfjöllunar þegar tekið
hefur verið tillit til áhrifa vildar-
punkta. Séu forsendur Icelandair og
markmið með þessum fargjöldum virt
fær samkeppnisráð ekki séð að Ice-
landair hafi haft hlutlæg rök fyrir því
að lækka lægstu fargjöld til Kaup-
mannahafnar og London umfram far-
gjöld til annarra áfangastaða. Lægstu
fargjöld til áfangastaða í norðanverðri
Evrópu, þ.e. Vorsmellir og ódýrustu
Netsmellir, endurspegla ekki mis-
munandi kostnað við flug til þeirra.
Athuganir sýna jafnframt að sala og
þar með framboð á lægstu fargjöldum
til Kaupmannahafnar og London
margfaldaðist eftir að Iceland Ex-
press hóf rekstur [...].“
Í skýrslunni segir að það liggi fyrir
að Icelandair sé í yfirburðastöðu á hin-
um skilgreindu mörkuðum. Umrædd-
ar aðgerðir Icelandair feli í sér skað-
lega undirverðlagningu og séu í
ósamræmi við þá ríku skyldu sem hvíli
á Icelandair, sem fyrirtæki í markaðs-
ráðandi stöðu, að raska ekki sam-
keppni. „Ljóst er að erfitt getur verið
fyrir nýjan keppinaut að hasla sér völl
á umræddum mörkuðum og ef Ice-
landair beitir áfram skaðlegri undir-
verðlagningu er veruleg hætta á því að
Iceland Express hrökklist út af mark-
aðnum. Slíkt myndi skaða neytendur
og draga verulega úr líkum á því að
nýir aðilar hasli sér völl á þessu sviði.
Vorsmellir og ódýrustu Netsmellir
Icelandair á flugleiðunum til Kaup-
mannahafnar og London fara því gegn
ákvæði 11. gr. samkeppnislaga.“
Fram kemur í skýrslunni að Ice-
land Express hafi haldið því fram í
málflutningi sínum að Icelandair hafi
gert íslenskum námsmönnum á Norð-
urlöndunum og fleiri hópum tilboð
sem séu til þess fallin að hindra hóp-
ana í að eiga viðskipti við Iceland Ex-
press. Icelandair hafi á hinn bóginn
hafnað því að það hafi lækkað tilboð til
hópa eftir að Iceland Express hafi haf-
ið áætlunarflug. „Að mati samkeppn-
isráðs hefur ekki verið sýnt með
óyggjandi hætti fram á að tilvitnuð til-
boð Icelandair skeri sig úr öðrum til-
boðum fyrirtækisins til hópa og að í
hinum umdeildu tilboðum felist sér-
tæk aðgerð sem hafi þann tilgang eða
af henni leið að samkeppni sé raskað,“
segir í skýrslu samkeppnisráðs.
Þá telur samkeppnisráð að ekki hafi
heldur verið sýnt fram á það að Ice-
landair hafi „elt“ eða haldið sig undir
lægsta verði Iceland Express hverju
sinni og þar með reynt að trufla eða
eyðileggja tekjustýringu fyrirtækis-
ins. „Gögn Iceland Express og sjálf-
stæð athugun Samkeppnisstofnunar
taka ekki af allan vafa um þetta atriði
og gerir samkeppnisráð því ekki at-
hugasemdir við það.“
Samkeppnisráð telur að Flugleiðir hafi brotið samkeppnislög með kynningu og sölu á sérstökum flugfargjöldum
Fyrirtækið sakað um
að hindra samkeppni
HIN flókna staða í
máli varnarliðsmanns-
ins á Keflavík-
urflugvelli, sem játað
hefur á sig tilraun til
manndráps í Reykja-
vík og deilur rík-
issaksóknara og varn-
arliðsins um lögsögu
málsins og fram-
kvæmd gæslu-
varðhalds hins
ákærða, mun að hluta
eiga sér skýringu í
því að Bandaríkja-
menn telja að íslensk
stjórnvöld hafi brotið
á sér rétt samkvæmt
viðauka við varnarsamninginn frá
1951. Þetta er mat Árna Páls
Árnasonar héraðsdómslögmanns.
Í 6. tl. viðaukans er fjallað um
gæslu manna sem gerst hafa sekir
um afbrot og segir í c-lið tölulið-
arins: „Nú er sökunautur, sem ís-
lensk stjórnvöld hafa lögsögu yfir,
í gæslu hjá stjórnvöldum Banda-
ríkjanna, og skal hann þá vera þar
áfram, uns íslensk stjórnvöld hefja
saksókn gegn hon-
um.“
Árni Páll segir að-
draganda málsins
skipta miklu varð-
andi úrlausn þess, en
þegar hnífstung-
umálið kom upp hinn
1. júní sl. hafi grunur
íslensku lögregl-
unnar fallið á nokkra
varnarliðsmenn.
Jafnframt hafi her-
lögreglan á Keflavík-
urflugvelli byrjað
eigin rannsókn í að-
stoðarskyni. Allir
varnarliðsmenn sem
fóru til Reykjavíkur laugardags-
kvöldið 31. maí voru yfirheyrðir
og sá sem nú hefur verið ákærð-
ur af ríkissaksóknara játaði fyrir
herlögreglu að hafa stungið Ís-
lending í Hafnarstræti. Hinn
grunaði var afhentur lögreglunni
í Reykjavík með því að honum
var ekið til Reykjavíkur til yf-
irheyrslu en þegar herlögreglan
hafi ætlað að fara með hann til
baka, hafi hann verið settur í
gæsluvarðhald.
„Þetta er rótin að þeim erf-
iðleikum sem menn eru að fást við
núna,“ segir Árni Páll. „Banda-
ríkjamenn telja að íslensk stjórn-
völd hafi brotið á þeim skýrt
samningsákvæði, sem kveður á um
að maðurinn eigi að vera í varð-
haldi hjá varnarliðinu. Hins vegar
var maðurinn hnepptur í varðhald
af íslenskum yfirvöldum þrátt fyr-
ir skýrar skuldbindingar þeirra
um að hann eigi að vera í varð-
haldi á varnarsvæðinu uns sak-
sókn hefst. Lögregluyfirvöld og
ríkissaksóknari hafa m.ö.o. brotið
rétt á Varnarliðinu með fram-
göngu sinni. Þess vegna er skilj-
anlegt að Bandaríkjamenn spyrji
hvers vegna þeir eigi að fram-
fylgja gæsluvarðhaldsúrskurðum
sem byggja á því að réttur var
brotinn á þeim í upphafi. Þeir eru
eðlilega undrandi á því að umrætt
ákvæði gildi ekki hérlendis þrátt
fyrir að það hafi verið lögfest. Allt
þetta gerir málið í heild sinni erf-
iðara en ella,“ segir Árni Páll.
ÍSLENSKA ákæru-
valdið hefur misst
stjórn á vörslu varn-
arliðsmannsins með
því að afhenda hann
varnarliðinu, að mati
Sveins Andra Sveins-
sonar verjanda
mannsins.
„Þegar skjólstæð-
ingur minn var afhent-
ur varnarliðinu var
hann kominn inn á
svæði þar sem banda-
rísk lög gilda,“ segir
Sveinn Andri. „Það
hefði verið skyn-
samlegt af rík-
issaksóknara að kynna sér hvernig
tekið er á málum innan svæðisins áð-
ur en hann afhenti manninn. Í sam-
tölum við lögmenn á varnarsvæðinu,
virðist hafa gætt misskilnings á hug-
takinu gæsluvarðhald, (custody).
Mér skilst að Bandaríkjamenn hafi
ekki talið sig vera að gera neitt ann-
að en að gæta þess að hann færi
hvergi og yrði til reiðu fyrir dóm, en
hafi ekki tekið að sér að vista mann-
inn í fangaklefa. Mér
skilst að slíkt hefðu þeir
aldrei getað tekið að sér
vegna þess að slíkt fyr-
irkomulag væri í and-
stöðu við þeirra laga-
umhverfi og reglur þar
sem í tilvikum sem
þessum megi ekki halda
mönnum í fangaklefa
lengur en 72 klukku-
stundir án þess að
ákæra þá. Þar með var
það rökrétt niðurstaða
að setja manninn í
stranga gæslu sem felst
í því að hann megi
hvorki yfirgefa svæðið
né neyta áfengis þann tíma sem
þetta ástand varir. Ég hef bent á að
ekki sé hægt að flokka gæslu manns-
ins sem gæsluvarðhald í skilning ís-
lenskra laga en því var því vísað á
bug sem staðleysu þar sem varn-
arliðinu hefði aðeins verið falið að
framkvæma gæsluvarðhaldið eins og
verið væri að ræða um flutning milli
íslenskra fangelsa. Nú hefur komið á
daginn að slíkt gengur ekki upp.“
Mál varnarliðsmannsins sem sakaður er um hnífstungu í miðborg Reykjavíkur
Sveinn Andri Sveinsson
Ákæruvaldið
hefur misst tökin
Árni Páll Árnason
Þeir telja að brotinn hafi
verið á þeim réttur
ICELANDAIR hyggst áfrýja úr-
skurði samkeppnisráðs frá því í gær,
til áfrýjunarnefndar samkeppn-
ismála að sögn Guðjóns Arngríms-
sonar, upplýsingafulltrúa fyrirtæk-
isins. „Við virðum að sjálfsögðu
úrskurðinn en erum ósammála hon-
um í grundvallaratriðum.“ Hann
bendir á að úrskurðurinn sé langur
og að lögfræðingar fyrirtækisins
séu að fara yfir hann.
Guðjón segir að þeir aðilar innan
fyrirtækisins, sem hafi með úrskurð-
inn að gera, muni hittast á fundi í
dag til að ræða með hvaða hætti þeir
muni bregðast við þeim úrskurði
samkeppnisráðs að Icelandair megi
ekki kynna og selja fargjöld sam-
bærileg við umrædda Vorsmelli að
upphæð 14.900 kr. og ódýrustu
Netsmelli að upphæð 19.8000 kr. á
flugleiðinni milli Keflavíkur og
Kaupmannahafnar annars vegar og
flugleiðinni milli Keflavíkur og
London hins vegar. Hann segir ljóst
að einhverjar breytingar verði á
þessum fargjöldum. „Við munum
skoða þetta og taka ákvörðun um
það hvers konar breytingar verða.“
Aðspurður segir Guðjón að nið-
urstaða samkeppnisráðs hafi komið
á óvart enda telji Icelandair að það
sé að fara eftir lögum og reglum.
Samkeppnisumhverfið sé hins vegar
flókið „Grundvallaratriðið er að
undanförnu hafa átt sér stað miklar
breytingar á flugmarkaði – það
þekkja allir. Nú eru mörg flugfélög
og ferðaskrifstofur að keppa um
hylli íslenskra ferðamanna. Flug-
félög um allan heim eru að breytast
og þróast. Samkeppnisumhverfið er
flókið og við þurfum að fá hreinar
línur um það hvað má og hvað ekki.
Við bregðumst við samkeppni, vissu-
lega, en það er til þess að halda í við-
skiptavini, til að auka viðskipti. Ice-
land Express segir að það gangi vel
hjá sér, neytendur njóta góðs af
verðstríði, og er það ekki þannig
sem það á að vera? Það er hart að
geta ekki boðið þau lágu verð sem
neytendur vilja. Hér á íslenska
markaðinum eru engar aðgangs-
hindranir, það geta komið hér stórir
útlendir aðilar strax á morgun, eins
og Ryanair- og við verðum að hafa
svigrúm til að keppa. Okkur er með
þessum úrskurði skorinn alltof
þröngur stakkur.“
Icelandair áfrýjar úr-
skurði samkeppnisráðs
ÓLAFUR Hauksson, upplýsinga-
fulltrúi Iceland Express, er ánægð-
ur með „þessa afdráttarlausu nið-
urstöðu samkeppnisráðs“, og
Jóhannes Georgsson, fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins, segir
hana ekki koma á óvart. Samkeppn-
isráð komst að þeirri niðurstöðu að
Icelandair hefði brotið samkeppn-
islög með sérstökum tilboðum sín-
um til Lundúna og Kaupmanna-
hafnar.
Ólafur segir að öll helstu kæruat-
riði Iceland Express hafi fengið já-
kvæða niðurstöðu en þó séu ákveðin
atriði sem Samkeppnisstofnun hafi
ekki haft tök á að kanna til hlítar.
Hann segir það ráðast af við-
brögðum Icelandair hvort Iceland
Express grípi til frekari aðgerða
varðandi þau atriði en leiðin sem
yrði farin væri að leita til ESA,
eftirlitsstofnunar EFTA.
Í máli Ólafs kemur þó fram að
hann er undrandi á að samkeppn-
isráð skuli ekki hafa beitt Ice-
landair sektum. „Það er mjög afger-
andi sektarheimild í lögum,“ sagði
hann í samtali við mbl.is í gær.
Sagði hann að félagið myndi leita
skýringa hjá Samkeppnisstofnun á
hvers vegna þessum ákvæðum hefði
ekki verið beitt í málinu.
Kom ekki á óvart
Jóhannes Georgsson, fram-
kvæmdastjóri Iceland Express, seg-
ir eins og Ólafur að með úrskurði
sínum sé samkeppnisráð að koma í
veg fyrir að markaðsráðandi fyrir-
tæki geti kæft ný fyrirtæki á mark-
aðnum. „Það er ljóst að aðgerðir
Icelandair gengu frá upphafi út á að
reyna að kæfa þessa tilraun okkar
en neytendur stóðu með okkur,“
segir Jóhannes.
Undrandi á að
sektum sé ekki beitt