Morgunblaðið - 16.08.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 LAUGARDAGUR 16. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
LESTIR og strætisvagnar höfðu
stöðvast, flugi var aflýst, bílar, troð-
fullir af fólki, óku um göturnar með
hraða snigilsins. Fólk var fast í lyft-
um. Mörg hótel neituðu mönnum að
leita skjóls nema þeir væru þar gest-
ir, að sögn The New York Times. Allt
sat gikkfast.
Rafmagnsbilunin í New York á
fimmtudag setti allt hefðbundið líf í
borginni úr skorðum. Sumarhitar eru
nú í New York og hitinn yfir 30 gráð-
ur á celsius, loftkæling virkaði ekki
lengur og fólk flúði bullsveitt út úr
skýjakljúfum og sjóðheitum stöðvum
jarðlestanna. Það leitaði í örvæntingu
á götunum að fari með bílum eða
strætisvögnum.
Sumir kvörtuðu yfir því að yfirvöld
hefðu ekki verið reiðubúin með neyð-
aráætlun til að tryggja að fólk gæti
komist heim til sín en bilunin varð um
það leyti er flestir voru að ljúka vinnu.
„Ég stend bara hérna og svitna,“
sagði Mori Mitchell, ritari sem starf-
ar í miðborginni. Hún þurfti að ganga
niður alls 45 stiga til að komast út,
ekki er ljóst hvað þrepin voru mörg.
Eftir klukkustundargöngu var hún
enn ráðalaus á götunni. Víða var
stemningin samt glaðvær og fólk
reyndi að aðstoða hvert annað eftir
bestu getu. Margir sögðust aðeins
fylgja fólksstraumnum á götunni án
þess að vita í reynd hvert menn væru
að fara.
Dreifðu koddum, vatni og mat
Langar biðraðir voru við símaklefa,
biðstöðvar vagnanna, pylsusölustaði,
geysimikill flaumur af fólki rann yfir
Brooklyn-brúna. Langflestir héldu
stillingu sinni en æstir hópar við
strætisvagnamiðstöð hjá aðalstöðv-
um hafnaryfirvalda réðust á mann-
lausa vagna og neituðu að leyfa þeim
að aka af stað. Heimtað var að bíl-
stjórarnir opnuðu vagnana þegar í
stað. Lögreglumenn svöruðu hinum
ósáttu fullum hálsi og heimtuðu röð
og reglu.
Öryggisverðir í skýjakljúfum, hús-
verðir og tæknimenn losuðu fólk úr
lyftum, oft með því að nota vararaf-
stöðvar og vörulyftur. Háþróuð kall-
kerfi í húsunum voru notuð til að hafa
samband við þá sem sátu fastir.
Um hálftíu um kvöldið að staðar-
tíma minnti Mariott Marquis-hótelið
við Times Square helst á flótta-
mannabúðir en gestir höfðu verið
fluttir á brott skömmu fyrr vegna
þess að vararafstöðin bilaði. Yfir þús-
und manns komu sér fyrir við inn-
ganginn sem var lýstur upp með
framljósum tveggja bíla. Sumir
reyndu að blunda. Starfsmenn hótels-
ins dreifðu koddum, fullum vatnsglös-
um, ávöxtum og stólum. Margir efndu
þegar til teitis á gangstéttunum, bjór-
inn flaut og fólk gæddi sér á samlok-
um og bökum.
Monica og John Noonen, hjón frá
Kaliforníu, voru á ferðalagi í New
York með tveim dætrum sínum. Þau
sögðust vera vön tíðu rafmagnsleysi
sem hefur síðustu árin hrjáð Kali-
forníubúa. „En í Kaliforníu er manni
þó sagt frá því að nú verði skrúfað
fyrir rafmagnið,“ sagði Monica
Noonen.
Í La Guardia-flughöfninni var
aragrúi af fólki, langar biðraðir við
símana og salernin virkuðu ekki þar
sem vatnsdælur ganga fyrir raf-
magni. Klósettskálarnar voru því yf-
irfullar.
Allt sat gikkfast
New York-búar
ráfuðu klukku-
stundum saman
um göturnar
og margir sátu
fastir í lyftum
SÍÐASTA mikla rafmagns-
leysið í Bandaríkjunum varð
fyrir sjö árum, í ágúst 1996, og
var það rakið til mikilla hita,
ónógrar flutningsgetu og mik-
illar notkunar. Snerti það fjór-
ar milljónir manna í níu ríkjum
í vesturhluta landsins og stóð í
allt að 10 klukkustundir.
 Í júlí 1999 var rafmagns-
laust í New York-borg í 19
klst. og var það rakið til mik-
illa hita og áhrifa þeirra á raf-
línur.
 Í júlí 1977 voru níu millj-
ónir manna í New York-borg
án rafmagns í 25 klst. vegna
þess, að eldingu hafði slegið
niður í raflínur. Voru alls 3.700
handteknir fyrir að hafa nýtt
sér ástandið til að ræna og
rupla.
 Í nóvember 1965 varð raf-
magnslaust í sjö ríkjum Banda-
ríkjanna og tveimur kan-
adískum héruðum. Náði það til
30 milljóna manna og var kall-
að „Rafmagnsleysið mikla“.
Fyrir utan þetta kom til raf-
magnsleysis 1986, 1997 og
1998 í New York og San
Francisco af ýmsum ástæðum.
Náði það mest til tæplega einn-
ar milljónar manna.
Fyrri orkubrestir
LJÓSIN frá bílum sem silast um
götur Manhattan að kvöldi
fimmtudagsins duga skammt til
að lífga upp á myndina af borg-
inni „sem aldrei sefur“. Fjöldi
fólks sem vinnur í miðborg New
York og treystir á almennings-
samgöngur komst hvorki lönd né
strönd. Miklir sumarhitar bættu
ekki ástandið en loftkælikerfi í
húsum virkuðu að sjálfsögðu
ekki.
AP
Skuggasund útum allt
SUMIR New York-búar tóku óþæg-
indunum vegna rafmagnsleysisins vel
og flýttu sér að efna til veislu þar sem
fólk gæddi sér á kjöti og ís úr frysti-
hólfunum. Voru grillin kynt af kappi.
Aðrir sem voru fjarri heimilum sínum
urðu að þramma um götur og göngu-
stíga meðan þrekið entist. Sumir
minntust skelfingarinnar 11. septem-
ber 2001 þegar hermdarverkamenn
felldu Tvíburaturnana tvo. „Ég man
að ég horfði á sjónvarpið, sá allt fólkið
sem gekk um borgina og þetta rifj-
aðist upp,“ sagði Linda Steiner sem
horfði á fólk ráfa um garðinn mikla,
Central Park.
Vegna sumarhitanna var fólk hvatt
til að drekka nóg af vatni til að forðast
ofþornun en vatnsdælur hættu að
virka og því lítið um slíkt á efstu hæð-
um húsa. Og þegar tók að rökkva var
víða erfitt að átta sig í myrkrinu.
Flestum veitingahúsum var lokað
fljótlega þegar rafmagnið fór. En
sumir áttu þó talsvert af kertum eins
og Mark Potter, barþjónn á svonefnd-
um Electric Banana Bar á Manhatt-
an. Hann hvatti viðskiptavinina til að
njóta veitinganna meðan þær væru
enn kaldar. Er líða tók á kvöldið fóru
sumir að taka með sér kerti að heim-
an og sá Potter fram á langa nótt.
Brotist inn í skóbúð
Margir voru ekki með fótabúnað til
að stunda gönguferðir og voru því
sárfættir. Adrienne Onofri, sem er 39
ára og býr í hverfinu Queens, var
fljótari en aðrir að komast heim til sín.
„Ég var heppin að hafa tekið hjóla-
skautana mín með í vinnuna,“ sagði
hún og þeysti yfir Queensboro-brúna.
Að sögn Ray Kellys lögreglufor-
ingja var aðeins vitað um eitt dæmi
um rán í skjóli ástandsins en lögregla
hafði mikinn viðbúnað, framan af
vegna ótta við að um hryðjuverk gæti
verið að ræða. Í umræddu tilfelli voru
þrír menn handteknir er þeir voru að
brjótast inn í skóbúð í Brooklyn-
hverfi.
Flestir
héldu still-
ingu sinni
Aðeins var tilkynnt
um eina ránstilraun
í skjóli myrkurs
New York. AP.
Reuters
Fólk safnaðist saman á gangstéttum við Times Square eftir erfiðar göng-
ur, fyrst niður stiga í skýjakljúfum og síðan um göturnar í leit að fari heim.
RAFMAGNSLEYSIÐ, sem
lamaði stóran hluta af norð-
austanverðum Bandaríkjun-
um, hefur beint sjónum
manna að raforkukerfinu þar
í landi en sérfræðingar segja,
að það sé orðið ákaflega veik-
burða vegna langvarandi van-
rækslu og ónógrar fjárfest-
ingar. Yfirvöld í Banda-
ríkjunum og Kanada skiptust
í gær á að kenna hvorum öðr-
um um ósköpin en á meðan
orsökin er ekki ljós voru
menn þó í það minnsta sam-
mála um að endurbóta sé þörf
á kerfinu.
„Svona nokkuð ætti ekki að
geta gerst í auðugasta landi
veraldar,“ sagði T.C. Cheng
prófessor og sérfræðingur í
raforkuflutningi við Southern
California-háskólann. „Kerfið
er þannig hugsað, að það á að
geta brugðist við vandamálum
á einum stað, til dæmis bilun í
einu raforkuveri, og einangr-
að þau frá kerfinu að öðru
leyti. Þess í stað hrundi það
allt, hugsanlega vegna úrelts
búnaðar og bilunar í hugbún-
aði eða nemum.“
Cheng segir, að megin-
ástæðan sé þó vafalaust ónóg
fjárfesting og ónógt viðhald á
bandaríska raforkukerfinu
samfara aukinni eftirspurn.
Álagið sé einfaldlega orðið allt
of mikið.
„Við erum ofurveldi með
þriðja-heims-raforkukerfi,“
segir Bill Richardson, ríkis-
stjóri í Nýju Mexíkó, en hann
var orkumálaráðherra í rík-
isstjórn Bill Clintons. „Kerfið
er úrelt og þarfnast endurnýj-
unar.“
Offramboð
og flöskuhálsar
Ástandið í norðausturhluta
Bandaríkjanna hefur lengi
verið erfitt vegna ónógrar
flutningsgetu og flöskuhálsa í
kerfinu um landið allt. Á það
ekki síst við um New York-
borg en þar og á Long Island
verður að mæta mestu álags-
toppunum með framleiðslu á
staðnum. Vegna flöskuháls-
anna er það takmarkað hvað
unnt er að flytja mikla raf-
orku til borgarinnar og jafn-
vel innan hennar.
„Það er offramboð á raf-
orku í norðan- og austanverðu
New York-ríki en við getum
ekki flutt umframorkuna til
New York-borgar vegna
flöskuhálsanna,“ segir Denise
VanBuren, aðstoðarforstjóri
Central Hudson Gas &
Electric. „Eins og efnahags-
ástandið er, þá er mjög erfitt
að fjármagna stórar flutnings-
línur og við höfum haft miklar
áhyggjur af þessu lengi.“
Of fáar
háspennulínur
Staðan er sú, að háspennu-
línurnar eru of fáar og þegar
rafstöðvarnar reyna að senda
eftir þeim aukna orku er mikil
hætta á, að þær þoli ekki
álagið. Sérfræðingar segja
líklegt, að hefðu háspennulín-
urnar verið fleiri, hefði ekki
komið til rafmagnsleysisins í
fyrradag.
David Cook, frammámaður
samtaka, sem fylgjast með
áreiðanleika raforkukerfisins,
North American Electric Re-
liability Council, sagði á fundi
þingnefndar fyrir tveimur ár-
um, að það væri ekki spurn-
ing hvort, heldur hvenær
kerfið gæfi sig næst.
Veikburða
kerfi
vegna
vanrækslu
Washington, New York. AFP.
„KEÐJUVERKUN getur vissulega
átt sér stað hér en ef það verður ein-
stök bilun sjá svokallaðir varnarliðar
eða skynjarar um að slá út til að
hindra skemmdir á tölvustýrðum
búnaði,“ sagði Þorsteinn Hilmars-
son, upplýsingafulltrúi Landsvirkj-
unar, þegar hann var inntur eftir því
hvort eitthvað líkt gæti gerst hér á
landi og í Bandaríkjunum í fyrradag.
Þorsteinn sagði, að erfitt væri að
bera saman raforkukerfið í jafnlitlu
landi og Íslandi við það, sem gerðist í
Bandaríkjunum, en almennt mætti
segja, að ástandið í rafmagnsmálum
hér á landi væri mjög gott. Á síðasta
ári hefðu straumleysismínútur mið-
að við Landsvirkjunarkerfið allt ver-
ið 22 og á undanförnum árum 20 til
40 en þá er Vesturlína undanskilin.
Sagði hann, að það væru helst mikil
veður, sem yllu erfiðleikum hér eins
og gerðist 1993 en þá voru straum-
leysismínútur alls 80 fyrir utan Vest-
urlínu.
Að sögn Þorsteins eru fyrirvara-
lausar truflanir um 150 á ári en við
þeim bregst kerfið og yfirleitt án
þess nokkur verði þeirra var.
Ástandið al-
mennt mjög
gott hér