Morgunblaðið - 08.08.2003, Blaðsíða 4

DAGLEGT LÍF
4 B FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
S
IGRÍÐUR Björnsdóttir er 73 ára að
aldri og býr í Vesturbænum þar sem
hún hefur aðgang að eigin vinnustofu
undir sama þaki. Þar standa strigar,
penslar og trönur í hvíld milli
áhlaupa, en Sigríður mætir daglega á vinnustof-
una til þess að sinna listgyðjunni. Starfsævinni er
þannig hvergi nærri lokið þótt Sigríður hafi
formlega komist á eftirlaun fyrir sjö árum. Hún
starfaði í 35 ár á barnasjúkrahúsum hérlendis og
erlendis, en auk þess að vera listmálari er hún
listmeðferðarfræðingur og sérhæfði sig á ferl-
inum í leik- og listmeðferð barna, með það að
leiðarljósi að virkja hugarheim þeirra og tilfinn-
ingalíf innan frá. Hún þróaði í starfi sínu það sem
hún kallaði sjúkraiðju, og var hvorki sjúkraþjálf-
un né iðjuþjálfun, heldur aðferð til þess að efla
þroska og sjálfstjáningu veikra barna – fyrst og
fremst á geðsjúkrahúsum – með leik og list-
sköpun.
Sigríður útskrifaðist sem myndlistarkennari
árið 1952 og sótti í kjölfarið starfsnám við Great
Ormond Street-barnaspítalann breska og fékk
þar að eigin sögn sérstakan áhuga á tilfinningalífi
og hugarheimi barna. „Börnin þar áttu erfitt, þau
fengu ekki tækifæri til þess að tjá tilfinningar
sínar og úr því þurfti að bæta.“ Í framhaldi af
náminu þar hóf hún eins árs starfsnám á barna-
deild Maudsley-geðspítalans í London og þar
næst lá leiðin til Kaupmannahafnar í sérhæft
starfsnám á barnadeild Ríkisspítalans og Dronn-
ing Louises-barnasjúkrahúsinu.
Sigríður sneri heim þegar Barnadeild Land-
spítalans var opnuð árið 1957 (síðar Barnaspítali
Hringsins) og hélt þar áfram að þróa skapandi
list- og leikmeðferð, en starfsferillinn þar átti eft-
ir að spanna sextán ár. „Á sama tíma var að
þróast í heiminum svonefnd listmeðferð, eða art
therapy, sem ég vissi ekki þá að væri til, en
kynntist síðar,“ segir hún. Byggðist sú meðferð á
svipuðum hugmyndum og Sigríður hafði unnið
með, að gefa börnum tækifæri til þess að vinna
með tilfinningar og sjálfstjáningu í gegnum eigið
skapandi starf og leik. Sigríður tók meðbyrnum
fagnandi og vann m.a. að því með fulltingi Sér-
kennarafélags Íslands og Norræna hússins árið
1975 að halda fyrsta norræna námsþingið um
listmeðferð.
Á ferlinum þáði hún boð um fyrirlestra- og
sýningahald um list- og leikmeðferð á fjölmörg-
um barnalæknaþingum, allt frá Buenos Aires til
Manila. Þá starfaði hún á barnadeild Landakots-
spítala í tólf ár, og í eitt ár á Borgarspítalanum
eftir sameiningu þessara tveggja. „Svo hef ég
alltaf sinnt myndlistinni með,“ segir Sigríður,
þakklát fyrir starfsþrekið.
Og hún hefur síður en svo hætt að láta sig vel-
ferð barna varða. Efstar á baugi hjá henni nú eru
ákveðnar skoðanir á örri tölvuvæðingu vest-
rænna samfélaga, en á liðnum árum hefur hún
flutt erindi um tölvur og börn á barnalæknaþing-
um víða erlendis. Greinar hennar um sama efni
hafa og verið birtar í alþjóðlegum barnalækna-
tímaritum, en Sigríði er í mun að vekja um-
ræðuna einnig meðal almennings á Íslandi.
Sagt að tölvan sé framtíðin
Í örri tæknivæðingu samtímans hefur, að mati
Sigríðar, lítið borið á samræðum lærðra og leikra
um það hvernig aðgang ung börn skuli hafa að
tölvum.
„Mörg börn virðast umgangast tölvur mikið,
strax frá unga aldri. Ég hef jafnvel heyrt foreldra
segja að því fyrr og meira sem börnin eru í tölv-
um, þeim mun ánægðari séu þeir því tölvan sé
framtíðin. Með öðrum orðum, sumir foreldrar
trúa því að mikil tölvunotkun barna búi þau vel
undir að ganga inn í framtíðina,“ segir Sigríður,
en vill meina að málið sé hreint ekki svo einfalt.
„Yfirleitt virðist gengið framhjá umræðunni um
hvaða gildi búi börn undir óvissa og tæknivædda
framtíð. Hver eru í raun og veru hin nauðsynlegu
þroskaverkefni barna? Hvað er það sem hvert
barn þarf til þess að vaxa, læra og blómstra sem
einstaklingur?“
Hún telur að rekja þurfi málið í þessa þætti og
rannsaka hvern þeirra fyrir sig. Reyndar liggi
fyrir mikið af rannsóknarniðurstöðum varðandi
þroskaferil barna, en þær hafi ekki verið settar í
samhengi tækninnar. „Mikilvægt er að skoða
hvaða áhrif allir rafrænir miðlar hafa á hugar-
heim og alhliða þroskaferli barna. Svo þarf að
árétta hvaða athafnir barna séu í raun og sann-
leika þau þroskaverkefni sem veita þeim undir-
stöðu til að vaxa og dafna alhliða sem einstak-
lingar.
Nú til dags þykir sjálfsagt að tölvur séu hluti af
daglegu lífi ungra barna, jafnt heima fyrir sem í
leikskólum. Eitthvað segir mér að það sama gildi
hjá einhverjum dagmæðrum. En ég tel bráð-
nauðsynlegt að fara með mikilli gát að því að láta
ung börn nota tölvur og þá á ég við börn allt fram
að 6–7 ára aldri.“
Tölvan sem leikfang
Sigríður hafnar því, sem hún heyrir stundum
fleygt, að tölvan sé eins og hvert annað leikfang.
„Og þar sem börn læri í gegnum leikinn og
leikföngin, þá læri þau einnig í gegnum tölvuleik-
inn því hann sé, rétt eins og hver annar leikur,
líka uppbyggjandi í þroskaferli barnsins.
Hér vil ég staldra við, því það er ekki hægt að
bera saman annars vegar persónulegan lærdóm
barna í hinum frjálsa leik þeirra og hins vegar
lærdóm barna sem eru að vinna í tölvu, hvort
heldur um er að ræða tölvuleik eða annað verk-
efni á skjánum. Á þessu tvennu er eðlismunur.
Að leika við skjáinn getur aldrei orðið sams kon-
ar þroskandi upplifun og á sér stað hjá börnum
þegar þau eru í frjálsum leik. Í tölvuleik sitja
börn í kyrrstöðu fyrir framan tölvuna, stara á
gerviljóslýstan skjáinn og stjórna músinni með
annarri hendinni samtímis því að hin höndin er
óvirk. Þannig sitja þau, gjarnan skökk, við tölv-
una. Í hinum frjálsa leik barna hreyfa þau hins
vegar allan líkamann sjálfrátt og ósjálfrátt – allt
frá örsmáum hreyfingum til stærri hreyfinga. Þá
verður til fíngert og margþætt samspil innra æf-
inga- og námsferlis hins vaxandi barns. Samtímis
á sér stað stöðugt og fjölbreytt samspil barnsins
bæði við eigin hugarheim og umhverfið. Við
frjálsan og sjálfsprottinn leik barna örvast heila-
starfsemi sem samhæfir hreyfingar, jafnvægi og
skilvitlega virkni. Hugarheimur barna eflist í
frjálsum leik, þar sem næmi, tjáning og hug-
myndaflug þjálfast og sjálfsmyndin skýrist,“
Morgunblaðið/Þorkell
Sigríður Björnsdóttir, listmeðferðarfræðingur.
Tölvur setja sífellt meiri svip á daglegt
líf ungra barna. En hafa þær jafn örvandi áhrif á þroska
og leikni og sumir telja? Sigurbjörg Þrastardóttir hefur
eftir listmeðferðarfræðingnum Sigríði Björnsdóttur að
svo sé ekki endilega. Og margt beri að varast.
Börn og tölvur
Lifi hinn leikur
„Margvísleg innri hæfni þró
hlaupa, hoppa og klifra, grí
frjálsi
M
IG langar virkilega að
koma aftur hingað,“
segir Gillian
McKeith, doktor í
næringarfræði, sem
var á dögunum í sinni fyrstu heim-
sókn hér á landi. Íslensk vinkona
hennar, Þuríður Ottesen, er nú að
skipuleggja opið námskeið sem Gilli-
an mun halda hér á landi í haust til að
uppfræða íslenskan almenning um
kenningar sínar. „Það er svo mikil
orka hér á landi, íslensku jurtirnar
eru mjög spennandi viðfangsefni og
mig langar mikið til að rannsaka
virkni þeirra,“ segir Gillian.
Í störfum sínum leggur hún einmitt
áherslu á virkni jurta og hollustu.
„Ég hef mikinn áhuga á öllum þess-
um íslensku jurtum sem hafa í sér
einhvern mátt. Þær vaxa hægt og það
skiptir máli fyrir virknina. Ég held að
það séu miklir möguleikar í því fólgn-
ir að rannsaka íslensku jurtirnar og
nýta þær í heilsuvörur. Að mínu mati
ættu Íslendingar að nýta þessar jurt-
ir, þær eru hérna til þess, ekki bara
til þess að við horfum á þær. Orkan
hér á landi er öðruvísi en alls staðar
annars staðar í heiminum og ég trúi
því að jurtirnar njóti góðs af því.“
Þokkaleg heilsa ekki nóg
Hún telur að ýmsa vanlíðan nú-
tímafólks megi rekja til lélegrar nær-
ingar, of mikillar streitu og hraða,
auk áfengisneyslu og reykinga. „Það
eru svo margir hér á Íslandi sem
reykja og drekka,“ segir Gillian undr-
andi. „Það skemmir meltingarfærin
og lifrina.“ Hún segir að fólk álykti
oft sem svo að það hafi það þokkalegt
svo lengi sem það veikist ekki alvar-
lega. Hún fullyrðir aftur á móti að
með góðri næringu og því að sleppa
reykingum og áfengi geti það haft
það svo miklu, miklu betra.
Gillian er að skrifa næstu bók sína
um þessar mundir en hún ber heitið
„Dr. Gillian McKeith’s Spicy Sex Diet
– living foods for good times.“ „Út-
gefendur segja mér að þetta verði
næsta metsölubók,“ segir hún hlæj-
andi. „En í alvöru talað þá er þetta
ekki bara einhver kynlífsbók. Eitt
stærsta heilbrigðisvandamálið í Bret-
landi er ófrjósemi. Ég vil til dæmis
veita lesendum ráðgjöf um hvernig er
hægt að auka frjósemi með góðri
næringu.“
Að sögn Gillian er skert nýrna- og
lifrarstarfsemi algeng ástæða lélegs
kynlífs og hún segir að reykingar og
áfengisneysla geri illt verra. „Ég get
því fullyrt að kynlíf allra þeirra sem
reykja og drekka er ekki eins gott og
það gæti verið,“ segir hún og brosir.
Sem dæmi um einfalda hluti sem
bæta kynlíf fólks nefnir Gillian að
borða fæðu sem er rík af steinefninu
sinki. „Það bætir hormónajafnvægið
og er nauðsynlegt fyrir kynfærin.
Einnig þarf að styrkja nýrun og lifr-
ina og til þess er gott að drekka til
dæmis netlute. Heilinn er líka mik-
ilvægur í kynlífinu og ef við erum sljó
eða þreytt vegna lífshátta okkar er
ekki líklegt að okkur langi í kynlíf.
Fæða sem er góð fyrir heilann er til
dæmis alls kyns þang úr sjónum,“
segir hún.
Fyrir um sautján árum var Gillian
sjálf mjög veik, var sífellt þreytt, með
magaverk og höfuðverk. Hún gekk á
Morgunblaðið/Jim Smart
Rætur
vandans
Skoski næringarfræðingurinn dr. Gillian McKeith
telur nútímalífshætti spilla fyrir möguleikum fólks á
bestu heilsu. Hún hefur ritað bækur og veitt ráðgjöf í
sjónvarpi í Bretlandi og Bandaríkjunum um heil-
brigða lífshætti. Gillian var hér á landi um daginn og
Steingerður Ólafsdóttir varð nokkurs vísari, m.a.
um spíruð fræ og sinkskort, í spjalli við hana.
DR. GILLIAN MCKEITH hefur gefið ráð varðandi heilsu og næringu í út-
varpi, sjónvarpi, blöðum og tímaritum á ferli sínum. Hún var heilsuráðgjafi í
tvö ár í morgunþætti BBC, Good Morning. Einnig fjallaði hún um heilsu
fræga fólksins í Bandaríkjunum í Joan Rivers Show í tvö ár og kom fram í
fleiri þáttum.
Hún stjórnaði útvarpsþættinum Healthline Across America frá New York
og tók þar viðtöl við stjörnurnar um lífsstíl þeirra og heilsurækt. Hún hefur
skrifað dálka í tímarit, m.a. Healthy Eating og Here’s Health og er höf-
undur bókanna The Miracle Superfood: Wild Blue-Green Algae og Dr Gillian
McKeith’s Living Food for Health.