Morgunblaðið - 27.07.2003, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. JÚLÍ 2003 C 11
Þ
EGAR eldfjallið Vesúv-
íus gaus hinn 24. ágúst
árið 79 e.Kr. klukkan
tíu árdegis fylltist borg-
in Pompei af ösku á
mjög skömmum tíma,
en ekki liðu nema 30 klukkustundir
þar til öskulagið sem huldi borgina
var orðið sjö metra hátt. Íbúar
borgarinnar voru þá um 30.000 tals-
ins og í stað þess að flýja í áttina til
sjávar, gerðu íbúarnir þau mistök
að leita skjóls í húsum sínum þar
sem þeir fórust.
Í kjölfar eldgossins féll Pompei í
gleymskunnar dá og það var ekki
fyrr en á 17. öld að hún var endur-
uppgötvuð. En fornleifauppgröftur
sem vakti mikinn áhuga evrópsks
aðals og listamanna hófst í Pompei
árið 1748 og stóð yfir fram á 19. öld.
Pompei stendur um 30 metra yfir
sjávarmáli og er um 66 hektarar að
stærð, en einir 45 hektarar borgar-
stæðisins hafa verið grafnir upp nú
þegar. Margvíslegar fornminjar
hafa litið dagsins ljós í kjölfar upp-
graftarins, m.a. 180 silfurhlutir frá
Spáni, sem fundust í einu húsanna.
Það eru þó ekki hvað síst þær upp-
lýsingar sem uppgröfturinn hefur
veitt um daglegt líf borgarbúanna
sem vakið hefa athygli, en vegna
þess hve skjótt eldgosið bar að hafa
fundist þar hundar og aðrar skepn-
ur, sem og matvæli á borð við ný-
bakað brauð. Pompei er þó mun
eldri en endalok hennar og má
rekja fyrstu heimildir um borgina
allt frá lokum 7. aldar f.Kr., er
fyrstu borgarmúrarnir, sem náðu í
kringum 63,5 hektara svæði, voru
gerðir. Á 1. öld e.Kr. var Pompei
lífleg viðskiptaborg, þar sem út-
flutningur á víni og ólífuolíu var að-
alatvinnuvegur íbúanna. Vatnsveit-
umálin voru þá í góðu lagi því strax
árið 80 f.Kr. höfðu Rómverjar látið
leggja vatnsleiðslur að öllum hús-
um, en einir 42 mismunandi
skreyttir vatnsbrunnar voru í borg-
inni og hafði það vatn ferðast 44 km
leið úr nærliggjandi fjöllum. Aðal-
gata Pompei var þá Via della Abb-
ondanza og mátti við götuna finna
bari þar sem flestir Pompei-búa
snæddu hádegisverð sinn.
Lífið var þó ekki eintómur dans á
rósum og árið 62 e.Kr. varð þar
harður jarðskjálfti sem olli veruleg-
um skemmdum á fjölda bygginga.
Þó viðgerðum hafi verið lokið á
nokkrum bygginganna árið 79
e.Kr., var engu að síður fjöldi húsa
enn óviðgerður er Vesúvíus gaus.
Hér á eftir fer lýsing á þeim stöð-
um sem voru skoðaðir:
Terme Suburbane. Gólfið er tal-
ið vera frá tímabilinu 1. öld f.Kr.-1.
aldar e.Kr. Þessi heilsulind, sem var
í einkaeign, var staðsett á svölum
sem snúa í áttina að sjónum, rétt
utan borgarmúranna. Á jarðhæð-
inni mátti síðan finna heilsulindir
búnar heitri sundlaug með mynd-
skreyttum veggjum og kaldri laug.
Auk þess var gosbrunnur í mann-
gerðum helli sem einnig geymir
mósaíkverk. Í kalda herberginu var
fataherbergi með myndskreyttum
veggjum.
Tempio della Fortuna Augusta.
Í Róm, sem og í öðrum ítölskum
borgum, lét Ágústus keisari byggja
musteri á árunum 19–13 f.Kr. Í
Pompei lét M. Tullius byggja, á
sínu landsvæði, musteri til heiðurs
Ágústusi keisara, en musterið var
prýtt fjórum marmarasúlum að
framan og tveimur til hliðanna.
Casa dei Dioscuri. Húsið er með
stærstu og íburðamestu húsunum í
Pompei. Það var grafið upp á ár-
unum 1828–1829 og er það frægt
fyrir veggskreytingar sínar. Þakinu
er haldið uppi af 12 súlum.
Casa di Meleagro. Húsið ber
heiti sitt af daufri veggmynd af
þeim Meleagro og Atalanta vinstra
megin í anddyrinu. Súlur hafa þá
verið reistar inni í húsinu og er það
sjaldgæft í Pompei.
Casa del Poeta Tragico. Í and-
dyrinu er hið fræga mósaíkverk
Cave Camem (Passið ykkur á hund-
inum) og er húsið dæmigert fyrir
húsin í Pompei. Húsið var grafið
upp á árunum 1824–1825.
Terme Stabiane. Þetta er elsta
heilsulind Pompei og var reist á 3.
öld f.Kr. Heilsulindin geymir tvo
búningsklefa og er annar ætlaður
konum en hinn körlum. Þrjár laug-
ar voru í heilsulindinni, ein köld,
önnur volg og sú þriðja heit. Í
heilsulindinni má þá finna tvo stein-
gervinga.
Teatro Grande. Þetta leikhús,
sem er í laginu eins og skeifa, var
byggt á 3. öld f.Kr. Leikhúsinu var
skipt niður í þrjú svæði og sátu
valdamestu íbúar borgarinnar á því
neðsta sem gert var úr marmara.
Alls er leikhúsið með sæti fyrir
5.000 áhorfendur, en þetta er ein-
mitt ein af þeim byggingum sem
skemmdust í jarðskjálftanum 62
e.Kr. og gert hafði verið við.
Quadriportico dei Teatri. Þetta
var ferningslaga súlnayfirbygging
sem áhorfendur gátu gengið um á
milli atriða og leitað sér skjóls í
rigningu. Hún var þó ekki byggð
fyrr en í kringum 80 f.Kr. og eftir
jarðskjálftann 62 e.Kr var ráðist í
að reisa aðra hæð ofan á.
Teatro piccolo. Þetta „litla leik-
hús“ var líklegast ætlað fyrir hljóm-
leika og ljóðaupplestur. Leikhúsið
var byggt í kringum 80 f.Kr. og var
yfirbyggt, þannig að þar var mjög
góð hljóðeinangrun.
Casa dei Ceii. Talið er að L.
Ceius Secundus hafi verið eigandi
hússins þar sem það nafn er ritað
utan á vegg hússins. Í húsagarð-
inum má finna vegg prýddan mál-
verki af veiðum. Húsið er á tveimur
hæðum.
Casa del Menandro. Húsið var
byggt á þriðja áratug f.Kr. og er
1.800 fm að stærð. Húsið var gert
upp á tímabilinu 2.–1. öld
f.Kr. og var verið að gera
upp heilsulind hússins er
Vesúvíus gaus.
Casa di Octavius
Quartio. Hluti hússins,
sem snýr að hringleika-
húsinu, var gerður upp í
kjölfar jarðskjálftans 63
e.Kr. Húsið var prýtt
stærðarinnar garði, enda
um að ræða villu í út-
hverfi Pompei. Súlna-
yfirbygging hússins var
þá skreytt með styttum
frá Egyptalandi. Þá voru
gosbrunnar í garðinum,
manngerðir hellar
skreyttir freskum, sem og
manngerð á sem talið er
að fiskar hafi verið í.
Casa della Venere in
Conchiglia. Húsið, sem
var í eigu dómara, eyði-
lagðist í sprengjuregni
sem féll á Pompei árið
1943. Húsið var grafið
upp á ný árið 1952, en svo
virðist vera sem að húsið
sé reist á grunni annars
húss. Herbergin eru
næstum öll byggð í kring-
um húsagarðinn og er húsið nefnt
eftir málverki af fæðingu ástargyðj-
unnar Venusar, sem sýnir gyðjuna í
skel, sem þar er að finna.
Anfiteatro. Hringleikahúsið var
byggt í kringum 70 f.Kr. og rúmaði
um um 20.000 áhorfendur.
Veggmynd af veiðum í Casa dei Ceii.
Yfirlitsmynd af Pompei.
Steinrunninn líkami eins íbúa borgarinnar.
Myndin af fæðingu Venusar í Casa della Venere in Conchiglia. Mósaíkverk í Terme Suburbane.
Greinarhöfundur í einni hinna fornu bygginga.
Höfundur er fréttaritari
Morgunblaðsins á Ítalíu.
Töfrar Pompei
Borgin forna Pompei á Ítalíu er með þekktari forn-
minjum landsins og vinsælli ferðamannastöðum.
Bergljót Leifsdóttir Mensuali kynnti sér borgina fornu.