Morgunblaðið - 22.07.2003, Blaðsíða 15

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚLÍ 2003 15
FORSPRAKKAR herfor-ingjastjórnar, sem rændivöldum í vestur-afríska ey-ríkinu Sao Tome og Prin-
cipe á miðvikudag, og fjölþjóðleg
sáttasamninganefnd sem send var á
vettvang, hófu aftur viðræður í gær,
eftir að herforingjarnir létu sjö ráð-
herra úr lýðræðislega kjörinni rík-
isstjórn landsins lausa úr haldi í fyrri-
nótt.
„Ástandið er að skána í Sao Tome
og valdaræningjarnir hafa hlustað á
áskoranir um viðræður,“ hafði portú-
galska fréttastofan Lusa í gær eftir
Antonio Martins da Cruz, utanrík-
isráðherra Portú-
gals. Sao Tome og
Principe var portú-
gölsk nýlenda í 500
ár.
Í viðræðum gær-
dagsins tóku her-
foringjarnir ekki
illa í það að Fradique de Menezes,
forseti landsins, kæmi aftur til lands-
ins, en hann hefur verið fastur í Níg-
eríu frá því valdaránið átti sér stað.
Dagana eftir valdaránið dundi al-
þjóðlegum fordæmingum yfir valda-
ræningjana. Stjórnvöld nágranna-
ríkja í Afríku, Bandaríkjanna og
talsmenn Sameinuðu þjóðanna voru
öll fljót til að lýsa yfir fordæmingu á
valdaráninu. Hótanir um alþjóðlega
útskúfun, að skrúfað yrði fyrir þróun-
araðstoðarfé frá Alþjóðabankanum
og, hugsanlega, að gripið yrði til
hernaðaríhlutunar til að þvinga her-
foringjana til að láta valdataumana úr
höndunum bættust við.
Fernando Pereira majór, sem fer
fyrir þriggja manna hópi herforingja
sem tóku völdin af lýðræðislega kjör-
inni ríkisstjórn landsins, fór þess á
leit við Bandaríkin, Nígeríu og sendi-
nefnd frá portúgölskumælandi lönd-
um til að „finna lausn á málinu“.
Tengist allt olíu?
Sendinefndin, sem telur um 30
manns frá átta löndum, settist að við-
ræðum við herforingjana í skrifstofu
Sameinuðu þjóðanna í Sao Tome, höf-
uðborg eyríkisins. Sáttanefndin
starfar í umboði Afríkusambandsins,
arftakasamtaka Einingarsamtaka
Afríkuríkja (OAU), sem hefur sett
sér sem eitt brýnasta markmið sitt að
binda enda á valdarán og borg-
arastríð í álfunni.
Pereira hafði áður lýst því yfir að
hann og félagar hans hefðu ákveðið
að taka völdin vegna misréttis og
spillingar sem stjórn landsins væri
ábyrg fyrir. Herinn hefur tvisvar áð-
ur reynt að taka völdin í Sao Tome og
Principe, 1988 og 1995.
Í viðræðunum við fjölþjóðlegu
sáttanefndirnar hafa sjö herforingjar
og þrír fulltrúar Kristdemókratísku
fylkingarinnar (FDC), stjórn-
málaflokks sem ekki á fulltrúa á
þingi, komið fram fyrir hönd valda-
ránsmanna. Arlesio Costa, formaður
FDC sem er ekki í hernum, kom að
viðræðunum um helgina, íklæddur
hermannabúningi. Samkvæmt heim-
ildum AFP-fréttastofunnar er Costa
aðalmaðurinn á bak við valdaránið.
Eftir því sem fram kemur á frétta-
vef BBC eru tveir helztu vopnabræð-
ur Pereiras fyrrverandi málaliðar
sem störfuðu um árabil sem slíkir í
Suður-Afríku og hafa komið við sögu
á fyrri ólgutímum í landinu.
En de Menezes forseti segir að það
eina sem herforingjarnir hugsi um sé
olíugróðinn sem vonazt er til að muni
byrja að flæða inn í tóma kassa eyj-
arskeggja á næstu árum.
„Þessi vandi tengist allur olíunni,“
tjáði de Menezes Afríkufréttastofu
BBC. „Olían er að koma (…). Fólk
vill sjá peningana í gær en ekki á
morgun,“ sagði forsetinn.
Sao Tome og Nígería eru sameig-
inlega að vinna að útboðum til olíu-
leitar á landgrunninu í lögsögu
beggja landa. Hefur verið gert sam-
komulag um að þau deili tekjunum af
nýtingu þeirra ol-
íulinda sem finnast
kunna; Sao Tome
fær 40%, Nígería
60%. Áætlanir
gera ráð fyrir að
fyrsta olían úr
þessum lindum
verði farin að flæða á árinu 2007. Á
næsta ári stendur til að efna til upp-
boðs á olíuleitarheimildum, en búizt
er við að tekjur af leyfisveitingunum
geti orðið um 100 milljónir banda-
ríkjadala, andvirði um 780 milljóna
króna, en það er há upphæð í landi
þar sem þjóðartekjur á mann mælast
aðeins 280 dalir á ári, andvirði um
22.000 ísl. kr. Íbúar eru nú um
160.000 en fjölgar allört. Tæplega 1%
ríkisútgjalda er varið til hermála.
En Pereira hefur ekki nefnt olíu í
þeim yfirlýsingum sem hann hefur
látið frá sér fara.
Allt frá því Sao Tome og Principe
hlaut sjálfstæði undan Portúgölum
árið 1975 hefur þjóðin átt við sára fá-
tækt og skuldasöfnun að stríða.
Landið hefur verið mjög háð þróun-
araðstoð. Horfurnar á olíuauði eru
tvímælalaust einn helzti þátturinn að
baki þeirri ólgu í stjórnmálum eyrík-
isins sem nú hefur orðið til þess að
herforingjar hrifsuðu til sín valda-
taumana.
Frá því de Menezes, sem er um-
svifamikill kakóútflytjandi, var kjör-
inn forseti árið 2001 hefur hann rekið
fjóra forsætisráðherra. Með þessum
stjórnunarstíl hefur hann skapað sér
ýmsa óvildarmenn í stjórnmálum.
Einn fyrrverandi forsætisráðherra
kærði hann fyrir meiðyrði og varð
forsetinn að biðjast opinberlega af-
sökunar eftir að dómur féll í málinu.
Áform um bandaríska flotastöð
Meðal helztu stefnumiða de
Menezes hefur annars verið að rjúfa
einangrun eyríkisins, efla tengslin við
grannríki í Vestur-Afríku og, auk
hins væntanlega olíuævintýris, efla
ferðaþjónustu og styrkja stoðir hinna
hefðbundnu útflutningsatvinnu-
greina í landbúnaði, sem frá því
snemma á 19. öld hefur aðallega verið
kakóframleiðsla. Landbúnaður hefur
verið helzti atvinnuvegurinn á eyj-
unum, sem eru útdauð eldfjöll, allt frá
því Portúgalar námu þar land í kring
um 1500 og fluttu þræla þangað frá
afríska meginlandinu.
De Menezes er þriðji forsetinn í
sögu lýðveldisins Sao Tome og Princ-
ipe. Fyrstur var Pinto da Costa, sem
fór fyrir sósíalískri einsflokksstjórn á
tímabilinu 1975–1991, en árið 1990
var samþykkt ný stjórnarskrá sem
tryggði fjölflokkalýðræði. Miguel
Trovoada, sem tók við sem forseti
1991, gegndi embættinu í tvö fimm
ára kjörtímabil, sem er hámark sam-
kvæmt ákvæðum stjórnarskrárinnar.
Á þingi landsins eru tveir flokkar
afgerandi atkvæðamestir. Í síðustu
þingkosningum, sem fram fóru árið
2002, vann MLSTP-PSD, arftaki
gamla einræðis-sósíalistaflokksins,
góðan sigur, en stjórn var mynduð
með þátttöku beggja stóru flokkanna.
Í ágúst í fyrra staðfesti de Menezes
forseti að viðræður hefðu átt sér stað
um að Bandaríkjamenn settu upp
flotastöð í landinu, með það að mark-
miði að vernda olíuhagsmuni Sao
Tome, en búizt er við að Bandaríkin
verði stærsti kaupandinn að olíunni
sem þar verður framleidd.
Saumað
að valda-
ræningjum
Væntingar um olíugróða eru helzta
undirrótin að ólgu í vestur-afríska
eyríkinu Sao Tome og Principe, eftir
því sem Auðunn Arnórsson komst að.
AP
Fernando Pereira majór, kallaður „Cobo“, t.h., fer fyrir valdaránsmönnum
á Sao Tome og Principe. Hér bandar hann fréttamanni frá sér við upphaf
viðræðna við fjölþjóðlega sáttanefnd á sunnudag.





 
           

 !
 "  
  #  $ % &'($((( )
 * 
 + 
"      
     )  ! 
  !$
#!!
! !, )  !      !  $ - 

 
. *   ,! 
 ,
!$





  

        
  


  
  

 




     

  

 
 
 
  


 





auar@mbl.is
’ Á næsta áristendur til að efna
til uppboðs á olíu-
leitarheimildum. ‘