Morgunblaðið - 19.07.2003, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 LAUGARDAGUR 19. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hann var sjö ára og
ég fjórtán þegar við
sáumst fyrst. Ég í
minni fyrstu langferð
út í heiminn í boði for-
eldra hans, til að stunda nám í gagn-
fræðaskólanum í Neskaupstað.
Móðir hans var næstelsta systir
mín, Halldóra, og faðir hans, Guð-
röður Jónsson, kaupfélagsstjóri frá
Miðbæ. Vera mín á heimili þeirra
urðu heilir þrír vetur.
Hann fór með mér heim á Borg-
arfjörð að loknum prófum, og svo
næstu tvö árin. Amma hans fann
fljótt allt það góða sem í þessum
dreng var og var óþreytandi að ýta
undir það. Sem dæmi má nefna
sannsögli og fullkominn heiðarleika
í meðferð peninga. En síðast en ekki
síst var hún óþreytandi að útskýra
fyrir honum að ef hann særði ein-
hvern með stríðni eða hrekk, jafnvel
óviljandi, þá bæri honum að bæta
fyrir það. Ég álít að þessi þrjú sum-
ur á Borgarfirði hafi haft afgerandi
áhrif á þroska hans og lífsviðhorf
þegar hann var orðinn fullmótaður
maður.
Ég skal fúslega viðurkenna, að
þegar við Friðjón kynntumst að
nýju sem fullorðnir menn, þá þykir
mér vænst um hann fyrir þessa þrjá
eiginleika sem hann hafði þroskað
með sér. Er þá af mörgu að taka, svo
sem óborganlegri hnyttni og gam-
ansemi, frásagnargáfu í hæsta
gæðaflokki og ótal margt fleira. En
ofar öðru ber þó ættrækni hans. Það
var ekki aðeins ást hans og um-
hyggja fyrir ömmu sinni til hins síð-
asta, heldur einnig artarsemi við allt
sitt fólk í móðurætt og væntanlega í
föðurætt líka.
Björn bróðir minn var svo hrifinn
af kjarki og dugnaði stráksins, að
þar eignaðist Friðjón vin sem gagn
var í. Björn lét hann hlýða en var
óspar á hrós þegar vel var gert. Þeir
urðu ævivinir.
En nú skildu leiðir okkar í bili. Ég
fór á sjóinn en hann hélt áfram í
skólum. Barnaskólinn, Eiðar, MA og
að lokum Háskólinn. Þá var ég kom-
inn með fjölskyldu á Selfossi og
hann í Reykjavík. Og við tókum upp
samband að nýju. Enn sem fyrr voru
það hrossin sem heilluðu meir en
nokkuð annað. Ég var svo lánsamur
á þessum tíma, að eiga heldur góð
hross og við áttum margar yndis-
stundir, ýmist tveir saman eða með
vinum okkar, þeim Jóni Bjarnasyni
og Þór Guðmundssyni. Þá var fyrst
og fremst riðið til bændanna í sveit-
unum hér í kring. Allir tóku þeir
okkur með fádæmum vel, enda sagði
Friðjón alltaf, að bændafólk væri
merkilegasti hluti þjóðarinnar. Þeir
væru salt jarðar.
Þegar ég sagði móður minni að
Friðjón væri orðinn sýslumaður á
Höfn í Hornafirði varð hún glöð við
og sagði: Það er gott, hann verður
góður þeim sem erfitt eiga.
Friðjón flutti nú frá Höfn til
Hvolsvallar og varð sýslumaður
Rangæinga. Margt var það sem
hann hafði mikinn áhuga fyrir. Ég
ætla að nefna þrennt. Eftir komuna
til Hafnar gerði hann sér far um að
kynnast fólkinu. Hann mun hafa
heimsótt hvern einasta bæ í sýslu-
mannsumdæminu og suma oft. Í
annan stað hafði hann mikinn áhuga
á að koma upp dvalar- og sjúkra-
heimilum fyrir aldraða. Hann ræddi
þessi mál oft við okkur og við fund-
um að þetta voru honum hjartans
mál. En í þriðja lagi voru það söfnin.
Minjasöfn af öllu tagi. Söfn sem
geyma sögu þjóðarinnar, hvert með
sínum hætti. Áhugamál Friðjóns
voru ótal mörg þó ég nefni aðeins
FRIÐJÓN
GUÐRÖÐARSON
✝ Friðjón Guðröð-arson fæddist í
Neskaupstað 1.
ágúst 1936. Hann
lést á Landspítala –
háskólasjúkrahúsi
við Hringbraut 10.
júlí síðastliðinn og
var útför hans gerð
frá Dómkirkjunni 17.
júlí.
þessi. Því var það, að
hann hlakkaði ákaflega
til að geta hætt störf-
um sem sýslumaður og
geta snúið sér að eigin
hugðarefnum. En þá
syrti snögglega í álinn.
Hann greindist með
gríðarlega stórt inn-
vortis æxli og krabba í
nýra.
Og baráttan fyrir líf-
inu hófst af fullum
krafti. Ég ætla ekki að
fara að tíunda þá
sjúkrasögu, en nú er
bardaganum lokið,
með sigri þess sjúkdóms sem sjald-
an lætur í minni pokann. Hitt er eft-
irminnilegt, hvernig hann tókst á við
sjúkdóminn. Hann var frá því fyrsta,
staðráðinn í að berjast til síðasta
blóðdropa. Og það gerði hann. Hann
lét sem hann tryði því, eftir hverja
stóraðgerðina af annarri, að nú hefði
endanlega verið komist fyrir meinið.
Hann hélt góðu skapi og ótrúlegu
æðruleysi svo lengi sem hann hafði
rænu og réði sér sjálfur. Í stuttu
máli, þá sýndi hann slíkt æðruleysi
og karlmennsku að fátítt er. Ég á
engin orð til að lýsa hversu stoltur
ég er af frænda. En þess ber að geta
að hann stóð ekki einn. Hann var í
frábæru hjónabandi þar sem Ingunn
kona hans var honum allt. Það sagði
hann mér sjálfur fyrir alllöngu. Og
ekki má gleyma Ingileif og börnum
hans af fyrra hjónabandi. En Ing-
unn barðist með honum frá fyrstu
veikindum til síðasta andartaks. Ég
lít á hana sem hetju öngvu síður en
hann. Það hafa margir misst mikið.
Konan hans og börn og stórfjöl-
skyldan öll. Hvað mig sjálfan áhrær-
ir, þá finnst mér hafi opnast glufa í
þann ástvinahóp sem í kringum mig
er, glufa sem aldrei verður hægt að
fylla.
En hvað er það sem ég hef misst?
Er það frændinn, vinurinn eða
kannske yngri bróðirinn sem ég
þráði? Ég veit það ekki. Kannske
var hann allt þetta í vitundinni. Ég
veit það eitt, að mér er horfið eitt-
hvað óskaplega mikilvægt í lífinu.
Við Iðunn sendum Ingunni og
fjölskyldu Friðjóns allri, okkar
dýpstu samúðarkveðjur með ósk um
að þetta dauðsfall sundri okkur ekki,
heldur sameini enn frekar.
Snorri Sigfinnsson.
Þegar Austur-Skaftafellssýsla
varð formlega sérstakt lögsagnar-
umdæmi, varð Friðjón fyrsti sýslu-
maður í langan tíma með búsetu hér.
Hann hafði áður gegnt starfi lög-
reglustjóra á Höfn við almennar vin-
sældir, sem jukust er árin liðu. Sem
stjórnandi var hann ákveðinn en
ljúfur og tók létt á smávægilegum
yfirsjónum. Hann rækti starf sitt af
alúð og kostgæfni. Ekki sáust óaf-
greidd erindi á skrifborði hans.
En hinn lífsglaði, kraftmikli mað-
ur gat ekki fullnægt athafnaþrá
sinni innan veggja skrifstofunnar.
Hann vildi koma út til fólksins og
vinna með því að framfaramálum
héraðsins. Ekki skal hér tíundað allt
það sem hann lagði hönd að og til
farsældar horfði. Minnast skal á
byggingu Skjólgarðs, friðun Gömlu-
búðar, stofnun Byggðasafnsins, út-
gáfu Skaftfellings og Eystrahorns
og er þá fátt eitt nefnt.
Friðjón var mikill náttúruunn-
andi. Hafði áhuga á skógrækt,
hestamaður var hann á tímabili og
fuglaskoðun var honum til yndis-
auka. Hann var unnandi lista, keypti
málverk, sem hann hafði gott vit á.
Áhugamál hans voru mörg og marg-
vísleg.
Hann var í stjórnmálum með heil-
steyptar skoðanir. Var alla tíð ötull
talsmaður Framsóknarflokksins, en
vini átti hann í öllum flokkum. Ekki
vissi ég til þess að hann ætti óvild-
armenn. Hans var því sárt saknað,
er hann flutti úr héraðinu á Hvols-
völl.
Ég kynntist Friðjóni fljótlega eft-
ir að hann flutti hingað. Þau kynni
þróuðust með árunum í ævilanga
vináttu. Hann var ógleymanlegur fé-
lagi, bæði í leik og starfi.
Á seinni árum átti hann við erf-
iðan sjúkdóm að stríða, sem nú hef-
ur lagt hann að velli. Hann tók þessu
öllu með fádæma æðruleysi og ótrú-
legu sálarþreki. Hann talaði við okk-
ur hjónin vikulega til síðustu stund-
ar, sami Friðjón og alltaf áður.
Spurði frétta, því héraðið og fólkið
hér var honum alltaf hugleikið.
Hann gat meira að segja spaugað og
slegið á létta strengi, eins og í gamla
daga. Sárt er að sjá á eftir félaga og
vini hverfa ótímabært yfir móðuna
miklu, en minningarnar um góðan
vin og störf hans munu ylja mörgum
hér á ókomnum árum.
Með þessum fátæklegu línum
kveðjum við hjónin Friðjón með
söknuði og þökkum samveruna.
Ingunni, Ingileifu og öðrum ást-
vinum sendum við og Kristín okkar
dýpstu samúðarkveðjur.
Benedikt Stefánsson.
Kveðja frá
bekkjarfélögum í M.A.
Hálfrar aldar samfylgd er lokið.
Vinar er saknað. Auðvelt var að láta
sér líka við Friðjón.
Hann var glaður og reifur og fé-
lagslyndur. Oft talsverður grallari.
Sá grallaraskapur kom fram í orðum
fremur en athöfnum. Vinir hans og
kunningjar fengu viðurnefni, oft
fyndin.
Í skóla stundaði hann námið
sæmilega og braut ekki skólareglur,
en sneið verstu agnúana af fáeinum.
Enda fannst okkur er við vorum í
efri bekkjum illt að þurfa að hlíta
sömu reglum og rollingarnir í 1.
bekk. Eitt varð þó yfir alla að ganga.
Að loknu stúdentsprófi lagði Frið-
jón stund á lögfræði, sem varð hans
ævistarf.
Við ævilok eins, vakna minningar
þeirra sem eftir lifa.
Minningar mínar um Friðjón eru
tengdar frítíma og ferðalögum.
Sumarið 1958, þegar við höfðum
stundað nám í Háskóla Íslands einn
vetur, átti ég erindi austur á land.
Þá var við hæfi að nota tækifærið og
hitta félaga sinn og vin Friðjón
heima hjá honum á Norðfirði. Guð-
röður faðir hans var þar kaupfélags-
stjóri. Guðröður var systursonur
Sveinbjarnar Björnssonar, bónda í
Þingnesi í Borgarfirði. Hjá Svein-
birni hafði ég verið strákur í sveit í
sex sumur. Töldum við til frænd-
semi.
Svo vildi til að ég kom þarna um
helgi. Yfir sunnudagssteikinni hélt
Guðröður yfir okkur alllanga tölu
um ábyrgð þeirra, sem sendir væru í
skóla, að standa sig og varast
heimskupör. Okkur frændum var
lítt skemmt undir ræðunni, en
minntumst hennar oft síðan.
Annað sem ég minnist frá þeirri
ferð er gönguferð okkar Friðjóns
um bæinn. Þá kom greinilega fram
hjá honum ást hans á heimahögum
og ánægjan yfir því hve Norðfirð-
ingum vegnaði vel. Þessi ánægja
hans yfir umhverfinu var honum
töm alla ævi hans, hvar sem hann
bjó, hvort var í Hornafirði eða á
Hvolsvelli.
Friðjón var áhugamaður um fé-
lags- og menningarmál. Hann var
samvinnumaður og hóf störf hjá
Samvinnuhreyfingunni.
Eftir að hann varð lögreglustjóri
og svo sýslumaður í Austur-Skafta-
fellssýslu, lét hann sig félagsmál
miklu skipta. Í Hornafirði var hann í
forustusveit þeirra sem reistu dval-
arheimili aldraðra, komu upp
byggðasafni og stofnuðu til útgáfu
rits Austur-Skaftfellinga, Skaftfell-
ings. Hann stóð fyrir því að merki-
steinar voru reistir á mörkum sýsl-
unnar að vestan og austan. Úlfljóti
og lagasmíð hans lét hann reisa
minnismerki í Lóni og lét setja við
hringveginn, svo flestir gætu séð.
Friðjón var einnig hvatamaður að
lagningu þjóðvegarins um Hvals-
nes- og Þvottárskriður, sem gerði
landsmönnum kleift að ferðast um-
hverfis landið á öllum árstímum, en
Lónsheiði lokaðist alltaf snemma
vegna fannfergis.
Friðjón unni landinu og hafði
ánægju af ferðalögum og útivist.
Hann var áhugasamur um náttúru-
vernd og ræktun lands.
Fyrir fáum árum fórum við þrír
félagar í ferð umhverfis landið í jan-
úarbyrjun. Snjór huldi mest allt
land, hægviðri var og frost. Sólar
naut meðan hún var á lofti. Við fór-
um austur um og áðum fyrst í Lóni.
Næsta dag var haldið austur til
Norðfjarðar. Þegar kom í Reyðar-
fjörð var komið kvöld og sól sest.
Logn var og talsvert frost. Í Odds-
skarði voru upplýstar skíðabrekkur
og fólk á skíðum. Það stirndi á snjó-
inn af ljósum og tunglskini.
Í Neskaupstað tók Sigríður systir
Friðjóns á móti okkur með hlöðnu
veisluborði. Síðar um kvöldið var
svo haldið í Miðbæ til ættingja hans
þar, sem juku á rausnarskapinn.
Það var ekki að ástæðulausu að
Friðjón var stoltur af ættingjum sín-
um. Ekki var hann síður ánægður að
geta sýnt okkur æskuslóðirnar í
vetrardýrðinni.
Í janúar síðastliðnum stóð Friðjón
fyrir því að við bekkjarsystkinin
hittumst einu sinni í mánuði, til að
styrkja hópinn og endurnýja kynn-
in. Sýndi það vel hug hans til gömlu
bekkjarfélaganna.
Nú er einn af björtu litunum horf-
inn úr litastokknum, en hans verður
leitað í minningunum.
Við bekkjarsystkini Friðjóns og
fjölskylda mín sendum börnum hans
og Ingunni einlægar samúðarkveðj-
ur.
Grétar Guðbergsson.
Fyrir tæplega tveimur áratugum
tók Friðjón Guðröðarson við sýslu-
mannsembættinu í Rangárvalla-
sýslu. Það var ekki vandalaust verk
því í embættinu höfðu setið vinsælir
forverar og farsælir, en Friðjón setti
fljótlega svip á bæinn með stjórn-
unarstíl sínum, sem í fyrstu var
framandi og öðruvísi, en fljótlega
varð starfsfólki og héraðsbúum ljóst
að austan frá Hornafirði var kominn
velviljaður maður sem vildi láta gott
af störfum sínum leiða. Kunnings-
skapurinn við starfsfólkið þróaðist
upp í vináttu, svo að hinn góði starfs-
andi á sýsluskrifstofunni þar sem
hönd styður hönd hélt áfram að
blómstra. Héraðsmálin urðu hinum
nýja sýslumanni fljótt hugleikin.
Hann hafði verið formaður bygging-
arnefndar byggðasafns Austur-
Skaftfellinga og hann varð líka for-
maður byggingarnefndar byggða-
safnsins í Skógum, þegar vegleg
viðbygging var tengd gamla
byggðasafnshúsinu. Hann stóð fast
við hlið hins landsþekkta og virta
safnvarðar Þórðar Tómassonar, sem
er svo einstaklega laginn við að
koma hugsjónum sínum niður á
jörðina með hljóðlátri stefnufestu.
Sýslufundunum, sem haldnir voru í
Skógum, stjórnaði Friðjón af nota-
legum myndarskap og hafði gott lag
á að skapa ánægjulegt andrúmsloft
á þeim fundum, sem öðrum. Húm-
orinn og orðheppnin var honum svo
eðlislæg og hann virtist ekkert hafa
fyrir að lyfta þunglamalegum og
þreytandi fundum og veglegum
veislum úr doða í dillandi hlátur með
leiftrandi orðum og látbragði. Eng-
an veit ég særðan af eftirnöfnum,
sem stundum fylgdu með, grátbros-
leg og frumleg. Alltént er undirrit-
aður ánægður með sitt viðurnefni.
Veit ég engan veislustjóra fremri
Friðjóni, í það hlutverk var heiðurs-
maðurinn eftirsóttur og svo sannar-
lega í essinu sínu. Gamansemi er
ekki afsal alvöru, en bregður birtu á
daglega önn og tilveru. Ég hygg að
leitun sé á starfi, sem gefur eins
mikla innsýn í mannlegt samfélag og
staða sýslumanns í ekki of stóru hér-
aði. Velviljaðir menn í þeirri stöðu
geta svo víða látið gott af störfum
sínum leiða. Það hafa Rangæingar
reynt fyrr og síðar. Í sólmánuði fyrir
sex árum bauð Friðjón til skemmti-
ferðar um Austurland. Ferðin var
vandlega undirbúin af honum og í
ferðina var starfsfólki sýsluskrif-
stofunnar boðið, lögreglumönnum
og mökum þeirra.
Á Austfjörðunum var Friðjón á
heimavelli, þaulkunnugur og fór á
kostum. Hann lýsti fólki, fuglum og
fögru landslagi á þann máta að ekki
gleymist og að er búið. Við vissum
svo sem að Friðjón var hrifnæmur
náttúruunnandi, sem ferðaðist með
opin augu, glöggur á menn og mál-
efni. Alltaf voru Austfirðirnir efstir
á blaði, þar hreif dýrð himins og
jarðar hann mest. Á Austfjörðunum
var allt best, Norðfjörður, æsku-
stöðvarnar, átti hug og hjarta. Hann
var meira fyrir að ferðast um landið
okkar en liggja á sólarströndum eða
sjá musterishallir stórborganna.
Hugulsemin og tryggðin voru
ríkjandi þættir í fari hans. Það
reyndum við hjónin oft. Hann lét
okkur njóta með sér og Ingunni
góðra stunda á ferðalögum og þegar
glaðst var í sumarbústaðnum inni í
Fljótshlíð með skemmtilegu fólki.
Ein ferð austur í Öræfasveit er mér
ofarlega í huga, þar var verið að
jarðsyngja aldinn bændahöfðingja,
vin okkar. Haustblíðan var einstök
þennan dag. Brekkurnar við Freys-
nes og Skaftafell höfðu tekið lit-
brigðum haustsins, listaverk náttúr-
unnar skörtuðu í síðdegissólinni. Á
heimleiðinni ókum við yfir Hrífunes-
heiðina þar sem enn ein litadýrðin
glóði á lyngi og kjarri. Tveir hrif-
næmir á ferð, frjálsir eins og börn
náttúrunnar. Annar kominn á efri ár
og hinn á snörpu lífsskeiði. Við sett-
umst þarna hvor á sína mosaþúfuna
eins og smaladrengir. Allur klukku-
sláttur fjarlægur. Á slíkum stundum
þegar hlustað er á þögnina liggur
engum á.
Allt hefur sinn tíma og nú er
ferðafélaginn minn lagður upp í
ferðina miklu sem okkar allra bíður
og allir fara einir en hann lifir svo
sannarlega áfram litríkur í góðum
minningum. Við Margrét og fólkið
okkar sendum ástvinum öllum bless-
unaróskir.
Pálmi Eyjólfsson.
Eftirminnilegur maður hefur
kvatt þennan heim, langt um aldur
fram. Við sem áfram dveljum tíma-
bundið munum sakna Friðjóns Guð-
röðarsonar. Hann hafði marga kosti
og mörg sérkenni, sem gerðu hann
að persónuleika sem ekki gleymist.
Hann var ekki hræddur við að segja
skoðanir sínar – og hann hafði mikl-
ar skoðanir. Pólitískar skoðanir
hans féllu vel að mínum, en þó var
það ekki það sem leiddi okkur sam-
an sem vini, heldur tengslin sem
urðu þegar hann giftist náfrænku
minni Ingunni Jensdóttur, leikkonu
og leikstjóra.
Það ríkti nokkur eftirvænting hjá
okkur norðanmönnum þegar Ing-
unn kynnti Friðjón fyrir okkur. Ing-
unn er jú einkadóttir Gunnu frænku
og við bárum öll hag hennar mjög
fyrir brjósti. Það er óhætt að segja
að Friðjón hafi staðist öll próf og
smollið inn í móralinn í Lóma-
tjarnarættinni með sinni skemmti-
legu framkomu. Ég minnist langrar
umræðu í suðurstofunni á Lóma-
tjörn, á meðan pabbi var á lífi, þar
sem víða var komið við og hlátra-
sköllin dundu.
Það er sárt að þau Ingunn og
Friðjón skyldu ekki geta notið fleiri
ára saman, eftir að um hægðist hjá
Friðjóni og þau settust að í Reykja-
vík. Þrátt fyrir að Friðjón væri ekki
mikill borgarmaður gerði hann það
fyrir hana Ingunni sína að flytja í
bæinn, en hún er fædd og uppalin í
Reykjavík. Það var gaman að fylgj-
ast með því hvað hann studdi hana
vel í því sem hún var að gera á sviði
lista og menningar. Hann var með
Ingunni í Hveragerði um páskana,
þegar hún hélt myndlistarsýningar,
og átti víst nokkurn þátt í nafngift
myndanna. Þar naut hugmyndaflug-
ið sín, sem var ríkulegt.
Friðjón kom heilmikið við sögu í
nýafstaðinni kosningabaráttu. Ein-
hvern tímann þegar ég kom á skrif-
stofu Framsóknarflokksins í
Reykjavík varð Friðjón á vegi mín-
um og var valdsmannslegur. Þegar
ég spurði um erindi hans þangað,
sem var náttúrulega kjánaleg
spurning, sagði hann: „Nú, það
verður að koma honum Dóra á
þing.“ Og ég veit að hann dró ekki af
sér í þeirri baráttu.
Ég frétti af honum í afmælum og
á fleiri samkomum þar sem hann var
ófeiminn við að leiðbeina fólki. Hann
kom svo sannarlega „Dóra á þing“
og gott betur.
Friðjón leit mjög vel út á vordög-