Morgunblaðið - 17.07.2003, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 17. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
AÐILUM innan ferðaþjónustunnar ber
saman um það að Íslendingar séu einnig
mun meira á ferðinni en áður, mikil aukn-
ing hafi orðið á því að þeir ferðist með
fellihýsi og tjaldvagna og hverskonar
skipulagðar hátíðir hafi aðdráttarafl fyrir
íslenska ferðalanga. Þá hefur ásókn í
skipulagðar gönguferðir um óbyggðir
landsins aukist gífurlega og svarar fram-
boðið vart eftirspurn.
Varnarsigur ferðaþjónustunnar
Magnús Oddsson ferðamálastjóri segir
ferðaþjónustuna á Íslandi hafa unnið
ákveðinn varnarsigur ef miðað sé við þá
niðursveiflu sem orðið hafi í ferðaþjón-
ustu í heiminum undanfarin ár. „Í heildina
er staðan sú að við erum að ná fleiri er-
lendum gestum til landsins en í fyrra.
Ástæðan fyrir þessu er meðal annars sú að
stjórnvöld settu gífurlegt fjármagn í alla
markaðsvinnu eftir 11. september og það
hefur verið unnið geysilega markvisst að
því að tryggja stöðuna. Mörg önnur lönd
fóru alls ekki vel út úr þessu og brugðust
kannski ekki jafnfljótt við,“ segir Magnús.
Hann segir samsetningu erlendra ferða-
manna hér á landi hafa verið að breytast
hægt og bítandi. Fólk ferðist meira sem
einstaklingar, taki seinna ákvörðun og
bóki oft á síðustu stundu.
Íslendingar meira á ferðinni
Magnús segir ljóst af gistináttatölum að
Íslendingarnir ferðist meira um landið en
áður. „Maður veit það líka af eigin ferða-
lögum og viðtölum við ferðaþjónustuaðila
að Íslendingar eru mjög mikið á ferðinni í
sumar.“ Hann segir ýmsar ástæður fyrir
því, meðal annars hafi færst í aukana að
sveitarfélögin haldi hátíðir sem laði ís-
lenska ferðamenn að. Sú tíð sé liðin að
eina ferðahátíð Íslendinga sé þjóðhátíð í
Vestmannaeyjum. „Nú má segja að hvert
einasta sveitarfélag og landshluti sé far-
sveifla eða
áfram er e
Erna.
Uppby
Fyrir uta
samdráttu
elum að ein
af gistirým
bygging í f
á árinu, þá
arsvæðinu
hefur miki
inu. Erna s
markaðinn
gistirýmum
vægi koma
Fyrr í su
bókana hjá
Flugleiðah
í samræmi
býður upp
rými í Rey
byggðinni.
þær upplýs
bókanir nú
leiðum í Re
elum úti á
mjög vel m
Suðurland
Gön
Einn vax
ustunnar e
óbyggðir la
inn að halda hátíðir eða viðburði til þess
að laða að gesti. Þúsundir manna sækja
færeyska daga eða grænlenskar nætur
svo eitthvað sé nefnt. Þetta hefur aukið
umsvifin á viðkomandi stöðum mjög mik-
ið,“ segir Magnús. Hann segir að gaman
væri að sjá þess konar viðburðaferða-
mennsku dreifast yfir lengri tíma, hún
megi að ósekju hefjast fyrr á vorin og
standa lengra fram á haust.
Vilja ódýrari þjónustu
Erna Hauksdóttir, framkvæmdastjóri
Samtaka ferðaþjónustunnar, segir að árið
í ár hafi að mörgu leyti verið sérstakt fyr-
ir ferðaþjónustu á Íslandi og ferðamynstr-
ið ólíkt því sem það hafi hingað til verið.
Hún segir ferðaþjónustuna í sókn, erlend-
um ferðamönnum hafi fjölgað og enn
fremur gistináttum. Erlendir ferðamenn
komi þó með ódýrari hætti til landsins en
áður og margir vilji ódýrari þjónustu. Þá
ferðist þeir meira á eigin vegum en því
fylgi að skipulagðar hópferðir með rútu
séu að einhverju marki að víkja fyrir bíla-
leigubílnum.
Erna segir að sumarið hafi farið heldur
seinna af stað en oft áður. „Það hafa víða
orðið mjög miklar afbókanir á ferðum en
á móti kemur að mjög mikið hefur verið
um að ferðamenn hafi pantað á síðustu
stundu og þá talsvert í gegnum Netið.
Þetta er auðvitað svolítið breytt mynd sem
kemur misjafnlega niður á fyrirtækj-
unum. Hvort þetta er aðeins tímabundin
Ljósmynd/Gunnar Sigurður Guðmundsson
Þórsmörk er vinsæll ferðamannastaður enda mjög veðursælt þar. Mikið hefur verið að gera
Ferðamenn sjálfst
Ferðaþjónustan er í sókn og fjö
ins m.v. við sama tíma í fyrra. E
en á sama tíma í fyrra. Þeir ferð
Netinu og virðast lifa sparlegar
JÓN Steinar Gunnlaugsson, pró-
fessor við lagadeild Háskólans í
Reykjavík, segir að dómur Mann-
réttindadómstóls Evrópu, sem
átaldi Hæsta-
rétt Íslands fyr-
ir að hafa ekki
kallað vitni og
ákærða fyrir og
fengið að heyra
vitnisburð
þeirra í máli
manns sem
dæmdur var fyr-
ir líkamsárás á
Skemmtistaðn-
um Vegas fyrir rúmlega sex árum,
sé áminning til Hæstaréttar. Jakob
R. Möller hæstaréttarlögmaður
segir að ekki sé um áfellisdóm að
ræða en Hæstiréttur þurfi að laga
sig að nýrri stöðu. Eiríkur Tóm-
asson, forseti lagadeilar Háskóla
Íslands, segir niðurstöðuna ekki
koma á óvart og að í framhaldinu
verði að skoða hvernig breyta eigi
vinnubrögðum Hæstaréttar.
„Þessi dómur á að vera Hæsta-
rétti áminning um það að virða til
fulls þá grundvallarreglu að menn
skulu ekki dæmdir til sektar í refsi-
málum nema sök þeirra sé sönnuð
með lögfullum hætti og á þann hátt
sem réttarfarsreglur mæla fyrir
um,“ segir Jón Steinar Gunnlaugs-
son.
Jón Steinar segir að dómur
Mannréttindadómstóls Evrópu
hafi ekki komið sér á óvart því ekki
Ekki áfellisdómu
„Málsmeðferðin er röng
ekki á þetta sem áfellis
Hæstarétti en hins vega
Hæstir
laga sig
kringum
um sem
uppi,“ s
ob R. M
Jakob
að fr
Hæstir
hafi ver
aður ha
lögum
heimildarákvæði þess e
hægt sé að taka skýrslur a
og vitnum í Hæstarétti og
ekki að breyta lögunum.
svokallað Botten-mál veri
Mannréttindadómstólnum
hafi maður verið sakfelldu
dómi Noregs eftir að ha
sýknaður í undirrétti. Þ
gangi að maður sem hafi verið
sýknaður í héraði sé sakfelldur í
áfrýjunardómstóli án þess að hlust-
að sé á framburð hans. Alls ekki
megi slaka á í þessu efni eins og
hafi því miður gerst í þessu máli og
reyndar öðrum líka. „Þessi dómur
gefur ekki tilefni til neinnar laga-
breytingar en hann ætti að vera
dómendum hvatning til þess að
standa sig betur.“
Telji Hæstiréttur koma til
greina að sakfella mann sem hefur
verið sýknaður af ákæru í héraði og
sönnun sakargifta byggist á fram-
burði þá verður Hæstiréttur að
taka skýrslu sjálfur, að sögn Jóns
Steinars Gunnlaugssonar. Það sé
heimilt samkvæmt lögum og því
þurfi engar lagabreytingar til þess.
Þessi heimild hafi ekki verið nýtt
fyrr en eftir að vitað hafi verið af
þessari kæru til Mannréttinda-
dómstólsins og því hafi kæran nú
þegar haft þau áhrif að skýrslur
hafi verið teknar í Hæstarétti.
Morgunblaðið leitaði álits þriggja lö
„Dómuri
Hæstarét
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Jakob R.
Möller
ÚRSKURÐUR MANNRÉTTINDA-
DÓMSTÓLSINS
Mannréttindadómstóll Evrópuhefur komist að þeirri nið-urstöðu að Hæstiréttur Ís-
lands hafi brotið gegn ákvæðum
Mannréttindasáttmála Evrópu um
réttláta málsmeðferð með því að sak-
fella mann, sem hafði verið sýknaður
í undirrétti, án þess að kalla vitni fyr-
ir að nýju.
Kærandi taldi það brjóta gegn lög-
um um réttláta málsmeðferð að
hvorki vitni né sakborningar hefðu
verið kölluð fyrir réttinn.
Mannréttindadómstóll Evrópu
átelur ekki þau vinnbrögð yfirleitt að
kalla ekki vitni fyrir að nýju en telur
að það hafi átt að gera í þessu máli
þar sem dómurinn túlkaði framburð
vitna með öðrum hætti en undirrétt-
ur. Úrskurðir dómstólsins eru ekki
lagalega bindandi en ríki þau sem
undirritað hafa Mannréttindasátt-
málann hafa þó heitið því að hlíta
ákvæðum hans. Ekki virðist vera
nein lagaleg fyrirstaða fyrir því að
breyta vinnubrögðum í þá átt sem
dómstóllinn leggur til.
Eiríkur Tómasson, forseti laga-
deildar Háskóla Íslands, segir í við-
tali við Morgunblaðið í dag að heimild
sé í lögum til að taka skýrslu af
ákærðu og vitnum ef Hæstiréttur tel-
ur ástæðu til. „Í vissum tilvikum
verður ekki hjá því komist að ákærðu
og/eða lykilvitni komi fyrir Hæsta-
rétt ef rétturinn er ekki fyllilega sátt-
ur við niðurstöðu héraðsdóms um
sakarmatið,“ segir Eiríkur.
Hann bendir jafnframt á að þetta
eigi ekki síður við þegar sakfellt hef-
ur verið í héraði og spurning er um
sýknu fyrir Hæstarétti þó svo að í
slíkum tilvikum geti ekki verið um
brot á réttlátri málsmeðferð að ræða.
Jón Steinar Gunnlaugsson, prófessor
við lagadeild Háskólans í Reykjavík,
telur einnig að úrskurðurinn hljóti að
kalla á breytingu á vinnubrögðum
Hæstaréttar. „Þessi dómur gefur
ekki tilefni til neinnar lagabreytingar
en hann ætti að vera dómendum
hvatning til þess að standa sig betur,“
er haft eftir Jóni Steinari í Morgun-
blaðinu í dag.
Úrskurðir Mannréttindadómstóls-
ins hafa áður orðið til þess að breyt-
ingar hafa verið gerðar á réttarfari
hér á landi. Það hlýtur að vera ís-
lenskum dómstólum kappsmál að
ekki leiki nokkur vafi á að málsmeð-
ferð hér á landi standist ýtrustu kröf-
ur. Úrskurður Mannréttindadóm-
stólsins á því að vera holl áminning og
hvatning til að laga vinnubrögð rétt-
arins að kröfum Mannréttindasátt-
málans.
MATVÆLAFRAMLEIÐSLA
OG HEILSUFAR
Um allan hinn vestræna heima.m.k. og kannski víðar má sjá
merki um nýja strauma í umræðum
um matvælaframleiðslu og heilsufar
fólks. Hinn 1. júlí sl. tilkynnti
bandaríska matvælafyrirtækið
Kraft Foods, að fyrirtækið hefði
markað sér nýja stefnu í matvæla-
framleiðslu, minnkað skammta og
mundi jafnframt draga úr eða
sleppa alveg notkun efna í matvæli,
sem stuðlað gætu að offitu.
Nú er hætt að líta á offitu sem
vandamál einhvers hóps ein-
staklinga heldur er farið að ræða
um offitu sem eitt helzta heilsufars-
vandamál nútímans. Og þá ekki sízt
hjá börnum, unglingum og ungu
fólki. Bandaríska matvælafyrirtæk-
ið hefur bersýnilega áttað sig á því,
að tíðarandinn er að breytast í
þessum efnum og andróður gegn
mat, sem líklegur er til að leiða til
offitu, væri stórvaxandi.
Fyrir nokkrum vikum bönnuðu
skólayfirvöld í New York sölu á
gosdrykkjum og sælgæti í skólum
borgarinnar. Nokkru áður hafði
sams konar bann tekið gildi í skól-
um í San Fransisco og Los Angeles.
Í öllum þessum tilvikum er mark-
miðið hið sama; að draga úr líkum á
því að fólk neyti matvæla, drykkja
eða sælgætis, sem líklegt er til að
auka á þann heilsufarsvanda, sem
offita er orðin.
Nýir straumar af þessu tagi eiga
oft upptök sín í Bandaríkjunum.
Ekki er ósennilegt að þeir nái hing-
að með sama hætti og til annarra
landa. Hið góða við breytingar sem
þessar í viðhorfi fólks er að þær
leiða til aukinnar hollustu og heil-
brigðara lífernis.
Þessi nýju viðhorf snúa að okkur
Íslendingum með tvennum hætti.
Í fyrsta lagi höfum við tekið upp
eins og margar aðrar þjóðir mat-
aræði, sem er líklegt til að stuðla að
offitu.
Í öðru lagi erum við fyrst og
fremst matvælaframleiðsluþjóð og
hljótum að spyrja okkur þeirrar
spurningar, hvort í þessum nýju
menningarstraumum felist við-
skiptatækifæri fyrir okkur á því
sviði.
Margir aðilar hafa á undanförn-
um árum hvatt til þess að lands-
menn neyti hollara fæðis og spyrni
við fótum gegn þeirri þróun, sem nú
er að hefjast barátta gegn í Banda-
ríkjunum. Líklegt má telja, að
auknar umræður um þessi málefni í
öðrum löndum, bæði vestan hafs og
austan, verði til þess að auðvelda
baráttu þeirra hér á landi, sem hafa
reynt að hamla gegn þessari þróun.
Fiskur er holl fæða og það á ekki
sízt við um fisk, sem veiddur er við
þær aðstæður, sem ríkja hér við
land. Lambakjöt er líka holl fæða
og það á ekki sízt við um fram-
leiðslu lambakjöts við þær aðstæð-
ur, sem hér eru fyrir hendi.
Það er augljóst að fiskfram-
leiðslu- og fisksölufyrirtæki á Ís-
landi eiga að fylgja eftir nýjum
straumum í hugmyndum fólks um
hollan mat í öðrum löndum og
markaðssetja íslenzk matvæli með
það í huga, að þau berist með þeirri
bylgju, sem líklegt er að sé að
brjótast fram í Bandaríkjunum.