Alþýðublaðið - 04.04.1922, Side 1

1922
Gengismálið. I
I
Töluvert hefir verið rætt um
það mál síðssn verð ísleozku krón
unnar komst niður íyrir .verð
þeirrar dönsku Þvi þá fyrat fóru
menn að veita þvi athygli að ís
lenzka krónan væri fallin.
En vitanlega var hún fatlin
iöngu fyr. Mena sögðu: dollarinn
stipur. En það var raunverulega
ekki rétt Hann feefir altaf staðið
i sama verði: í guilverði. En það
var gjaldeyrir annara landa, sem
féH niðar fyrir gullverðið, og þar
á meðal islenzka krónan.
Hver er nú orsökin til þess að
isienzka krónan er seld nú á 70
danska aura . (eða tilsvarandi i
annari útlendri mynt)? Beina or
söxin er skorturinn hér á landi á
erlendum gjaldeyri. Útlend verzl
unarhús eiga hér fé til góða,
ýmist i bönkunum eða á öðrura
vísum stað, en geta þó ekki
fengið erlendan gjaldeyri fyrir.
Hinsvegar eru inniend verzlunar-
hús, sem liggur á að borga vöru-
skuldir erlendis, en geta ekki
íengið erlendan gjaldeyri, þó þau
eigi inni i bönkum hér.
Nú eru sum þessara erlendu
verzlunarhúsa, sem telja sér meiri
hagnað að þvi að fá þessa inni-
eign sina á tslendi i vetziunar-
veltu sína erlendis, þó þau þurfi
að gefa mikinn afslátt af henni,
þelm, sera lætur þá hafa danskar
krónur fyrir, eða annan erlendan
gjaideyri. Á ssraia hátt getur verið
að islenzkum verzlunarhúsum þyki
það borga sig betur að selja inni
eign sina i banka hér með afföll-
um, til þess &ð fá erlendan gjald
eyri fyrir, og geta borgað skuldir
sinar erlendis, eða keypt vcrur þar.
Séu þeir sem vilja selja islenzk-
ar krónur (sem oftast er sama og
að selja ávísamra á inneign í ís
ienzkum banka) mikið fleiri en
hinir, sem vilja kaupa, eða rétt
ara sagt, krónurnar flciri en þeir
sem ráð eiga á erlendura gjaldeyri
Þriðjudaginn 4 april.
viija kaups, þá fellur ísleczk króna,
því hún hiýðir sömu lögum um
tilboð og éftirspurn sem hver
önnur vara, og sama gildir auð-
vitað um erienda mynt Tsi þess
islenzk króna feækki í verði þarf
því annað tveggja að ske: að
þeim fækki sem þykir tilvinnandi
að selja, hana með afffllum, þ. e.
að framboð ruinki, cöa að þeim
fjölgi sem vilja kaupa haua þ. c.
eítirspurn eftir henni aukist.
En áður enn við athugum hvað
eigi að gera til þess að framboð
á íslenzkri krónu minki eða eftir-
spurn aukist, þá verðum við að
athuga af hverjo stafar skortur
sá á erlendum gjaldeyri, sem
veldur þvf að mönnum þykir tii-
vinnandi að siá af innlendum
gjaideyri til þess að ná i þann
útlenda.
Sá skortur stafar aðeins af
einu: landið flytar meira verð
mæti inn en út (cama hvort mið
að er við ionlendan eða útlendan
gjaldeyrij.
Nú er kunnugt, að gengismun
ur var sáralttill á mynt hinna ein-
stöku þjóða fyrir stríðið. Fluttu
þau þá öil eins mikið verðmæti
út, eins og þau fluttu inn? Nei,
langt frá þvf. Það vorn ekki nema
örfá lönd, sem gerðu það En
það varð ekkert verðfall á gjtld-
eyri þeirra, af þvf að þau fengu
við og við lán til Imngs tima hjá
iöndunum, sem fluttu roeira út en
inn. En það voru einkum B-ezka
heimsveldið, Bandaríkin og Frakk
iand sem gítu veltt þau lán. En
þegar styrjöidin tiófst og einkúm
eftir hana, hafa löndin sem flytja
meira inn en út, ekki átt kost á
þvf að fi lán til þess að jafna
með innflutningsskekkjuna, eða
ekki nóg til þess, þó einhver lín
hafi fengltt En hversvegna geng
ur svo stirðlega að fá lín nú,
móts við það sem var íyrir stríð?
Orsökin er sumpart sú, að það
er minna sð taka til þess að
iána öðrum, vegna þess hvað
miklu var eytt f striðið. Aðalor-
*
79 tölnblað
sökin er þó sú, að þeir sem pen-
inga eiga í bezt stæðu löndunum
þora ekki að lána fé sitt tii út-
ianda eða eru afar tregir tii þ:ss.
Heims kredítin er orðin að engu,
og þar höfum við hina eiginlegtt
ors'ók til gengismunarins.
En við skulum nú i næsta bbði
athuga hvað hægt er að gera tii
þess að minka útboð, eða auka
eftirspurn eftir fsleszkri krónu, svo
og hverjir h&fa hag og hverjir
óhag af því fave gengið er lágt.
Ólaýur Friðriksson.
^llð ar|jó r 6 nngsminning
Hfð islenzka prentarafðlag 25 ira.
Hið fslenzka prentarafélag er
35 ára gamalt f dag, stofnað 4.
aprfl 1897 Stofnendur voru 12
og áttn all erfitt uppdráttar fyrst
f stað, og enga samninga höfðu
þeir við prentsmiðjurnar, en smára
saman óx félaginu fiskur um hrygg
og nú eru ailir prentárar á land-
inu féiagar H í. P, og það hefir
samninga við allar starfandi prent-
smiðjúr á landinu.
Félagið hefir ósleitllega unnið
að hagsmunum stéttarinnar Það
hefir komið á 8 stunda vinnu f
prentamiðjunum og það kaup sem
prentarar hafa nú má teljaat við-
unandi. Sjúkrasjóður féiagsins er
elzta sjúkrasamlag hér á landi,
verður 25 ára 18 ág., og aU
öflugur. Veitir sjóðurinn sjúkra-
húð&vist, læknisaðsioð og lyf og
greiðir dagpeninga f veikindum.
Ronur og börn félaga eru í sam-
laginu og fá konurnar sjúkrahúss
vist. Atvinnuleysisstyrktarsjóður
er innan félagsins og njóta at-
vionulausir menn styrks úr hon-
um, eftir þar til settum regium.
Mikilsvarðandi atriði er þsð í
samningum við prentsmíðjureari
að kaup læriinga er ákveðið og
ta!a þeirra takmörkuð. A þxrra