Morgunblaðið - 24.07.2003, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JÚLÍ 2003 B 3






























NVIÐSKIPTI
MÖRG þróunarlönd með miklar
náttúruauðlindir eru jafnvel enn fá-
tækari en önnur ríki þar sem náttúr-
an er ekki eins gjöful. Það er vegna
þess að menn freistast oft til að berj-
ast um náttúruauðlindirnar. Mörg
ríki með verulega auðlegð í jörðu eða
auðsuppsprettu hafa gengið í greip-
ar harðstjórum eða spilltum ráða-
mönnum, eða eru í upplausn vegna
vopnaðra átaka. Þetta vandamál hef-
ur verið kallað „auðlindabölið“.
Nú hefur sprottið upp öflug hreyf-
ing gegn auðlindabölinu. Lítil bresk
hreyfing, Global Witness, ruddi
brautina þegar hún barðist gegn
timburútflutningi Rauðu khmeranna
yfir landamæri Taílands og Kambód-
íu og ólöglegum viðskiptum þeirra
með tekk og annan fágætan harðvið.
Tekjutapið vegna þessarar baráttu
var ein af meginástæðunum fyrir
falli Rauðu khmeranna illræmdu.
Global Witness sneri sér næst að
demantavandamálinu í Angóla og
barátta hreyfingarinnar gegn
„stríðsdemöntunum“ leiddi til al-
þjóðlega vottunarkerfisins Kimber-
ley Process of Certification. Global
Witness og yfir 60 hreyfingar víða
um heim hófu í fyrra herferðina
„birtið það sem þið borgið“, sem mið-
ar að því að knýja fyrirtæki sem nýta
náttúruauðlindirnar til að skýra frá
greiðslum sínum til stjórnvalda í þró-
unarlöndunum. Breska stjórnin
studdi þessa herferð og mörg olíu- og
námafyrirtæki brugðust vel við
henni.
Ég er stoltur af því að tengjast
Global Witness og herferðinni „birtið
það sem þið borgið“. Hún er þó að-
eins fyrsta skrefið í baráttunni gegn
auðlindabölinu. Ríkisstjórnir þurfa
að skýra frá greiðslunum, sem þær
fá fyrir auðlindirnar, og það er jafn-
vel enn mikilvægara að þær verði
dregnar til ábyrgðar misnoti þær
tekjurnar. Þetta er einmitt markmið
Caspian Revenue Watch sem ég styð
einnig.
Caspian Revenue Watch stefnir að
því að efla borgaraleg samtök í nýju
ríkjunum við Kaspíahaf – með rann-
sóknum, þjálfun og samstarfi – og
gera þeim kleift að hafa eftirlit með
greiðslum fyrirtækja í jarðefna-
vinnslu til stjórnvalda og því hvernig
þeim er ráðstafað. Aukin ábyrgð
gæti verið einn af mikilvægustu þátt-
unum í því að ná þróunarmarkmið-
unum sem samþykkt voru á leiðtoga-
fundi Sameinuðu þjóðanna í tilefni af
árþúsundamótunum.
Olíuleiðslan milli Tsjads og Kam-
erúns gefur gott fordæmi í þessum
efnum. Alþjóðabankinn fjármagnaði
þetta verkefni með því skilyrði að
stjórnvöld í Tsjad skuldbindu sig til
þess að tryggja algert gagnsæi og
nota tekjurnar til að draga úr fátækt.
Komið var á ströngu eftirliti með
þátttöku borgaralegra samtaka og
stjórnin í Tsjad var strax staðin að
því að misnota greiðslu að andvirði
25 milljóna dollara (tveggja milljarða
króna) sem hún fékk fyrir að und-
irrita samning um vopnakaup. Því
miður fellur þetta eftirlit úr gildi
þegar olían byrjar að streyma. Aug-
ljóst er að framlengja þarf þetta eft-
irlitsfyrirkomulag.
Tony Blair, forsætisráðherra
Bretlands, kynnti áætlun um að auka
gagnsæi í tengslum við nýtingu jarð-
efna (EITI-áætlunina) á alþjóðlegu
ráðstefnunni um sjálfbæra þróun í
Jóhannesarborg í september. Í yfir-
lýsingu leiðtoga átta helstu iðnríkja
heims á fundi þeirra í Evian í júní
kom fram að þeir viðurkenna þörfina
á því að auka gagnsæið í þessum efn-
um. Eftir leiðtogafundinn var efnt til
ráðstefnu í London í júní og hana
sátu háttsettir fulltrúar ríkisstjórna,
stórra olíu- og námafyrirtækja, al-
þjóðlegra lánastofnana og borgara-
legra samtaka.
Mikill meirihluti þátttakendanna
59 á ráðstefnunni samþykkti megin-
atriði EITI-áætlunarinnar. Nokkur
þróunarlönd buðust til að ríða á vaðið
og taka þátt í tilraun sem felst í því
að skylda stjórnvöld og öll fyrirtæki í
jarðefnavinnslu til að skýra frá
tekjum sínum af vinnslunni í sam-
ræmi við reglur sem Bretar sömdu.
Þessi lönd voru Austur-Tímor,
Ghana, Mósambík og Síerra Leóne
og önnur ríki með miklar náttúru-
auðlindir léðu máls á því að fara að
dæmi þeirra.
Þetta er heillavænlegt skref fram
á við en samt er alltaf hætta á því að
loforðin verði svikin. Virkja þarf al-
menning til að knýja stjórnvöld og
fyrirtæki til að standa við fyrirheitin.
Það eru borgaralegu samtökin sem
hafa þokað þessu þjóðþrifamáli
áleiðis og þau þurfa að láta jafnvel
enn meira að sér kveða, einkum í
þróunarlöndunum, til að fylgja því
eftir og tryggja að hægt verði að af-
létta auðlindabölinu í eitt skipti fyrir
öll.
Auðlindabölið
Eftir George Soros
© Project Syndicate.
Mörg ríki með veru-
lega auðlegð í jörðu
hafa gengið í greipar
harðstjórum eða
spilltum ráðamönn-
um, eða eru í upp-
lausn vegna vopnaðra
átaka.
George Soros er fjármálamaður og
mannvinur, forstjóri Soros Fund
Management og formaður Open
Society-stofnunarinnar.
ÞÝSKI bílaframleiðandinn Volks-
wagen hefur tilkynnt að hann neyðist
til að fækka störfum um 3.933, eða
16%, í útibúi sínu í Brasilíu. Ástæðuna
segir hann vera minnkandi eftirspurn
og minni sölu í Brasilíu og á fleiri
mörkuðum.
Um er að ræða verksmiðjur
Volkswagen í Taubate og Anchieta, en
í júní tilkynnti fyrirtækið að störfum
yrði fækkað um 2.000 í Mexíkó vegna
dræmrar sölu á Volkswagen-bjöllunni.
BBC hefur eftir yfirmanni hjá Bras-
ilíudeild Volkswagen að stjórnendur
séu þess fullvissir, að hægt verði að sjá
öllum 3.933 starfsmönnum fyrir nýrri
vinnu, með því að flytja þá til innan
samstæðunnar eða búa til ný störf.
Markaðshlutdeild VW í Brasilíu er
23%.
Bílafyrirtæki hafa að undanförnu átt
erfitt uppdráttar í Brasilíu, en þar er
stærsta hagkerfi Suður-Ameríku.
Efnahagurinn hefur verið í lægð og
einkaneysla hefur dregist mjög saman.
Fyrirtæki á borð við Renault og Gen-
eral Motors hafa því neyðst til að hætta
framleiðslu í Brasilíu.
Uppsagnir hjá VW í Brasilíu