Morgunblaðið - 19.07.2003, Blaðsíða 24

ÁRBORGARSVÆÐIÐ
24 LAUGARDAGUR 19. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
„ÞAÐ má vel segja að Gumundur
Þorvarðarson afi minn hafi stofnað
fyrsta iðnfyrirtækið hérna í byggð-
inni sem var rjómabúið sem hann
kom á fót í LitluöSandvík. Þar var
framleitt smjör fyrir Englands-
markað. Hann keypti sér bíl og
keyrði afurðir búsins til Reykjavík-
ur og líka lax úr Ölfusá. Það var
svo 1921 þegar Kristján X og
drottning Alexandrine voru hér á
ferð að þeim var haldin mikil veisla
í salnum á annarri hæð Tryggva-
skála. Það þótti rétt að bjóða það
besta sem sveitin hafði að bjóða,
lax úr Ölfusá og skyr og rjóma úr
rjómabúinu í Litlu-Sandvík,“ segir
Guðmundur Kristinsson, sagnarit-
ari og fyrrum bankagjaldkeri í
Landsbankanum á Selfossi.
„Ég er fæddur í Litlu-Sandvík, í
Sandvíkurhreppi hinum forna, á
gamlárskvöld Alþingishátíðarárið
1930, undir fyrstu útvarpsmessu
séra Bjarna Jónssonar og er fyrsta
barnabarn Guðmundar Þorvarðar-
sonar og Sigríðar Lýðsdóttur í
Litlu-Sandvík sem þar bjuggu
rausnarbúi.“
Guðmundur gjörþekkir umhverf-
ið, sögu Selfoss og nágrennis og
hefur yndi af því að ræða mál af
öllu tagi. Hann hefur öll örnefni á
hreinu og er sagnabrunnur þeirra
sem vilja fara rétt með í þeim efn-
um. „Þegar ég fæddist bjuggu 68
manns í Selfossbyggð, í 12–14 hús-
um,“ sagði Guðmundur sem býr á
Selfossi á Bankavegi 2 ásamt konu
sinni Ásdísi Ingvarsdóttur frá
Skipum.
Vil vita hvað er að gerast
Áhugi Guðmundar er greinilega
samofinn uppruna hans og uppeldi
en hann segist hafa hlustað mjög á
orðtak fólks og Kristinn Vigfússon
byggingarmeistari, faðir hans,
hafði gaman af að segja frá og
Guðmundur segist hafa drukkið í
sig tungutakið. „Ég byrjaði á því
að skrifa niður orð og þýðingu
þeirra. Síðar gekk ég með eldri
mönnum um þetta svæði hérna á
Selfossi og það eru mér dýrmætar
heimildir sem til dæmis Sæmundur
Símonarson, sem fæddur var 1903
á Selfossi, sagði mér á göngu okk-
ar. Svo hef ég alltaf verið dálítið
forvitinn um umhverfi mitt og vil
vita hvað er að gerast og hvers
vegna.“
Sjálfsbjargarviðleitnin
var ríkjandi
„Þegar við fluttum á Selfoss var
engin félagsleg þjónusta og menn
urðu að hugsa um allt sjálfir svo
sem að grafa sjálfir vatnsbrunna
við hús sín og einn slíkur er enn til
hérna í götunni við gamla húsið
okkar. Man eftir því að sem dreng-
ur þurfti maður að dæla vatni með
handdælu. Svo kom vatnsveitan
1935 og rafmagn fengu húsin frá
rafstöð Kaupfélagsins. Þá var
slökkt á kvöldin en blikkað áður og
það var merki um að maður ætti að
fara í bólið. Stundum, ef veislur
voru í þorpinu eða barnsfæðing,
var mótorinn keyrður aðeins leng-
ur. Á þessum tíma einkenndist at-
hafnasemi fólksins af sjálfsbjargar-
viðleitni en nú er öldin önnur og
fólk vill fá allt fyrirhafnarlítið.“
Á stríðsárunum voru fimm bíó
starfrækt á Selfossi
„Við skemmtum okkur við það
strákarnir á þessum árum að fara
vesturúr, eins og það var kallað, til
að hanga fyrir utan búðarborðið
hjá KÁ og Höfn og gerðum það þar
til okkur var hent út fyrir ólæti.
Svo á veturna var ansi gaman að
hanga aftan í mjólkurbílunum þeg-
ar þeir keyrðu um götuna. Þetta
var hættulaust enda engir aðrir
bílar á ferð. Og taktu nú eftir, það
voru fimm bíóhús starfrækt hérna
á stríðsárunum. Bretinn var með
frítt bíó, Bretabíó, í bragga við
Addabúð hjá Ölfusárbrú þar sem
Pylsuvagninn er núna og Kanabíó
var í bragga utan ár. Svo var Nýja
ferðabíó Eiríks á Bóli í Tryggva-
skála og Georgsbíó var við Eyra-
veg en Georg þessi Magnússon
byggði Stjörnubíó í Reykjavík. Svo
dreif Egill Thorarensen í því að
byggja Selfossbíó ásamt fleiri stór-
mennum því það þótti gróðavæn-
legt. Það var svo opnað 13. maí
1944 með viðhöfn. Hver er svo
staðan í dag, ekkert bíó, en á þess-
um árum var óskaplega spennandi
að fara í bíó. Það voru alltaf auka-
myndir á undan aðalmyndinni,
Disneymynd eða fréttamynd úr
stríðinu. Svo voru alltaf gefin út
prógrömm þar sem sagt var frá
söguþræði myndarinnar því enginn
kunni ensku. Þetta var annar heim-
ur en nú er,“ segir Guðmundur.
Samþjöppun er
taktur nútímans
Guðmundur hefur skarpar skoð-
anir á þjóðmálum og málefni
bænda eru honum hugleikin og
hann segir frá ferð sinni um Evr-
ópu á hjóli fyrir 50 árum. Hann
dvaldi vetrarlangt á merkisbúi á
Jótlandi og næsta sumar á þýskum
bæ í Oldenburg-héraði vestan Wes-
erfljóts á Merskilandinu. Á þýska
bænum var venjulegt kúabú og sá
sem tók við var fyrir fjórum árum
með 800 þús lítra en núna er dótt-
irin tekin við, rekur þar stórbú
með 1,6 milljón lítra kvóta. Er með
200 kýr af Holstein-kyni á 140
hektara landi. Hjónin eru með einn
ársmann í starfi og pólskan strák í
léttavinnu.
Guðmundur bendir á að sama
þróun kúabúa sé í gangi hér á landi
en þýsku hjónin segjast fá í kring-
um 30 krónur (26,5 sent) fyrir lítr-
ann en íslenski bóndinn fær 78
krónur. „Af þessu sést að innganga
Íslands í ESB yrði bændum erfið
nema undanþágur kæmu til,“ segir
Guðmundur.
Hann segir greinilegt að sam-
þjöppun eigi sér stað á öllum svið-
um þjóðlífsins, fyrirtækin stækki
og fólkið sæki á þéttbýlustu stað-
ina eins og Selfoss þar sem öll
þjónusta er fyrir hendi. „Það er
mjög eftirsóknarvert og gott að
búa hér á Selfossi, við höfum alla
hugsanlega þjónustu hér og njótum
návistar við náttúruna og hið ró-
lega og rómantíska umhverfi sem
hér er, enda sækir fólk hingað,“
segir Guðmundur Kristinsson
sagnaritari á Selfossi.
Guðmundur Kristinsson man fimm bíóhús samtímis á Selfossi
Var ansi gaman að hanga
aftan í mjólkurbílunum
Morgunblaðið/Sig. Jóns
Guðmundur Kristinsson sagnaritari á Selfossi í garði þeirra hjóna að
Bankavegi 2 hjá þýsku beykitré sem hann sáði til fyrir 50 árum.
Selfoss
HIN árlega Jónsmessuhátíð á Eyr-
arbakka fór fram fyrir nokkru í
mjög góðu veðri. Þessi hátíð hefur
þegar unnið sér sess í hátíðahaldi
sumarsins í Árborg og sífellt fleiri
koma og taka þátt í henni. Á hátíð-
inni eru það gestirnir sjálfir sem
skapa stemmninguna þarna í fjör-
unni. Að venju er flutt stutt ávarp á
léttum nótum, síðan er stiginn viki-
vakadans, hringdans að hætti for-
feðranna, og sungið með við undir-
leik Bakkabandsins. Þarna koma
gamlir og ungir saman, brottfluttir
og heimamenn, og leika við hvern
sinn fingur.
Morgunblaðið/Óskar Magnússon
Að þessu sinni flutti bæjarstjóri Árborgar ávarpið. Að lokinni samkomunni
í fjörunni var dansað í tjaldi við Rauða húsið fram undir morgun.
Gestirnir sköpuðu
stemninguna
Eyrarbakki
ÍSLENSKIR aðalverktakar og
Heilsustofnun NLFÍ hafa gert með
sér samning um byggingu allt að 100
þjónustuíbúða. Heilsustofnun leggur
til land, að hluta er það leiguland
NLFÍ og að hluta land Hveragerðis-
bæjar sem fengist hefur vilyrði fyrir.
Í íbúðunum verða öryggishnappar
sem tengdir eru beint inn á hjúkr-
unarvakt Heilsustofnunar. Þar geta
íbúar fengið nauðsynlega læknisþjón-
ustu og hjúkrun. Einnig mun íbúum
standa til boða matur stofnunarinnar,
heimsendur eða í borðsalnum og ýmis
önnur þjónusta.
Við nýja íbúðarhverfið er gert ráð
fyrir öryggisgæslu daga og nætur.
Ekki er gert ráð fyrir því að þeir sem
ekki eiga erindi, fari inn á svæðið.
Þetta verða séreignarhús, íbúar
kaupa með ákveðnum skilyrðum og
hafa fullt eignarhald á sínum eignum.
Ekki er búið að reikna verð eignanna
en samkvæmt teikningum verða íbúð-
irnar 90, 102 og 111 fermetrar.
Árni Gunnarsson framkvæmda-
stjóri Heilsustofnunar NLFÍ er hug-
myndasmiðurinn að þessari viða-
miklu byggð. „Þetta er gamall
draumur,“ segir Árni, „ætli hug-
myndin sé ekki orðin sjö ára gömul.
Ég lét gera þarfagreiningu með ítar-
legum spurningum um það hvernig
aldraðir vilji hafa húsnæðið sitt. Þar
kom margt gott fram og á þessari
könnun voru frumhugmyndir að íbúð-
arhverfinu byggðar. Það var svo í
byrjun þessa árs að þessi draumur
varð að veruleika og voru samningar
undirritaðir 3. apríl sl. Þessar íbúðir
eru ekkert endilega bara ætlaðar
öldruðum. Fólk sem er t.d. svo skyn-
samt að hætta snemma að vinna gæti
hæglega fengið sér íbúð þarna og not-
ið allrar þjónustu sem það óskar sér.“
Einnig segir Árni: „Þessi samning-
ur er mjög hagkvæmur fyrir HNLFÍ
og koma ÍAV einnig að smíði nýrrar
28 herbergja álmu sem er að rísa
austur af „kringlunni.“ Sú álma verð-
ur tilbúin til notkunar nú um næstu
áramót og mun leysa af hólmi elstu
herbergi stofnunarinnar.“
Að sögn Árna verður aðstaðan í
baðhúsinu ein sú besta sem þekkist.
Þar verður sundlaug, gufubað, nudd-
pottar, bæði úti og inni, víxlböð fyrir
fætur, leirböð og svokölluð strekk-
laug, þar sem strekkt er á hryggnum.
Morgunblaðið/Margrét Ísaksdóttir
Árni Gunnarsson, framkvæmdastjóri HNLFÍ og hugmyndasmiður að nýrri
íbúðabyggð, í nýja baðhúsinu sem brátt verður vígt.
Þjónustuhús byggt
við Heilsustofnun
Hveragerði
HIN árlega garðaskoðun okkar
verður að þessu sinni í Árborg,
sunnudaginn 20. júlí kl. 14–17. Fimm
einkagarðar verða opnir fé-
lagsmönnum til skoðunar. Fjórir eru
á Selfossi og einn á Eyrarbakka.
Garðarnir eru ólíkir að gerð og teg-
undafjölda en eitt eiga þeir allir sam-
eiginlegt; að vera í góðri rækt og
bera eigendum sínum vitni um elju-
semi. Eins og alltaf er margt að sjá
og margar hugmyndir munu örugg-
lega vakna, en í öllum þessum görð-
um má finna ýmislegt sem gleður
auga og yljar hjarta.
Allir félagsmenn sem tækifæri
hafa ættu að mæta í garðaskoðunina
og sjálfsagt er að taka með sér gesti.
Ekki skiptir máli hvar byrjað er að
skoða en í hverjum garði verður til
taks ljósrit af götukorti.
Eftirtaldir garðar verða sýndir:
Álfsstétt 5, 820 Eyrarbakka, eig-
endur: Halldóra Haraldsdóttir og
Hörður Stefánsson. Lágengi 2, 800
Selfossi, eigendur: Guðrún Guðna-
dóttir og Jón Dagbjartsson. Lamb-
hagi 20, 800 Selfossi, eigendur: Svan-
hvít Kjartansdóttir og Þráinn
Guðmundsson. Sigtún 9, 800 Sel-
fossi. Eigendur: Magnea Bjarna-
dóttir og Böðvar Guðmundsson.
Sunnuvegur 16, 800 Selfossi, eigend-
ur: Sigríður Tómasdóttir og Guð-
mundur Halldórsson.
Garðaskoð-
un Garð-
yrkjufélags
Íslands
Árborg