Morgunblaðið - 18.07.2003, Blaðsíða 26

LISTIR
26 FÖSTUDAGUR 18. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ er ánægjulegt að sjá leiksýn-
ingu eins og sýningu Ferðaleikhúss-
ins á Light Nights ganga í endurnýj-
un lífdaga. Síðustu tvö árin var hún
langt undir meðallagi, bestu atriðin
stytt og stýfð enda Kristín ein eða
bara við annan mann. Það þarf að
fara aftur til ársins 1996 til að finna
betri uppfærslu af sýningunni, en þá
var mörgu nýju aukið við hana og
ungir og áhugasamir leikarar settu
sinn svip á leikinn.
Upphafsatriðið setur nýjan tón
þegar ungur maður í þjóðdansafé-
lagsútgáfunni af íslenska búningnum
dansar um með grímu af einni
stærstu poppstjörnu síðustu áratuga
liðinnar aldar á höfðinu. Það er
greinilegt að Kristín G.
Magnús hefur nú fengið til liðs við
sig ungt fólk sem sér nýjan og
spaugilegri flöt á efniviðnum og nálg-
ast hann laust við alla skinhelgi.
Sýningin er enn söm við sig að
mörgu leyti en súrrealísku atriðin um
óhreinu börnin hennar Evu eru víðs
fjarri, hvað þá geimverur og mar-
bendlar. Það eina sem eimir eftir af
þessu gamla, skrýtna efni er tröllið
gríðarstóra sem sækir mannfólkið
heim.
Það sem eftir stendur aukið nýju
efni er fjölbreytilegt safn atriða sem
fjalla um Ísland allt frá víkingaöld til
nútímans. Nú er lögð áhersla á dans,
glímuatriðið er tekið upp aftur aukið
og endurbætt og rímur heyrast
kveðnar. Flest eru atriðin gamal-
kunn og stór hluti skyggnumynda-
sýningarinnar er enn til staðar. Há-
punktar sýningarinnar eru enn sem
fyrr lokaatriði þáttanna beggja, sag-
an um djáknann á Myrká og móður
mína í kví, kví – tvær íslenskar þjóð-
sögur sem eiga það sameiginlegt að
vera óhugnanlegar í einfaldleika sín-
um.
Mest nýnæmi er að tveimur stutt-
um þáttum sem gerast í miðbæ
Reykjavíkur. Eldri þátturinn er eftir
Halldór Snorrason, eiginmann Krist-
ínar, en hún hefur aukið við nýrra
efni í samvinnu við Pál S. Pálsson.
Þau bregða upp einfaldri svipmynd
af stúlku og dreng sem rekast hvort á
annað á bekk við Tjörnina með u.þ.b.
sex áratuga millibili. Þarna er kímnin
í fyrirrúmi, annarsvegar er leikkona
á sjötugsaldri að leika smástelpu og
frú á efri árum og hinsvegar leikari
um þrítugt að leika rúm tuttugu ár
niðurfyrir og fjörutíu ár uppfyrir sig.
Báðum tekst ágætlega upp og þau ná
góðu jafnvægi milli hins ljúfsára
anda textans og kómíkinni sem að-
stæðurnar bjóða upp á.
Og þá er komið að meginatriðinu
sem situr eftir að sýningu lokinni:
Kristín er í góðu formi. Eftir að hafa
fylgst með hvernig hefur dregið af
henni jafnt sem sýningunni hægt og
rólega í tímans rás er eitthvað nýtt
uppi á teningnum: Hnignunartíma-
bilinu er lokið og aftur leikið af fullum
krafti. Ef til vill sækir Kristín end-
urnýjaðan kraft í samstarfið við ungt
og fjörugt fólk? Það er greinilegt að
aðstandendur sýningarinnar
skemmta sér vel í leik og dansi.
Páll S. Pálsson hefur starfað að
mestu í Englandi þó honum hafi
brugðið fyrir á sviði hér á landi með
nokkurra ára millibili. Hann lék t.d. í
enskri uppfærslu á Sjálfstæðu fólki
sem kom hingað 2000 og var eftir-
minnilegur sem dælustjórinn í Sköll-
óttu söngkonunni eftir Ionesco 1996.
Honum hefur að vonum farið mikið
fram á þessu árabili, enda býr hann
að því að hafa mjög skemmtilega
sviðsnærveru. Þorleifur Einarsson
er alvörugefinn spaugari og kraft-
mikill stuðbolti eins og upphafsatrið-
ið gaf til kynna. Katla Þórarinsdóttir
ljáði þeim persónum sem hún lék
virðingu og festu, auk þess sem dans
hennar var fallega stílfærður. Þór-
unn Bjarnardóttir var auðvitað eftir-
minnilegust sem Guðrún/Garún sem
var svo innilega óheppin í ástum.
Annað sem helst í hendur við
kraftinn og endurnýjunina er tækni-
stjórn, ljósahönnun og keyrsla
tækniatriða í sýningu. Allt gekk þetta
algerlega snurðulaust sem er afrek á
jafn fjölbreyttri sýningu.
Það er léttara yfir sýningunni en
nokkru sinni áður og greinilegt að
það hefur verið farið í gegnum hana
og allt það tekið út sem hindraði eðli-
legt flæði til að rýma fyrir nýjum at-
riðum eða viðaukum við eldra efni.
Kristín G. Magnús hefur á fjórða ára-
tug staðið fyrir þessum mjög svo sér-
staka þætti íslensks leiklistarlífs með
það fyrir sjónum að kynna landið er-
lendum ferðamönnum. Það er að
vona að henni endist aldur og elja til
að halda þessu starfi áfram um ókom-
in ár.
LEIKLIST
Ferðaleikhúsið
Höfundar eða þýðendur leikins og lesins
efnis: Halldór Snorrason, Kristín G.
Magnús, Magnús S. Halldórsson, Martin
Regal, Molly Kennedy og Páll S. Pálsson.
Leikstjóri og leikmyndarhönnuður: Krist-
ín G. Magnús. Hönnuðir skyggnumynda-
sýningar: John Pulver og Magnús S. Hall-
dórsson. Höfundar tónlistar: Hilmar Örn
Hilmarsson, Jón Leifs, Leó G. Torfason,
Ragnar Björnsson og fleiri. Dansahöf-
undar: Elín Eggertsdóttir, Katla Þórarins-
dóttir og Michael Jackson. Glímuþjálfari:
Hörður Gunnarsson.
Búningar: Dóróthea Sigurfinnsdóttir.
Grímur: Jón Páll Björnsson og Sigríður
Rósa Bjarnadóttir. Tæknistjóri: Jón Ív-
arsson. Ljósahönnuður: Björn Bergsteinn
Guðmundsson. Tæknimaður: Caroline
Dalton. Raddir af segulbandi: Kristín G.
Magnús, Martin Regal og Robert Berm-
an. Leikarar og dansarar: Katla Þórarins-
dóttir, Kristín G. Magnús, Páll S. Páls-
son, Þorleifur Einarsson og Þórunn
Bjarnardóttir. Mánudagur 7. júlí.
LIGHT NIGHTS
Endurnýjun
lífdaga
Sveinn Haraldsson
Kristín G. Magnús og Þorleifur Einarsson í Light Nights.
UNDANFARIN misseri hafa staðið
yfir miklar endurbætur á gamla Her-
húsinu á Siglufirði í þeim tilgangi að
koma þar upp gestavinnustofu og
dvalarstað fyrir innlenda og erlenda
listamenn. Nú í vor lauk viðgerðum á
húsinu að utanverðu og eru endur-
bætur innanhúss þegar hafnar. Ráð-
gert er að vígja Herhúsið fyrir nýja
notkun síðsumars á næsta ári. Að
sögn Brynju Baldursdóttur, for-
manns Herhúsfélagsins, var Herhús-
ið byggt af Hjálpræðishernum árið
1914 og um áratuga skeið voru þarf
haldnar samkomur Guði til dýrðar.
Verulega hafði þó dregið úr starfsem-
inni síðari hluta aldarinnar.
„Við vorum nokkrir áhugamenn
um listir sem vildum koma upp gesta-
vinnustofu hér og vorum á höttunum
eftir húsi. Vorið 1999 bauðst okkur
Herhúsið nánast gefins undir þessa
starfsemi og var þá ákveðið að stofna
formlega Herhúsfélagið. Öllum sem
áhuga hafa á þessu verkefni er vel-
komið að gerast félagar. Nú þegar
eru félagsmenn orðnir um 300 talsins
alls staðar að af landinu,“ segir
Brynja sem sjálf er myndlistarmaður
og býr og starfar á Siglufirði.
„Það er mikið um menningarvið-
burði hér á Siglufirði en okkur fannst
hins vegar vanta það að listamenn-
irnir stöldruðu eitthvað við til lengri
tíma. Okkur fannst tilvalið að koma
upp vinnustofu hérna á Siglufirði því
staðurinn hefur upp á svo mikla nátt-
úrufegurð og ríka menningarsögu að
bjóða. Auk þess er það ekki amalegt
til innblástrar að hafa fjöllin á þrjá
vegu og hafið á þann fjórða. Í flestum
tilfellum þar sem listamenn dvelja í
svona vinnustofum fá þeir algeran
frið til að vinna. Við ætlum hins vegar
ekki alveg að gefa þeim frið því við
viljum að bæjarbúar hér verði varið
við að komið sé nýtt blóð í bæinn.
Listamaðurinn mun dvelja í húsinu
sér að kostnaðarlausu, en þarf einn
dag í mánuði annaðhvort að opna hús-
ið fyrir bæjarbúum og hafa vinnu-
stofusýningu eða standa fyrir ein-
hvers konar uppákomu að eigin vali.
Okkur langar til að festa í sessi einn
ákveðinn dag í mánuði þannig að bæj-
arbúar geti alltaf gengið að honum
vísum. Þetta er ekki það mikið mál
fyrir listamanninn, bara einn dagur,
en alveg frábært fyrir bæjarbúa,“
segir Brynja.
Ráðgert er að gera sögunni góð skil
í húsinu þegar endurbyggingunni er
lokið. „Í anddyri hússins munum við
sýna mikinn fjölda mynda og muna
sem tengjast veru Hjálpræðishersins
í húsinu,“ segir Brynja, en Hjálpræð-
ishernum hefur verið boðið húsið til
afnota í eina viku sumar hvert.
Að sögn Brynju eru framkvæmd-
irnar mjög kostnaðarsamar, en marg-
ir hafa verið reiðubúnir að leggja
verkefninu lið. Þannig hefur fjöldi bú-
settra og brottfluttra Siglfirðinga
styrkt verkefnið á síðustu þremur ár-
um og má þar nefna fremstan í flokki
Arnold Bjarnason sem gaf allt báru-
járn utan á húsið.
Að auki hefur endurbyggingin not-
ið styrkja frá húsfriðunarnefnd,
menntamálaráðuneytinu, Siglufjarð-
arkaupstað, Bási og myndlistarmönn-
um víða um land.
Endurbygging
Herhússins langt
á veg komin
Ljósmynd/Brynja Baldursdóttir
Herhúsið á Siglufirði. Viðgerðum utanhúss lauk nú í sumar.
SKYLDU skáld nútímans fyrst og
fremst eiga erindi við sig sjálf? Sú
hugsun læðist að manni þegar ný
ljóðabók Harðar Gunnarssonar er
lesin, Týndur á meðal orða. Tvennt
veldur því einkum. Höfundurinn full-
yrðir það í einu ljóða sinna að þeir
séu hvort sem er svo fáir sem nenni
að lesa og að hann eigi fyrst og
fremst erindi við sjálfan sig. Þess ut-
an verður ekki sagt að ljóðheimur
Harðar sé mjög aðgengilegur mönn-
um. Mikið er um persónulegt tákn-
mál og sérviskulega orðafimleika.
Ljóðin eru innhverf og ljóðheimur-
inn fremur óljós og splundraður.
Tættar myndir, líkastar dagbókar-
brotum eða hugleiðingum, textinn
prósakenndur og hverfist oft í ljóð í
lausu máli. Lesanda dettur í hug
hugflæði og jafnvel ósjálfráð skrift
en kvæðin eru kannski fullmikið
unnin til að standa undir þeim hug-
myndum.
Á bak við orðin er sjálfið týnt ef
marka má titil bókarinnar og þessu
ljóðsjálfi, ljóðsegjanda sem oftast er
einn á ferð, fylgir lesandinn í gegn-
um ljóðabókina um æskuminningar,
sjúkdómslýsingar og batalýsingu
auk ótal hugleiðinga um hin marg-
víslegustu mál. Yfir öllu hvílir ein-
hver melankólía og framandleiki:
Ég er týndur á meðal orða og einhver sagði
mér að það væri skáldskapur
samt upplifi ég einhverskonar harm í raun
Maður er svo sjaldan maður sjálfur, eins er
með þá
sem maður býr með og húsið sem hefur sál
Þú þykist þekkja það af langri nærveru. Síðan
koma dagar
Allir verða einhverntímann framandi
meira að segja foreldrar manns
Styrkur þessa skáldskapar er
innsæi og sterk túlkun firringar og
einsemdar og á stundum kryfjandi
sjálfskoðun. Miklu veikari eru til-
raunir höfundar til að túlka hvers-
dagsleikann á upphöfnu máli. Þrátt
fyrir miklar orðasmíðar, myndsköp-
un og nákvæma notkun litaorða eða
kannski vegna þessa alls hættir höf-
undi til ofhlæðis. Sum orðasmíðin er
endurtekin aftur og aftur, lesþung
bók, ritþung hönd, bládrengur, ís-
blár o.s.frv. svo að þau verða ein-
hvers konar leiðarminni sem þó
tengja ekkert saman. Myndmál virð-
ist sömuleiðis stundum vera í lausu
lofti líkt og það sé einvörðungu til
skrauts. Ég held að ég verði segja að
bók Harðar sé fremur orðmörg
ljóðabók.
Sumt í myndsköpuninni verður þó
þrátt fyrir tilhneigingu til ofskreyt-
ingar að þokkalegum skáldskap.
Dæmi um þetta er þessi upptendr-
aða mynd af samfléttun trúar og tón-
listar en tónlist gegnir veigamiklu
hlutverki í ljóðaheimi Harðar:
Hljóðbylgjur slá hugargrasið ljósbaugum,
lýsa upp fyrirframgerðan viljann
einsog fyrirboða. Í vissri birtu sér maður
eitthvað
sem minnir á syndandi svif í augnhimnunni
Ég játa það að mér finnst margt í trúnni
ægifagurt
þessi brimgarður á haffletinum sem búinn er
að rísa og falla
svo lengi sem sjórinn hefur verið til
Lengra eða öllu heldur nær kemst hugurinn
ekki eilífðinni.
Ég hygg að margt í kveðskap Harð-
ar bendi til þess að hann sé liðtækt
skáld. Einlæg sýn hans, innsæi og
sterk túlkun firringar og framand-
leika bendir til þess. Hins vegar
hygg ég að einfaldari nálgun efnisins
henti skáldinu betur. Ég er nefnilega
þeirrar skoðunar andstætt höfundi
að skáld eigi erindi við aðra menn
ekki síður en við sjálf sig og þá sakar
ekki að yrkja ljósar en hér er gert.
BÆKUR
Ljóðabók
eftir Hörð Gunnarsson, Pjaxi ehf, 2003 –
96 bls.
TÝNDUR Á MEÐAL ORÐA
Að týnast
í orðum
Skafti Þ. Halldórsson
Á DÖGUNUM var opnuð samsýning húsvískra
myndlistarmanna í Galleri 10 á Húsavík.
Á sýningunni, sem stendur til 25. þessa mán-
aðar, kennir ýmissa grasa í myndlistinni, þar
sýna alþýðulistamenn,grafískir hönnuðir og
myndlistarnemar m.a. málverk, útskurð, mynd-
vefnað og ljósmyndir.
Galleri 10 er til húsa í verbúðarbyggingunni
við höfnina. Það er Sunna Guðmundsdóttir sem
rekur galleríið og er þar jafnframt með vinnu-
stofu. Hún stundar nú myndlistarnám í Listahá-
skóla Íslands.
Samsýning
í Galleri 10
Morgunblaðið/Hafþór Hreiðarsson
Alþýðulistamaðurinn Ragnar Hermannsson við eitt verka sinna á sýningunni ásamt Sunnu Guð-
mundsdóttur myndlistarnema og galleríeiganda.
Húsavík. Morgunblaðið.