Morgunblaðið - 31.07.2003, Blaðsíða 4

4 B FIMMTUDAGUR 31. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ





















































































NVIÐSKIPTI KNATTSPYRNA Dregið hefur úr áhuga Bandaríkjamanna á að spila golf og eyða
meiri tíma með börnunum. De Beers er enn helsti söluaðili dem-
anta í heiminum þó heldur hafi dregið úr hlutdeild fyrirtækisins.
Verða golfkúlur framtíðarinnar
skreyttar demöntum eða hvað?
GOLF er eyðilegging á góðum göngutúr, sagði
Mark Twain á seinni hluta nítjándu aldar þeg-
ar golfíþróttin sótti mjög á í Bandaríkjunum.
Íþróttin hefur síðan farið í gegnum hæðir og
lægðir, en aðallega hæðir þó. Lægð var til að
mynda á tímum kreppunnar miklu og vöxtur
íþróttarinnar náði miklum hæðum eftir það,
sérstaklega á síðasta áratug. Það virðist vera
nokkurt samhengi á milli efnahagsástands og
golfáhuga í Bandaríkjunum, enda er golf meira
en bara íþrótt þar í landi.
Ef til vill vegna þessa samhengis varð golfið
illa úti þegar netbólan sprakk fyrir um þremur
árum. Vöxtur tíunda áratugarins snerist við og
síðan hefur ríkt samdráttur. Samkvæmt við-
skiptaritinu Barron’s voru skráðir golfhringir
518,4 milljónir árið 2000 en voru komnir niður í
502,4 milljónir í fyrra. Í ár stefnir í samdrátt
þriðja árið í röð. Svipaða sögu má segja um
opnun nýrra golfvalla. 220 vellir voru teknir í
notkun í fyrra, sem er ögn minna en árið 1990,
en miklu minna en árið 2000, þegar bjartsýnin
fékk menn til að taka til notkunar 398,5 velli –
en rétt er að benda á að níu holu völlur telst
hálfdrættingur í þessum samanburði. Loks
hefur þróunin verið þannig, að eftir áratuga-
vöxt er iðkendum líka hætt að fjölga og þeir
hafa verið rúmar 25 milljónir síðastliðin sex ár.
Þetta hefur haft sín áhrif á þá sem veita golf-
urum þjónustu, hvort sem er framleiðendum
sláttuvélanna eða rekstrarfélögum golfvall-
anna. Fjöldi þekktra framleiðenda er orðinn
gjaldþrota eða byrjaður að feta sig í þá átt, og
fjöldi golfvalla á í fjárhagserfiðleikum.
Í bjartsýninni sem fylgdi netbólunni á síð-
asta áratug hóf einn hlutabréfasérfræðingur-
inn útgáfu fréttabréfs um fjárfestingar á golf-
markaði og fjallaði um 50 skráð fyrirtæki á því
sviði. Hann gafst upp á útgáfunni fyrir þremur
árum og Barron’s hefur það eftir honum að
þetta hafi verið „alger hryllingur“.
Börnin og golfið
Hægt er að velta vöngum yfir því hvað veldur
þessum umskiptum í golfáhuga Bandaríkja-
manna. Efnahagslífið er augljósasta skýringin
og getur verið eitthvað á þá leið að einstakling-
ar hafi minna fé milli handanna til að leika sér
og fyrirtæki haldi fastar um budduna og skeri
niður allan óþarfa kostnað. Ef þetta er rétt
skýring mun golf væntanlega ná sér aftur á
strik í Bandaríkjunum þegar efnahagslífið
réttir úr kútnum – hvenær sem það verður.
Aðrir halda því fram að fólk vilji ekki lengur
eyða heilu og hálfu dögunum á golfvellinum en
vilji þess í stað nota tímann til að vera með
börnunum. Mikill tími fari nú orðið í að fylgjast
með börnunum spila íþróttir eða iðka aðrar
tómstundir, og það sé meðal annars á kostnað
golfsins.
Tíminn verður að leiða í ljós hvort þetta á við
rök að styðjast eða ekki. Fyrir íslenska golf-
áhugamenn virðist þó engin ástæða til að ótt-
ast áhugaleysi á næstunni, því hér er – ennþá
að minnsta kosti – stöðugur vöxtur. Sam-
kvæmt upplýsingum frá Golfsambandi Íslands
hefur iðkendum golfs fjölgað um 10% milli ára
síðustu fimm árin og í aðildarfélögum sam-
bandsins eru um 11.000 félagsmenn. Sam-
kvæmt könnunum Gallup eru iðkendur nær
30.000, og þá er miðað við golfara sem slá kúl-
urnar fimm sinnum á ári eða oftar.
ll TÓMSTUNDIR ll Haraldur Johannessen
Er golfkúlan bara netbóla?
haraldurj@mbl.is
Eftir áratugavöxt golfíþróttarinnar í Bandaríkjunum er tekið
að halla undan fæti. Hér á landi dafnar golfið sem aldrei fyrr
UM það bil tveir af hverjum þremur demöntum
sem seldir eru í heiminum fara um sölukerfi De
Beers. Markaðshlutdeildin var enn meiri fyrir
nokkrum árum, nálægt 4⁄5, en síðastliðinn áratug
hefur fyrirtækið ekki mátt markaðssetja dem-
anta sína beint á stærsta demantamarkaði
heims, Bandaríkjamarkaði, svo ekki þarf að
koma á óvart þótt nokkuð hafi dregið úr mark-
aðshlutdeild De Beers.
Fyrirtækið á líka nú orðið í harðri keppni við
demantaframleiðendur í Rússlandi. Einn þeirra,
ríkisfyrirtækið Alrosa, er stór og vaxandi og
framleiðir nú um fjórðung allra demanta heims-
ins. Áætlað er að sölutekjur Alrosa á þessu ári
muni nema sem svarar ríflega eitt hundrað
milljörðum íslenskra króna.
De Beers framleiðir ekki alla demanta sem
fyrirtækið selur, hluti af sölunni er markaðs-
setning á demöntum annarra. De Beers er engu
að síður langstærsti demantaframleiðandi í
heimi og um 43% heimsframleiðslunnar fer
fram í námum fyrirtækisins.
Lægri vextir auka sölu
Markaðsfyrirtæki De Beers, Diamond Trading
Co., gekk vel á fyrri hluta þessa árs og jók söl-
una um 2,8% frá sama tímabili í fyrra. Ein af
ástæðum þessarar aukningar munu vera lægri
vextir, en demantaslíparar eru reiðubúnir til að
liggja með meiri birgðir en venjulega vegna
lægri vaxtakostnaðar. Aukningin nú kann þess
vegna að koma niður á sölunni síðar. Í krónum
talið nam salan á tímabilinu jafnvirði meira en
220 milljarða og hagnaður jókst um ríflega
þriðjung og nam um 32 milljörðum króna. Ef
einhverjum þykja þessar tölur lítilfjörlegar geta
þeir þó huggað sig við að bestu mánuðir ársins
eru eftir. Um 40% sölunnar fer fram á síðasta
fjórðungi ársins og því má gera ráð fyrir drjúg-
um hagnaði fyrir árið í heild.
Anglo American, sem er skráð félag á mark-
aði, er ráðandi eigandi De Beers með 45% hlut.
Aðrir eigendur eru Oppenheimer-fjölskyldan og
ríkisstjórn Botsvana. Anglo American er í fjöl-
breyttri námavinnslu og er gríðarlega stórt, sem
sést vel á því að í fyrra kom innan við fimmt-
ungur af hagnaði Anglo American frá De Beers.
Aftur til Bandaríkjanna?
De Beers gerir sér vonir um að viðhorf Banda-
ríkjastjórnar til fyrirtækisins muni fljótlega
taka breytingum og að það muni á næsta ári
geta opnað verslun í New York í samvinnu við
fyrirtækið LVMH, sem selur lúxusvarning.
Þessi áform eru þó ýmis konar óvissu háð, meðal
annars því hvort Evrópusambandið mun sam-
þykkja samning milli De Beers og Alrosa um
kaup þess fyrrnefnda á umtalsverðu magni af
demantaframleiðslu hins síðarnefnda, eða hvort
litið verður svo á að samningurinn brjóti í bága
við samkeppnislög. Og það eru raunar ásakanir
um slík brot sem hafa komið í veg fyrir að De
Beers geti selt framleiðslu sína milliliðalaust í
Bandaríkjunum og hafa orðið þess valdandi að
stjórnendur fyrirtækisins hætta á handtöku
ferðist þeir til Bandaríkjanna.
ll FYRIRTÆKI
De Beers og demantarnir
haraldurj@mbl.is
De Beers reynir að ná sáttum við Bandaríkin en stjórnendur
fyrirtækisins eiga yfir höfði sér handtökur þar í landi
því var hagnaðurinn eftir skatta 0,8
milljónir.
Auglýsingatekjur stærstar
Rekstrartekjur á síðasta ári skiptust
þannig að miðasala nam 13,5 milljónum
króna, auglýsingatekjur voru 22,5 millj-
ónir, sala á útsendingarrétti gaf 3,7
milljónir, félagaskipti 7,3 milljónir, sölu-
varningur og veitingar 1,3 milljónir og
aðrar rekstrartekjur 9,7 milljónir.
Stærsti rekstrargjaldaliðurinn var
laun og launatengd gjöld, upp á 37,7
milljónir króna, en vörunotkun var 1,5
milljónir, annar rekstrarkostnaður 14,6
Á
ÁRUNUM 1998–2000 ríkti
mikil bjartsýni í fjármála-
heiminum og ekki síst á
hlutabréfamarkaði. Knatt-
spyrnuheimurinn fór ekki
varhluta af því og þenslan var mikil í við-
skiptum með leikmenn, sem gengu
kaupum og sölum fyrir miklar upphæðir.
Erlendis hafði færst í vöxt að knatt-
spyrnufélög hefðu farið á hlutabréfa-
markað. Þekktasta dæmið var enska úr-
valsdeildarliðið Manchester United, en
það hafði í lok árs 1998 fimmfaldað veltu
sína síðan árið 1990. Með auknu fjár-
magni tókst félaginu að komast í
fremstu röð liða í Evrópu, stækka leik-
vang sinn og hefja umfangsmikla versl-
un með hinar ýmsu vörur tengdar félag-
inu.
Á Norðurlöndunum höfðu félög gert
slíkt hið sama, með góðum árangri.
Bröndby í Danmörku hafði náð að festa
sig í sessi sem hlutafélag og einnig félög
í Noregi og Svíþjóð.
Hlutafé uppurið
Það var í þessu umhverfi sem menn sáu
sér leik á borði hér á landi. Nokkur ís-
lensk félög stofnuðu hlutafélög um
rekstur meistaraflokks, með það að
markmiði að fá inn fjármagn, sem svo
myndi ávaxtast með sölu á leikmönnum
og ýmsum öðrum tekjum í framtíðinni,
svo sem af þátttöku í Evrópukeppnum.
Núna, nokkrum árum seinna, blasir við
að mestallt þetta hlutafé er uppurið og
hlutabréfin í félögunum eru verðlítil og
illseljanleg. Markaður með leikmenn
hefur verið í mikilli lægð og verð leik-
manna hrunið víðast hvar.
Stærstu hlutafjárútboðin voru fjögur
talsins, eftir því sem komist verður
næst. Í Grindavík var stofnað hluta-
félagið Grindvísk knattspyrna, GK-’99, í
lok árs 1999. Boðið var út hlutafé fyrir 90
milljónir króna. Næststærsta útboðið
áttu KR-ingar, sem stofnuðu KR-Sport
hf. Þeir seldu 50 milljónir hluta á geng-
inu 1. Framarar stofnuðu Fram Fót-
boltafélag Reykjavíkur hf. og buðu út 30
milljónir hluta á genginu 1. Valsmenn
stofnuðu Valsmenn hf. og söfnuðu
hlutafé fyrir 45 milljónir króna.
Mikil eftirspurn
Hlutafjárútboð í KR-Sport hf. fór fram
21. desember 1998. Sem fyrr segir voru
boðnar út 50 milljónir hluta á genginu 1.
Mikil spurn var eftir bréfum og skráðu
rúmlega 1.100 aðilar sig fyrir hlut í fé-
laginu, alls fyrir rúmlega 67,4 milljónir
króna, sem þýðir að umframeftirspurn
var 35%.
Sigurður Helgason, framkvæmda-
stjóri KR-Sports, segir að staða hluta-
félagsins hafi lagast mjög síðustu tvö ár-
in. Aðspurður segir hann að hlutabréf í
félaginu gangi eitthvað kaupum og söl-
um. „Mér skilst að gengið sé núna í
kringum 0,8,“ segir hann.
Samkvæmt ársreikningi KR-Sports
fyrir árið 2002 varð 0,8 milljóna króna
hagnaður af rekstri félagsins eftir skatta
árið 2002, samanborið við 8 milljóna
króna tap árið áður. Rekstrartekjur
voru tæpar 58 milljónir króna, en rekstr-
argjöld tæplega 51 milljón. Því var rúm-
lega 7 milljóna króna hagnaður af reglu-
legum rekstri félagsins, en
fjármagnsgjöld námu 6,4 milljónum og
milljónir o
rúmlega 3 m
Eignir K
um króna
voru hins v
króna, sem
um 17,3 mi
uðu þó um
milli ára og
31 milljón,
áramótin. V
milljónir kr
hlutfall, þ.e
af skammtí
Veltufé t
Brostnar
Fyrir 4–5 árum, þegar
bjartsýnin var sem mest
á fjármálamörkuðum,
stofnuðu nokkur íslensk
knattspyrnufélög hluta-
félög um rekstur meist-
araflokks karla. Ívar Páll
Jónsson spjallaði við
mann og annan og kynnti
sér afdrif og stöðu
stærstu hlutafélaganna.