Morgunblaðið - 15.08.2003, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 FÖSTUDAGUR 15. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
ordómar og alhæf-
ingar um græna
menn eru til skamm-
ar í íslensku sam-
félagi. Er Hulk stað-
almynd? Þegar minnst er á græna
kynstofninn dettur flestum í hug
vísindamaður, sem tútnar ógur-
lega út þegar hann reiðist, þannig
að fötin rifna utan af honum, öll
nema þau sem skýla rósakálinu og
stilknum, og gengur berserksgang
með ógnarkrafti og hreinræktuðu
uppsöfnuðu brjálæði hins réttláta
manns. Hins réttláta græna
manns.
Þetta er
staðalmynd
eins og hún
gerist verst í
íslensku sam-
félagi. Reynd-
ar er ekki alveg hægt að alhæfa
um þessa staðalmynd, eins furðu-
lega og það nú hljómar, því sumir
hafa þá mynd af grænum mönnum
að þeir séu furðulegir í laginu, með
stór augu og komi frá öðrum
hnöttum, eins og Mars eða
Júpíter. Þessi staðalmynd er ekki
skárri og ekki þeim, sem verða
þeirrar gæfu aðnjótandi að fæðast
með grænt blóð, til framdráttar.
Ég segi gæfu aðnjótandi, því
það er happ að fæðast grænn, ekki
síður en gulur, dökkur á hörund
eða fölbleikur eins og við flest hér
á hjara veraldar norður í ball-
arhafi.
Og nei, grænir menn eru ekki
heldur eins og þeir eru sýndir utan
á baunadósum. Þar birtist þriðja
staðalmyndin, sem á enga stoð í
raunveruleikanum. Þeir eru ekki
einhvers konar veimiltítulegar,
óræðar verur í sokkabuxum.
Já, hvernig er þá „hinn dæmi-
gerði græni maður“, mætti ég
spyrja sjálfan mig. „Hinn dæmi-
gerði græni maður“ er eins og við
öll. Hann er meðalmaður á hæð,
með bindi og í flauelsbuxum. Hann
er í karlakórnum Grana og horfir
á Spaugstofuna. Hann á það til að
læðast inn í Kringlu þegar hann er
í bænum, þótt konan hans hafi
bannað honum það, og gæða sér á
forboðnum ávöxtum hins himn-
eska skyndibita. Hann er að öllu
leyti sambærilegur við mig og þig.
Hann er dæmigerður.
Hinn dæmigerði græni maður á
heima á Selfossi og eyðir sumar-
fríinu í ferðalög. Hann fer með
fjölskylduna og fellihýsið í Húsa-
fell á hverju sumri, ekki endilega í
þeirri forgangsröð. Þar upplifir
hann náttúruna til hins ýtrasta,
enda með grænt blóð í æðum eins
og gróðurinn.
Þetta er hinn græni maður.
Ekki staðalmynd, heldur vel skil-
greindur maður með afar fjöl-
breytt og síbreytilegt tilfinninga-
líf. Ef fötin rifna utan af honum er
það ekki vegna þess að vöðvarnir
tútni út, heldur tengist það senni-
lega ástarleikjum hans við eigin-
konuna. Þar gengur oft mikið á.
Hann er með krafta í kögglum.
Tilfinningalegum kögglum. Hann
er tilfinningavera og nýtur rauð-
vína og góðra osta á síðkvöldum.
Græni maðurinn er ekki tröll.
Hann er kyntröll sem verður ekki
að steini ef hann kemst í tæri við
sólarljós.
Fordómar gagnvart græna
manninum eru svosem engin ný-
lunda meðal mannkyns og vel
skiljanlegir. Almenna reglan er sú
að fólk hræðist það sem það skilur
ekki. Íslendingar eru til að mynda
líklega þjóða hræddastir við ban-
eitraðar kóngulær. Einfaldlega
vegna þess að þeir hafa svo sjald-
an komist í náin kynni við slík
kvikindi. Þau koma afar sjaldan
hingað til lands, ólíkt farfuglunum.
Hvaða Íslendingur er hræddur
við lóuna? Sennilega enginn. Það
er vegna þess að við ölum allan
okkar aldur í líkamlegum sam-
skiptum við lóuna. Við strjúkum
henni og látum vel að henni, þegar
við eigum leið um óbyggðir lands-
ins. Hver kannast ekki við að hafa
verið á bílferð um Suðurland með
fjölskyldunni, nærri Ingólfsfjalli,
komið auga á lóu úti í móa, stöðvað
bílinn úti í kanti og öll fjölskyldan
yfirgefið bifreiðina til að láta vel að
kvikindinu? Æska okkar í hnot-
skurn.
Svona erum við, íbúar þessa
lands á hjara veraldar. Ef lóan
væri ófleyg og við hefðum aldrei
heyrt um hana, myndum við ekki
vilja leyfa innflutning á henni.
Guðni Ágústsson myndi banna það
fyrir okkar hönd og enginn myndi
hreyfa við mótmælum. Óþekkt dýr
eiga nefnilega engan málsvara í
samfélaginu, ekki frekar en græni
maðurinn.
Þetta sannaðist fyrir rúmum
tveimur vikum, þegar franskur
köttur var réttilega aflífaður og
eigendur hans, frönsk hjón í
draumaferðalaginu, umsvifalaust
handteknir fyrir að hafa dýrið með
í för.
Reyndar er illskiljanlegt af
hverju hjónin voru ekki aflífuð
líka. Hafa verður í huga að þau
voru í Frakklandi, áður en þau
komu hingað til lands.
Maður skyldi ætla að íslensku
aríakyninu stafaði miklu meiri
hætta af þeim sómahjónum en
kettinum, því varla getum við
smitast af frönskum katta-
vírusum. Mennskir Frakkar bera
hins vegar ýmsa stórhættulega
sjúkdóma. Full ástæða er til að
stemma stigu við útbreiðslu þeirra
hér á landi.
En aftur að græna manninum.
Er ekki fyllsta ástæða til þess að
hann eignist skeleggan talsmann
hér á landi? Börn eiga umboðs-
mann í íslensku stjórnkerfi. Al-
þingi líka. Enda veitir alþingis-
mönnum ekki af.
Hvernig væri að stofna embætti
umboðsmanns græna mannsins?
Umboðsmaður græna mannsins
myndi koma fram í fjölmiðlum og
tala máli hans. Hann myndi berj-
ast gegn þeim staðalmyndum
græna mannsins sem vaða uppi í
samfélaginu. Hann myndi vera vel
launaður. Hann myndi njóta ým-
issa fríðinda vegna starfs síns, fá
jeppa til umráða og ókeypis í sund.
Ég býð mig fram.
Er Hulk
staðal-
mynd?
Hinn dæmigerði græni maður á heima
á Selfossi og eyðir sumarfríinu í ferða-
lög. Hann fer með fjölskylduna og felli-
hýsið í Húsafell á hverju sumri, ekki
endilega í þeirri forgangsröð.
VIÐHORF
eftir Ívar Pál
Jónsson
ivarpall@mbl.is
✝ Margrét SigrúnBjarnadóttir
fæddist í Reykjavík
16. ágúst 1927. Hún
lést á heimili sínu,
Akraseli 18, 8. ágúst
síðastliðinn.
Foreldrar Mar-
grétar voru Bjarni
Guðmundsson, f. 7.
september 1906, d.
25. október 1999, og
Gyða Guðmundsdótt-
ir, f. 30. júlí 1907, d.
25. desember 1992.
Alsystkini Margrétar
voru Vigdís, f. 1925;
Jórunn Erla, f. 1930; Hreinn Elli,
f.1933; Reynir sem nú er látinn, f.
1935, d. 1992; Guðmundur Már, f.
1938; og Guðríður, f.1942. Sam-
feðra eru þau Guðmundur Árni, f.
1934; Bjarney, f. 1950; og Bjarni,
f. 1985.
Hinn 4. mars 1949 giftist Mar-
grét Atla R. Ólafssyni forstjóra, f.
í Kaupmannahöfn 4. mars 1913, d.
31. júlí 1985. Foreldrar hans voru
Ólafur Friðriksson, f. 1886, d.
1964, og Anna Elín Friðriksson, f.
1889, d. 1960. Margét og Atli eign-
uðust þrjár dætur. Þær eru: 1)
Nanna Mjöll, f. 19. október 1949,
fyrrverandi eiginmaður hennar
er Guðmundur Sæmundsson og
synir þeirra eru a) Atli Sævar, f. 3.
janúar 1980, b) Heimir Dúnn, f. 7.
mars 1982, c) Kristófer Jökull, f.
7.október 1987; 2) Gyða Björk, f.
29. október 1950. Sonur Gyðu sem
búsettur er í Kalif-
orníu er a) Ívar
Ungi, f. 3. febrúar
1974. Fyrrverandi
sambýlismaður
Gyðu er Brynjar Ey-
mundsson, dætur
þeirra eru b) Mar-
grét Lukka, f. 2.
september 1978,
unnusti hennar er
Jóhann Arnarson, b)
Hrafnhildur Björk,
f. 26. nóvember
1979, unnusti henn-
ar er Kristján Krist-
insson. Fyrrverandi
eiginmaður Gyðu er Tómas Þór
Þorkelsson; 3) Edda Hrönn, f. 2.
mars 1958. Fyrrverandi sambýlis-
maður er Birgir Marel Jóhanns-
son og eiga þau a) Nönnu Elísa-
betu, f. 17. mars 1976, eiginmaður
hennar er Arlo Reinbold. Eigin-
maður Eddu er Arnór Sighvats-
son og eiga þau b) Margréti Rut, f.
23. júlí 1981, c) Renötu Söru, f. 22.
desember 1998.
Margrét og Atli slitu samvistir
árið 1967. Sambýlismaður Mar-
grétar eftir það var Rögnvaldur
Jón Pétursson frá Ófeigsfirði, f.
12. febrúar 1931, d. 16. ágúst
1997. Foreldrar hans voru Ingi-
björg Pétursdóttir, f. 1889, d.
1973, og Pétur Guðmundsson, f.
1890, d. 1974.
Útför Margrétar verður gerð
frá Dómkirkjunni í Reykjavík í
dag og hefst athöfnin klukkan 15.
Elskuleg móðir mín er látin. Minn-
ingar frá liðinni tíð hrannast upp,
minningar um ljúfa konu, mömmu og
ömmu, mjúku hendurnar hennar og
grænu fingurna. Hún átti sérlega fal-
legt heimili og var mjög listræn, hún
átti falleg blóm og ræktaði líka tré og
blóm í sumarbústaðnum. Ég minnist
hennar þar í sólinni að hugsa um
plönturnar sínar, með ráð undir rifi
hverju og svör við öllum vangavelt-
um um barnauppeldi, lífsgátuna og
ástina.
Þegar elsti sonur minn var á
vagnaaldri vorum við einu sinni í
heimsókn hjá mömmu og Rögnvaldi í
sumarbústaðnum. Drengurinn var
vanafastur og þurfti sinn blund undir
berum himni eins og hann var vanur í
vagninum sínum, en enginn var
vagninn. Þá var hjólbörum í skyndi
breytt í vagn og drengurinn stein-
sofnaði hæstánægður.
Ferðum mömmu í sumarbústaðinn
fækkaði þegar Rögnvaldur dó fyrir
sex árum. Hugur hennar var samt
þar og alltaf var hún til í að skreppa
austur. Þá var tekinn upp pensill eða
sláttuvél og sjaldan slegið slöku við.
Hún var af þeirri kynslóð sem féll
aldrei verk úr hendi. Þegar hún kom
heim af spítalanum í febrúar og ljóst
var að ekki væri langur tími eftir
sagðist hún þurfa að klára handa-
vinnuna sína sem væri hálfgerð. Hún
saumaði út púða og myndir, vegg-
teppi og jólasveina. Þegar þessu var
öllu lokið vantaði hana verkefni og þá
byrjaði hún að búa til mósaíkmyndir
og lauk tveimur slíkum. Fleiri
gluggalistaverk, lampar, englar og
myndir úr gleri liggja eftir hana og
skreyta glugga og heimili okkar af-
komendanna.
Hæfileikar mömmu nutu sín vel í
Leðuriðjunni, þar sem hún vann
mestalla sína starfsævi. Hún var
hjartað í hönnun og framleiðslu leð-
urvaranna og vinsæll verkstjóri,
elskuð af samstarfsfólki sínu. Við
unnum þar saman í ár eftir að faðir
minn dó 1985. Þá kynntist ég vel
krafti hennar, úthaldi og útsjónar-
semi.
Hún var heilsuhraust eins og ung-
lingur, varð aldrei misdægurt og lifði
heilsusamlegu lífi. Ég kveð hana
mömmu mína með söknuði. Nú
stundar hún gönguferðir og jóga á
öðrum stað.
Mig langar til að þakka öllu því
góða fólki sem tók þátt í að annast
hana mömmu þegar hún var orðin
veik. Hjúkrunarfólki og læknum á
Borgarspítalanum þar sem hún lá
fyrri hluta árs 2001 og svo á Land-
spítala snemma á þessu ári. Sérstak-
lega vil ég þakka öllu því góða fólki
hjá Heimahlynningu sem veitti frá-
bæra þjónustu. Það er hreint ótrú-
legt fólk, faglegt og mannlegt. Að
öðrum ólöstuðum vil ég sérstaklega
þakka Guðbjörgu og Helga sem
höfðu alltaf tíma til þess að svara öll-
um spurningum. Einnig vil ég þakka
Hirti Gíslasyni lækni sem var með
okkur í áfallinu þegar ljóst var hvert
stefndi. Þið eigið öll heiður skilinn
fyrir innsæi ykkar og skilning.
Ég þakka líka samstarfsfólki og
vinum mínum fyrir stuðninginn.
Nanna Mjöll Atladóttir.
Ég er einn af þeim lánsömu sem
kynntust Margréti Sigrúnu Bjarna-
dóttur.
Árið var 1975 og ég varð einn af
fjölskyldu hennar. Strax þá myndað-
ist góður vinskapur með okkur Mar-
gréti og mér varð ljóst að þar fór
mikilhæf kona sem þó bar hæfileika
sína ekki hátt eða hreykti sér. Vin-
skapur þessi varaði alla tíð þrátt fyrir
að rof hefði komið í fjölskylduböndin
og minna samband hefði verið hin
seinni ár.
Mér er minnisstæð virðingin sem
Margét bar fyrir öllum sam-
borgurum sínum og hversu lítillát
hún var þrátt fyrir að stórgjafir og
greiðar væru aðalsmerki hennar.
Mér er efst í huga þakklæti fyrir
allt sem hún gerði fyrir börnin mín þó
svo að þau dveldu langtímum erlend-
is. Aldrei stóð á stuðningnum frá
Margréti ef snöggar ákvarðanir voru
teknar um heimsóknir hinum megin
frá hnettinum og alltaf var pláss í
Brautarlandi eða í Gerðhömrum þeg-
ar svo vildi til. Það er von mín að
sömu hugsanir sæki á öll barnabörn
Margrétar sem voru hennar ær og
kýr og ekkert mátti skorta. Það má
sjá á heimsóknum þeirra langt að til
ömmu sinnar nú á síðustu dögum
þegar ljóst var að hverju stefndi. Í
erli og hraða dagsins gleymast oft
þessi góðu gildi að hlúa að náungan-
um og er ég þar enginn eftirbátur en
ég er þakklátur fyrir að hún heim-
sótti mig ekki alls fyrir löngu og
ósjaldan áttum við spjall í seinni tíð.
Ég á þess ekki kost að vera við-
staddur jarðarförina vegna ferðalags
en í þess stað kemst ég til að vera við
kistulagninguna og með henni og
greinarstúf þessum vonast ég til að
slá á þann trega og þá sorg sem
óneitanlega kemur upp við fráfall
vandaðra persóna eins og Margrétar,
fyrrverandi tengdamóður minnar.
Hafðu þökk fyrir allt sem þú gerðir
fyrir mig og ekki síst tygglyndið sem
ávallt einkenndi þig.
Oft sátum við Margrét, spjölluðum
og gerðum að gamni okkar ásamt því
að reyna að leysa hin og þessi mál en
lífið var ekki alltaf létt hjá þessari
góðu konu, sem af æðruleysi og með
óbilandi kjarki tókst á við alla erf-
iðleika eins og um hvert annað verk-
efni væri að ræða – og hafði sigur –
nema í lokaverkefninu, þegar mað-
urinn með ljáinn kvaddi dyra.
Ég minnist oft þess sorglega 70
ára afmælisdags Margrétar þegar
hennar besti vinur og sambýlismað-
ur, Rögnvaldur Pétursson, lést.
Þau höfðu af einstökum dugnaði og
elju „ræktað garðinn sinn“ í þeirra
orða fyllstu merkingu. Margrét og
Rögnvaldur bárust ekki mikið á en
nutu mjög samverunnar, ekki síst í
sumarbústað sínum við Laugarvatn
þar sem þau unnu stórvirki í ræktun
lands svo eftir var tekið. Þannig hátt-
aði til um allt sem þau tóku sér fyrir
hendur.
Ég og fjölskylda mín vottum öllum
aðstandendum Margrétar okkar
dýpstu samúð.
Brynjar Eymundsson.
Mig langar með örfáum orðum að
þakka fyrir mig og kveðja konu sem
reyndist mér vel hún er farin en er
samt svo nálæg lifir í dætrum sínum
og barnabörnum vinum og ættingj-
um barnabörnum sem ég á líka dá-
lítið í sumum þegar þau voru lítil var
hún alltaf nærri alltaf skilningsrík
alltaf tilbúin að styðja þau og gefa
þeim af sér á sinn hógværa hljóðláta
hátt hún gaf okkur líka mikið þessum
eldri sem skutumst inn í líf hennar
sem tengdasynir um tíma eða lengur
við vorum allir börnin hennar eins og
börnin hennar sem við tengdumst
hún er farin en samt svo nálæg ég
vildi að við gætum fleiri verið eins og
hún mannkostamanneskja með stóra
sál hagar hendur og opinn hug ég
veit ekki hvert hún fór enginn veit
það en margir telja sig þó nokkuð
vissa um það ég segi bara að sé eitt-
hvert himnaríki til er hún áreiðan-
lega þar ég vona að þar sé fullt af
fólki eins og henni þá er til einhvers
að reyna að komast þangað hún Mar-
grét er farin en samt svo nálæg lifðu
heil í minningum dætra þinna barna-
barna og vina þar ertu stór og nálæg
þótt þú sért farin og þótt þú sért ná-
læg syrgi ég þig okkur þótti öllum
vænt um þig.
Guðmundur.
Elsku amma.
Loksins líður þér vel, amma mín,
eftir hrikaleg veikindi og erfiðleika
síðustu tvö og hálfa árið. Ég ætla
ekki að rekja sjúkrasögu þína né fara
í smáatriði hér því að mestallt rædd-
um við á meðan þú lifðir, sem betur
fer. Þannig var það með þig, það var
svo auðvelt að tala við þig. Þú varst
alltaf svo móttækileg fyrir öllu sem
manni lá á hjarta og við gátum setið
inni í eldhúsi hjá þér og rabbað sam-
an klukkustundum saman. Enda
varstu að mörgu leyti miklu meira
eins og góð vinkona en þessi hefð-
bundna amma.
Í gegnum veikindi þín sýndirðu
alltaf mikið þakklæti fyrir að ég
skyldi koma og heimsækja þig, fyrst
á spítalann og svo heima þar sem þú
fékkst að vera fram á dánardag. En
ég fékk alveg jafnmikið út úr því að
heimsækja þig, ef ekki meira. Svo
ótrúlegan lífsvilja og seiglu hef ég
ekki séð hjá annarri manneskju og
alltaf barstu þig með mikilli reisn.
Mér sárnar mjög að vita að það vant-
ar aðeins þrjá mánuði upp á fæðingu
fyrsta langömmubarns þíns en ég
veit að þú verður alltaf hjá því og
okkur. Ég kveð þig með söknuð í
hjarta.
Þín nafna og dótturdóttir,
Margrét Lukka
Brynjarsdóttir.
MARGRÉT SIGRÚN
BJARNADÓTTIR
 Fleiri minningargreinar um Mar-
gréti Sigrúnu Bjarnadóttur bíða
birtingar og munu birtast í blaðinu
næstu daga.