Morgunblaðið - 29.07.2003, Blaðsíða 24

24 ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ROBERTSON lávarður,framkvæmdastjóriAtlantshafsbanda-lagsins, átti í gær fund
á Þingvöllum með Davíð Odds-
syni forsætisráðherra og Hall-
dóri Ásgrímssyni utanrík-
isráðherra. Robertson kom
hingað til lands í boði forsæt-
isráðuneytisins og var um
kveðjuheimsókn að ræða þar sem
hann lætur af störfum í lok árs-
ins. Hann hélt aftur af landi brott
síðdegis og hélt þá til New York
þar sem hann mun eiga fundi hjá
Sameinuðu þjóðunum.
Robertson ræddi við blaða-
menn að loknum fundinum og var
hann spurður hvernig hann mæti
hugmyndir Bandaríkjastjórnar
um að kalla F-15-orrustuþotur
sínar burt frá Keflavík. Hann
lagði áherslu á að viðræður um
það hvort herþotur Bandaríkj-
anna yrðu kallaðar frá Íslandi
væru tvíhliða mál Íslands og
Bandaríkjanna en ekki mál Atl-
antshafsbandalagsins. „Auðvitað
höfum við áhuga á þeim við-
ræðum sem eiga sér stað milli Ís-
lands og Bandaríkjanna en þessi
mál hafa ekki enn komið inn á
borð bandalagsins þar sem ekki
hefur fengist endanleg nið-
urstaða varðandi framtíð F-15-
vélanna eða annars viðbúnaðar
Bandaríkjanna, sem er all-
verulegur viðbúnaður, í Kefla-
vík.“
Þakkaði framlag Íslands
Hann sagðist að hluta vera
kominn til Íslands til að þakka ís-
lensku ríkisstjórninni fyrir fram-
lag hennar til NATO. Hann hefði
fyrir skömmu heimsótt Pristina í
Kosovo en þar tók Íslenska frið-
argæslan fyrr á árinu við stjórn
alþjóðaflugvallarins í borginni.
Robertson sagði friðargæslu-
verkefni NATO í Kosovo vera hið
umfangsmesta sem bandalagið
hefði ráðist í og í Pristina sæist
greinilega að jafnvel lítil ríki
gætu lagt mikið af mörkum.
Hann sagði Íslendinga gegna
hlutverki á Balkanskaga jafnt
sem annars staðar þar sem
NATO léti til sín taka og eftir því
væri tekið.
Aðspurður hvort hann teldi lík-
ur á að NATO kæmi inn í rekstur
Keflavíkurstöðvarinnar sagði
hann að enn hefði engin formleg
ákvörðun verið tekin af hálfu
Bandaríkjastjórnar varðandi
Keflavík. Þessi mál væru nú til
umræðu á tvíhliða vettvangi Ís-
lands og Bandaríkjanna á grund-
velli varnarsamningsins frá 1951
og ekki komin inn á borð banda-
lagsins. „Þetta hefur ávallt verið
mikilvæg stöð með herfræðilega
mikilvæga legu. Keflavík hefur
því verið mikilvæg fyrir banda-
lagið. Við fylgjumst grannt með
því sem gerist í þessum tvíhliða
viðræðum og hvort að á ein-
hverjum punkti geti bandalagið
lagt sitt af mörkum. Þá erum við
auðvitað reiðubúnir að aðstoða ef
hægt er.“
Mun ræða við bandaríska
embættismenn
Hann sagði að hann myndi
ræða þessi mál á næstunni við
bandaríska embættismenn. „Ég
hef, líkt og komið hefur fram,
rætt málefni Íslands við George
W. Bush Bandaríkjaforseta er
við áttum fund á skrifstofu hans í
Hvíta húsinu fyrr á árinu. Hann
fylgist áfram grannt og af áhuga
með málinu og auðvitað mun ég
kynna honum niðurstöður minna
viðræðna. Ég ítreka hins vegar
að þetta eru tvíhliða viðræður
sem stendur,“ sagði Robertson.
Þegar hann var spurður hvort
hann teldi Ísland geta komist af
án bandarískra varna sagðist
hann ekki hafa neina persónulega
skoðun á því. Hann væri fram-
kvæmdastjóri Atlantshafs-
bandalagsins og endurspeglaði
því viðhorf þeirra átján ríkja er
nú ættu aðild. „Ísland er í þeirri
einstöku aðstöðu að vera með tví-
hliða varnarsamning við Banda-
ríkin. Viðræður eiga sér stað inn-
an ramma þess samkomulags. Ég
vona að sátt náist um niðurstöð-
una því ég veit að það er vilji til
að viðurkenna það hlutverk sem
Ísland hefur gegnt í fortíðinni og
hið mikilvæga hlutverk sem það
mun gegna í framtíðinni.“
Treyst af báðum
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra sagði að ekki hefði verið
farið fram á að Robertson eða
bandalagið beitti sér með form-
legum hætti. „Við töluðum við
hann sem framkvæmdastjóra
NATO og mann sem er treyst
bæði hér á landi af okkar utanrík
isráðherra og eins af Bandaríkja
mönnum. Við fórum yfir okkar
sjónarmið en erum ekki að biðja
um eitt eða neitt í því sambandi,
sagði forsætisráðherra.
Hann sagði við Morgunblaðið
að fundurinn hefði verið hugs-
aður sem kveðjufundur með
framkvæmdastjóranum þótt von
andi ættu menn nú eftir að hitta
hann seinna áður en hann léti af
embætti. „Við tókum vissan tíma
í að ræða viðræður okkar við
Bandaríkin og stöðuna í þeim.
Hann hefur fylgst vel með þeim
málum, nýtur trausts beggja að-
ila en er ekki formlegur milli-
göngumaður í málinu og það er
Framkvæmdastjóri Atlantshafsbandalags
Ekki farið fram
Robertson lávarður ræddi stöðu varnarsam-
starfs Íslands og Bandaríkjanna á fundi
með forsætisráðherra og utanríkisráðherra
í gær. Robertson segist fylgjast grannt með
málinu en það sé ekki formlega á borði
Atlantshafsbandalagsins.
George Robertson lávarður, fra
Ásgrímssyni utanríkisráðherra
GEORGE Robertson, sem ver-ið hefur lávarður af PortEllen frá 1999, var skip-aður framkvæmdastjóri
Atlantshafsbandalagsins, NATO, í
ágúst 1999 og tók formlega við starf-
inu í október sama ár. Eining ríkti
meðal öflugustu þjóða bandalagsins
um Robertson lávarð. Hann þótti
hafa staðið sig afar vel í embætti
varnarmálaráðherra Bretlands sem
hann tók við þegar Tony Blair mynd-
aði fyrstu ríkisstjórn sína 1997.
Frammistaðan þótti ekki síst athygl-
isverð vegna þess að hann hafði enga
sérstaka þekkingu á varnarmálum er
hann tók við. En Robertson, sem
margir lýstu áður sem harla litlaus-
um stjórnmálamanni, var fljótur að
setja sig inn í málin. Landlæg tor-
tryggni margra hershöfðingja í garð
Verkamannaflokksins hvarf end-
anlega þegar Robertson reyndist
skeleggur og taugasterkur yfirmaður
breskra varnarmála í Kosovostríðinu
vorið 1999, eina stríðinu sem háð
hefur verið í nafni NATO. Breytingar
sem gerðar voru á skipulagi breska
heraflans í tíð hans þóttu takast afar
vel og tryggja Bretum öfluga stöðu í
umræðum manna um varnir Evrópu.
Varla hefur spillt fyrir Robertson
að hann hefur ávallt verið talinn
hægrisinni í Verkamannaflokknum
og oft hefur hann verið gagnrýndur
fyrir að vera of „amerískur“ í við-
horfum sínum. Sjálfur segir Robert-
son að öryggi komandi kynslóða
verði sem fyrr best tryggt með sam-
starfi yfir Atlantshafið. Samtökum
herskáustu afvopnunarsinna í Verka-
mannaaflokknum, Miltant, líkti hann
eitt sinn við krabbamein sem þyrfti
að fjarlægja, að sögn BBC.
Robertson er harður stuðnings-
maður evrópskrar samvinnu og hefur
Við stýrið á tímum upp
Robertson vill tryggja varnarsamstarfið
við Bandaríkin og efla einingu Evrópu
Robertson lávarð
stjóri NATO. Í ba
lagsins.
AGALEYSI OG ÓÞOLINMÆÐI
Kristín Sigurðardóttir, slysa- ogbráðalæknir á Landspítalan-
um í Fossvogi, sagði í Morgun-
blaðinu í gær, að alltof mikið aga-
leysi og óþolinmæði einkenndi
íslenzka umferðarmenningu. Þetta
eru orð að sönnu eins og skýrt
kemur fram í ársskýrslu lögregl-
unnar í Reykjavík.
Þar kemur fram að umferðar-
lagabrot í því umdæmi voru um 32
þúsund á síðasta ári og fjölgaði um
23%. Hraðakstursbrotum fjölgaði
um 41% en að hluta til er skýringin
aukið eftirlit í Hvalfjarðargöngum
með hraðamyndavélum.
Það er í rauninni óhugnanlegt að
umferðarlagabrotum fjölgi um nær
fjórðung í Reykjavík einni á einu
ári. Svo mikil fjölgun umferðar-
lagabrota er vísbending um, að við
séum alls ekki að ná tökum á um-
ferðinni.
Rögnvaldur Jónsson, sem sæti á í
Rannsóknarráði umferðarmála,
upplýsir í Morgunblaðinu í gær að
um 70% banaslysa verði í um 50 km
radíus út frá höfuðborginni. Jafn-
framt segir Rögnvaldur að tæplega
helmingur banaslysa í umferðinni í
fyrra hafi orðið vegna framaná-
aksturs.
Fengin reynsla sýnir að í vissum
tilvikum á hönnun umferðarmann-
virkja verulegan þátt í umferðar-
slysum. En meginástæðan er tví-
mælalaust agaleysi í umferðinni.
Hvernig á að koma á auknum aga í
umferðinni á Íslandi? Sennilega er
engin leið til þess nema auka mjög
og þyngja refsingar vegna umferð-
arlagabrota. Þær reglur um öku-
leyfissviptingu sem nú gilda virðast
ekki duga til að koma í veg fyrir
ölvun við akstur. Þær refsingar,
sem í gildi eru virðast ekki duga til
að koma í veg fyrir hraðakstur og
svo mætti áfram telja.
Agaleysið í umferðinni er ekkert
grín. Það er grafalvarlegt mál.
Banaslys í umferðinni eru of mörg.
Og jafnvel þótt ekki verði um að
ræða banaslys er talið að fyrir
hvern einn, sem deyr séu tíu slas-
aðir og þrír af þeim varanlega
skaddaðir á einn eða annan hátt til
æviloka.
Kristín Sigurðardóttir læknir
segir í Morgunblaðinu í gær: „Mið-
að við það að það eru um 20–30
manns á ári, sem láta lífið í umferð-
arslysum þá eru 60 til 90 sem sitja
eftir með varanleg örkuml. Þessi
hópur gleymist oft.“
Á allmörgum undanförnum árum
hefur mikið átak verið gert í því að
bæta umferðarmenningu þjóðarinn-
ar og auka aga í umferðinni. Því
miður hafa þær aðgerðir ekki skil-
að nógu góðum árangri. Nú er
tímabært að taka þessi mál enn
fastari tökum m.a. með því að
þyngja verulega refsingar við um-
ferðarlagabrotum.
ÞÁTTUR ROBERTSONS
Aðkoma Robertsons lávarðar,framkvæmdastjóra NATO,sem kom í kveðjuheimsókn
til Íslands í gær, skiptir miklu máli í
þeim viðræðum sem nú eiga sér stað
milli Íslands og Bandaríkjanna um
framtíð varnarstöðvarinnar í Kefla-
vík.
Robertson sjálfur lagði að loknum
fundi sínum með forsætisráðherra
og utanríkisráðherra á Þingvöllum í
gær áherslu á að um tvíhliða við-
ræður Íslands og Bandaríkjanna
væri að ræða. Málið væri ekki form-
lega á borði Atlantshafsbandalags-
ins.
Engu að síður er það svo að Ro-
bertson hefur nú þegar gegnt mik-
ilvægu hlutverki í þessum viðræð-
um. Þótt hann ræði sjálfur af
hófsemi um þátt sinn þá liggur fyrir,
líkt og fram kemur í samtali við
Halldór Ásgrímsson utanríkisráð-
herra í blaðinu í dag, að málið komst
inn á borð forseta Bandaríkjanna
fyrir milligöngu framkvæmdastjóra
NATO. Fram að því höfðu ráðuneyti
utanríkismála og varnarmála í
Washington farið með forystuna í
málinu. Hvíta húsið og þjóðarörygg-
isráðið hafa nú tekið forystuna í
þessum viðræðum sem er mikilvægt,
líkt og fram kom á fundi Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra með
fréttamönnum í síðustu viku. Hvíta
húsið er líklegra til að leggja mat á
málið í víðara og pólitískara sam-
hengi en ráðuneytin. Bandaríska
varnarmálaráðuneytið hefur haft
tilhneigingu til þess í gegnum árin
að meta varnarþarfir Íslands út frá
tæknilegum varnarþörfum Banda-
ríkjanna.
Nú þegar hefur það gerst, líkt og
utanríkisráðherra bendir á, að málið
er „komið af því stigi að endanleg
ákvörðun hafi verið tekin líkt og
okkur var tilkynnt fyrir kosningar“.
Robertson mun áfram fylgjast
með málinu og hann sagði í gær að
hann myndi ræða það við banda-
ríska embættismenn á næstunni. Sé
litið til sögunnar er ljóst að fram-
kvæmdastjórar Atlantshafsbanda-
lagsins hafa ávallt gegnt lykilhlut-
verki þegar spennuástand hefur ríkt
í varnarsamstarfi Íslands og Banda-
ríkjanna. Þar má minna á þátt Jos-
ephs Luns, sem var fyrrverandi
utanríkisráðherra Hollands. Hann
kom mikið við sögu við lausn á land-
helgisdeilum á áttunda áratugnum.
Davíð Oddsson benti í gær á að
framkvæmdastjóri NATO gæti
gegnt hlutverki þótt hann kæmi
ekki að málinu með formlegum
hætti. Hann nyti trausts beggja að-
ila og gæti átt þátt í að „skýra línur
á milli aðila og útskýra fyrir hvorum
aðilanum sjónarmið hins“.
Á fyrrnefndum fundi í síðustu
viku sagði forsætisráðherra m.a.:
„Bandaríkjamenn telja að þeir geti
varið landið með öðrum aðferðum
með fullnægjandi hætti en við höfum
talið að svo sé ekki. Þannig að það er
einhvers staðar á þessu breiða svæði
sem þarna er á milli sem menn þurfa
að finna niðurstöðu.“
Aðkoma framkvæmdastjóra
NATO verður vonandi til að auð-
velda leitina að þeirri niðurstöðu.