Morgunblaðið - 24.07.2003, Blaðsíða 23

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JÚLÍ 2003 23
SAGA Ólafíu Jóhannsdóttur
(1863–1924) er stórmerkileg saga
einstakrar konu á sinni tíð. Það er
þess vegna þarft verk og gott hjá
Guðrúnu Ásmundsdóttur að semja
leikrit um Ólafíu og sýna hana í lif-
andi leik. Þegar um svo margbrot-
inn persónuleika sem Ólafíu er að
ræða er höfundi vandi á höndum
þegar velja skal sjónarhorn. Guð-
rún velur þá leið að setja verkið
upp í kirkjum en í því er falin mjög
ákveðin sögn. Þar með leggur hún
megin áherslu á trúarsannfæringu
Ólafíu sem endurfæddist til krist-
innar trúar um það leyti sem hún
flutti til Noregs, sautján árum áður
en hún lést. Ólafía var eldheit bar-
áttukona fyrir kvenréttindum og
bindindismálum auk þess að starfa
almennt að félagsmálum. Hún var
þekkt fyrir aðstoð sína við og kær-
leika í garð þeirra sem minna
máttu sín en í dag er hún þekktust
fyrir aðstoð við utangarðskonur á
Hvítabandsheimili í Osló. Nokkuð
er til af heimildum um Ólafíu, eink-
um ævisaga hennar, Frá myrkri til
ljóss, og önnur bók er hún skrifaði
og nefnist Aumastar allra. Einnig
má benda á nýútkomna bók, Ís-
lenskar konur – ævisögur, sem
Ragnhildur Ricter tók saman og
ritaði inngang að.
Eins og áður sagði leggur Guð-
rún megin áherslu á trúarlegu hlið-
ina, einkum þó kærleikann sem
virðist hafa streymt frá Ólafíu en í
leikritinu kemur hún sem fullorðin
kona fyrst og fremst fyrir sjónir
sem Kristsgervingur. Í þeirri túlk-
un felst líka sterkasta og best unna
sjónarhorn verksins. Fyrir utan þá
konu sem Edda Björgvinsdóttir
sýnir með gríðarsterkum leik er
áhrifamikið að heyra og sjá Maríu
Ellingsen sem utangarðskonuna
Sine lýsa Ólafíu eftir að hún er
gengin og sjá auk þess samskipti
þeirra. Þarna kemst til skila nokk-
uð sem er í raun ólýsanlegt, líkt og
þegar fólk reyndi að lýsa Kristi á
sínum tíma. Einnig var áhrifamikið
og skýrt hvernig æska Ólafíu var
sýnd en hún var í fóstri alla tíð og
mjög fráhverf móður sinni sem
barn. Í framhaldi af þessu er nauð-
synlegt að benda á að í raun er það
þrekvirki hjá Guðrúnu Ásmunds-
dóttur að semja, leikstýra og halda
utan um sýningu með atvinnu- og
áhugafólki í bland auk barna, en
hún virðist keyrð áfram af þeirri
fallegu hugsjón að koma áður-
nefndri kærleikssýn til skila. Ævi
Ólafíu er sýnd í stuttum brotum í
verkinu og farið er fram og aftur í
tíma. Þó að lífshlaupi hennar sé
gerð nokkuð góð skil gengur þetta
vandasama form ekki nógu vel upp
þar sem tengingar milli atriða eru
of oft óskýrar og auk þess er of
mikið um upplestur þar sem betra
væri að sýna en segja. Það hefði
ekki sakað að fá annað auga, eða
dramatúrg, til aðstoðar þar sem um
frumsamið verk er að ræða sem
leikstýrt er af höfundi sjálfum.
Annar leikstjóri hefði líka gert
gagn því auk óskýrra tenginga voru
staðsetningar stundum óskýrar.
Þegar leika þarf verk í svo flóknu
formi á nýjum stað í hvert sinn
þurfa tengingarnar að vera skýrar
og einfaldar. Aðstæður í Skálholts-
kirkju eru erfiðar; kirkjan er stór,
stólarnir óþægilegir og hávaðasam-
ir fyrir langa sýningu sem þessa
auk þess sem hljómburðurinn að
mestu gerður fyrir tónlist og því
erfitt fyrir misreynda leikara að
beita röddinni rétt.
Leikararnir léku sumir mörg
hlutverk hver og eru nokkur þeirra
mjög eftirminnileg. Það var ákaf-
lega gaman að sjá Eddu Björgvins-
dóttur í svona alvarlegu hlutverki.
Sem Ólafía Jóhannsdóttir geislaði
hún af kærleika, þokka og greind
og var þannig burðarás og kjölfesta
sýningarinnar. María Ellingsen lék
mörg hlutverk og öll jafn vel, svo
vel að öll eru eftirminnileg. Utan-
garðskonan Sine var umkomulaus
og raunsæ, vinnukonan þreytt og
kúguð sem dýr og Ragnheiður,
móðir Ólafíu uppgefin og viljalaus
svo tók í hjartað, sérstaklega þegar
dóttir hennar hafnar henni. Systur
Ragnheiðar, skörungskonuna Þor-
björgu sem fóstraði Ólafíu, lék
Margrét Ákadóttir mjög vel. Það
sópaði að henni þegar henni mislík-
aði en hún var líka góð og skemmti-
leg og greinilegur kærleikur henn-
ar til Ólafíu. Margrét söng einnig
mjög fallega nokkur lög í sýning-
unni. Þröstur Leó Gunnarsson lék
fjöldann allan af hlutverkum og öll
skemmtilega, það var í honum
feikna kraftur sem leikhúsunnend-
ur kannast við en hafa farið á mis
við í nokkurn tíma. Stærsta hlut-
verk hans var hlutverk skáldsins
Einars Benediktssonar, frænda og
ástvinar Ólafíu og gæddi Þröstur
Leó þennan fræga og greinda sér-
vitring og listamann miklu lífi.
Evindur Erlendsson lék einnig
mörg hlutverk en í hlutverki
drykkjumannsins séra Jóhanns,
föður Ólafíu, átti hann mjög góðan
leik þar sem hann sýndi prestinn
ofurseldan örlögum sínum. Þá er
ótalin Guðrún sjálf sem lék einnig
nokkur smærri hlutverk, öll með
sóma en best vinnukonuna einföldu
sem hafði ekkert álit á sjálfri sér.
Umgjörð sýningarinnar var ein-
föld og látlaus, sviðið var öll kirkjan
auk tveggja palla. Gaman var að sjá
íslensku búningana sem skiptu svo
miklu máli fyrir virðingu íslenskra
kvenna á tímum Ólafíu en komu út-
lendingum æði spánskt fyrir sjónir.
Tónlistin var vel valin og flutt og
hæfði verkinu vel, sérstaklega
söngurinn og saxófónninn.
Þrátt fyrir áðurnefnda galla er
leiksýning Guðrúnar Ásmundsdótt-
ur mjög áhugaverð en gaman væri
að sjá hana í skýrara formi. Það er
þarft verk að vekja athygli á hinni
einstöku Ólafíu Jóhannsdóttur og
kæmi ekki á óvart þó verkið yrði
sýnt víða í kirkjum landsins á næst-
unni.
LEIKLIST
Leikrit byggt á ævi og störfum
Ólafíu Jóhannsdóttur
Höfundur og leikstjóri: Guðrún Ásmunds-
dóttir. Leikarar: Edda Björgvinsdóttir,
Þröstur Leó Gunnarsson, Eyvindur Er-
lendsson, Margrét Ákadóttir, María Ell-
ingsen, Guðrún Ásmundsdóttir, Guð-
mundur Ó Guðmundsson, Ragnheiður
Harpa Leifsdóttir, Rakel Mjöll Leifsdóttir,
Kormákur Örn Axelsson, Snæbjörn Áki
Friðriksson, Erna María Ragnarsdóttir.
Leikmynd og búningahönnun: Olga S.
Bergmann, Tónlist: Guðmundur Ó. Guð-
mundsson og Margrét Ákadóttir.
Sýnt í Skálholti, 18. júlí, 2003
ÓLAFÍA
Kona sem
Kristsgervingur
Guðrún Ásmundsdóttir og María Ellingsen leika ýmis hlutverk.
Hrund Ólafsdóttir
Café Impremeria, Basel, Sviss
Opnuð verður sýning Aðalheiðar S.
Eysteinsdóttur. Sýningin er liður í
verkinu „40 sýningar á 40 dögum“.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
KRINGLUNNI OG SMÁRALIND
LOKAÚTKALL
50% afsláttur
fim. fös. lau. og sunnudag