Morgunblaðið - 20.08.2003, Blaðsíða 8

P
ORSCHE er þýsk útgáfa af
slavneska nafninu Borisl-
av. Það er borið fram
PORSH-E (en ekki
PORS). Auðvelt er að rugl-
ast á helstu forsvarsmönnum
Porsche því þrír þeirra þekktustu
bera sama ættarnafnið; faðir, sonur
og sonarsonur auk þess sem fleiri úr
fjölskyldunni hafa gegnt lykilstöðum
hjá Porsche AG, eins og fyrirtækið
nefndist fram að 1972.
Ferdinand Porsche I fæddist 1875
í Bæheimi sem nú er hluti Tékklands.
Að loknu tækninámi í Vínarborg um
1900 réðst hann til austurríska dótt-
urfyrirtækis Daimler sem tæknileg-
ur ráðgjafi og síðar stjórnandi.
Porsche I vakti heimsathygli fyrir
ýmsar stórmerkilegar véltæknilegar
lausnir hjá Austro-Daimler og Skoda
sem þá voru undir sama hatti og var
heiðraður fyrir, m.a. veitt heiðurs-
doktorsnafnbót af Háskólanum í Vín-
arborg 1916. Að fyrra stríðinu loknu
1918 varð Porsche I tékkneskur rík-
isborgari. Á millistríðsárunum hann-
aði Ferdinand Porsche I kappakst-
ursbíla og hergögn, m.a. hannaði
hann forgerð Tiger-skriðdrekans
(grein um þýsku skriðdrekana er á
www.leoemm.com). Porsche I hóf
rekstur hönnunarstofu í Stuttgart
1930 ásamt Karl Rabe sem síðar
stjórnaði tæknideild Porsche til 1966.
Þeir unnu fyrir flesta þýska og tékk-
neska bíla- og vélaframleiðendur.
Hönnunarstofan þróaðist jafnframt í
framleiðslufyrirtæki. Merkilegasta
og þekktasta verkefni Porsche I var
Project 60 fyrir þýska ríkið 1934; –
,,Fólksvagninn“ en fyrstu 3 forgerð-
irnar af VW-bjöllunni voru smíðaðar
hjá Porsche ásamt fyrstu fram-
leiðslurununni fyrir þýska herinn.
Hitler sæmdi Porsche I nafnbótinni
,,Prófessor“ fyrir Fólksvagninn.
Eftir að loftárásir hófust fyrir al-
vöru í seinna stríðinu var bílasmiðja
Porsche flutt frá Stuttgart til Gmünd
í Austurríki þar sem hún fékk inni í
gamalli sögunarmyllu. Porsche I,
sem varð þýskur borgari við innlim-
un Austurríkis í Þýskaland 1938, lést
75 ára 1951.
Ferry Porsche
Ferdinand (Anton Ernst) Porsche
II, í daglegu tali nefndur Ferry,
fæddist í Vín-Neustad 1909. Um tví-
tugt hóf hann störf í fyrirtæki föður
síns í Stuttgart og tók við stjórn þess
að föðurnum látnum. Undir stjórn
(Ferry) Porsche II varð fyrirtækið
að bílaframleiðanda og heimsþekkt
fyrir sport- og keppnisbíla en (Ferry)
Porsche II lét hefja raðsmíði fyrsta
bílsins. Sá var sportbíllinn Porsche
356 – útlitshannaður af Erwin Kom-
enda. Þeir Porsche-feðgar hófu þró-
un hans 1947 og byggðu að miklu
leyti á sömu grunnhönnun og Fólks-
vagninn. Fyrstu 50 bílarnir voru
smíðaðir í Gmünd 1949. 1950 var bíla-
smiðja Porsche flutt aftur til útborg-
ar Stuttgart, Zuffenhausen. 356-bíll-
inn var ekki mánaðargamall þegar
hann vann sinn fyrsta kappakstur.
Undir stjórn (Ferry) Porsche II var
einnig smíðaður opinn sport/keppn-
isbíll sem nefndist 550 Spyder. Sá
var einnig teiknaður af Erwin Kom-
enda en Ernest Fuhrmann hannaði
vélbúnaðinn. 550 Spyder (1954) var
afleiða 356-bílsins. Flestir sport- og
keppnisbílar Porsche á síðari hluta
20. aldar, þar á meðal 911, voru hann-
aðir og þróaðir undir stjórn (Ferry)
Porsche II sem lést 1998.
Porsche III
Ferdinand (Alexander) Porsche
III, elstur af 4 sonum Ferry, í dag-
legu tali nefndur Butzi, f. 1935, var
helsti útlitshönnuður Porsche á síð-
ari hluta 20. aldar. Hann teiknaði
,,Project 901 sem varð að fyrsta 911-
sportbílnum fyrir 40 árum. Frændi
hans Ferdinand Piëch og Ernst Fu-
hrmann hönnuðu og þróuðu flötu 6
sílindra loftkældu 911-vélina og aðra
véltæknilega hluta bílsins. Yngsti
sonur Ferry, Wolfgang Porsche við-
skiptafræðingur, er nú einn af fram-
kvæmdastjórum Porsche í Stuttgart
en frá 1972 nefnist fyrirtækið ,,Dr.
Ing. h.c. F. Porche AG. Ferdinand
(Butzi) Porsche III hætti
sem forstöðumaður
hönnunardeildar Porsche 1972 og
stofnaði sitt eigið hönnunarfyrirtæki
í Stuttgart; Porsche Design með
bróður sinn, Hans-Peter, f. 1940, sem
meðeiganda.
Oliver Porsche er sonur Ferdin-
ands (Butzi) Porsche III og þar með
4. ættliðurinn. Hann tók við af föður
sínum og er nú stjórnarformaður
Porsche Design í Stuttgart.
Louise, dóttir Porsche I og systir
Ferry, giftist dr. Anton Piëch hæsta-
réttarlögmanni Í Vínarborg. Piëch-
fjölskyldan var hinn ráðandi austur-
ríski armur Porsche þar til fyrirtæk-
ið var gert að hlutafélagi 1972 og
fjölskyldumeðlimir hættu að ganga
fyrir við val í stjórnunarstöður. Son-
ur þeirra er Ferdinand Piëch far-
tækjaverkfræðingur fæddur 1937 í
Vínarborg. Hann starfaði lengi sem
véltæknilegur hönnuður hjá
Porsche, átti m.a. stóran þátt í hönn-
un fyrsta 911-bílsins ásamt (Butzi)
Porsche III og Ernest Fuhrmann.
Piëch lét mikið til sín taka við hönnun
og þróun keppnisbíla sem sigruðu í
Le Mans og fleiri keppnum; nefna
má fræga bíla á borð við Porsche 906,
908 og 917. Ferdinand Piëch er á
meðal virtustu og fremstu tækni-
manna Þýskalands og þáttur hans í
árangri Porsche-bíla í alþjóðlegum
aksturskeppnum er ekki alltaf met-
inn sem skyldi, líklega vegna þess að
hann ber ættarnafnið Piëch en ekki
Porsche. Það er til marks um að
Ferdinand Piëch fetaði í fótspor afa
síns, Porsche I, að hjá GM Institute í
Flint í Michigan (nú GM TECH I),
en það er uppeldisstofnun General
Motors fyrir stjórnendur á tækni- og
viðskiptasviði, var árið 1973 kennd
fræði sem nefnist ,,Hámörkun álags-
þols samsettra burðarvirkja með lág-
mörkun þyngdar eftir dr. Ferdinand
Piëch. Og það var vegna vísindalegra
uppgötvana hans á sviði álags- og
þolhönnunar hjá
Porsche sem tækni- og þróunarmið-
stöð þess í Weissach voru m.a. falin
sérhæfð verkefni fyrir bandarísku
geimferðastofnunina NASA og
NATO. Ferdinand Piëch varð síðar
æðsti stjórnandi VW-Audi-sam-
steypunnar.
Eins og forfaðirinn Porsche I og
eins og títt er í Þýskalandi þegar af-
reksmenn á sviði tækni og vísinda
eiga í hlut hafa synir, sonasynir og
dóttursonur verið heiðraðir á ýmsan
hátt með heiðursdoktors- og prófess-
orsnafnbótum.
Project 901
Raðsmíði bíla hófst hjá Porsche
með sportbílnum 356 árið 1949. Sá
bíll átti ýmislegt sameiginlegt með
Fólksvagninum (VW-bjöllunni) sem
dr. Ferdinand Porsche I hannaði en
sonur hans (Ferry) Porsche II var þá
tekinn við stjórn fyrirtæksins sem
hafði verið flutt frá Stuttgart vegna
loftárása til Gmünd í Austurríki
1944. 356, sem var 4ra sæta af þeirri
gerð sem seinna nefndist 2+2, var
með sama berandi hjólbotn og VW-
bjallan, breytta fjöðrun og loftkældu
VW-vélina aftur í. Porsche 356 var
smíðaður á árunum 1948–1965 eða í
17 ár. Upphaflega hafði bílnum ekki
verið spáð góðu gengi, jafnvel björt-
ustu vonir Ferry Porsche II munu
hafa verið að selja mætti 500 eintök.
Þótt 356 þætti dýr höfðu 5.000 selst
um miðjan mars 1954 en á tímabilinu
1950–1956 seldust 77.756 Porsche
356.
Bílar með vélina yfir, eða fyrir aft-
an afturhásingu voru engin ný bóla
upp úr 1950. VW-bjallan er frægust
þeirra og hafði verið við lýði síðan
1936 sem ,,bíll fólksins“ – þáttur í
einni af manískum framkvæmdum á
nasistatímanum en hún bætti sam-
göngur í Þýskalandi, m.a. með hönn-
un og byggingu „átóbananna“.
Fjöldaframleiðsla VW-bjöllunnar
hófst þó ekki fyrr en eftir stríð. Aðrir
bílar með aftanívél voru Renault 4CV
frá 1946, Fiat 600 kom 1955, NSU
Prinz 1957, Chevrolet Corvair 1959
og Hilman Imp 1963.
Alþjóðlega bílasýningin í Frank-
furt í september 1963 markaði
ákveðin þáttaskil fyrir Porsche sem
þá var einn af minnstu bílaframleið-
endum Þýskalands: Nýr sportbíll,
Porsche 911, var frumsýndur. Bíllinn
vakti verðskuldaða athygli – var
tæknilega vel útfærður en þótti dýr
miðað við aðra sportbíla af svipaðri
stærð. Varla hefur margan sýning-
argestinn órað fyrir því að Porsche
911 yrði við lýði liðlega 3 áratugi sem
Saga Porsche 911 – fyrsta grein
Fjórir ættliðir afburða tæknimanna
Um þessar mundir eru
liðin 40 ár síðan fyrsti
Porsche 911-bíllinn var
sýndur opinberlega. Leó
M. Jónsson véltækni-
fræðingur fjallar um
sögu bílsins.
356C, 1963–1965. Fyrsti sportbíllinn var 356. Síðast framleiddur 1965.
8 B MIÐVIKUDAGUR 20. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
bílar
911 Carrera RS 1973. Carrera RS kom fyrst 1973 sem sérbúinn keppnisbíll.
Fyrsti 911, árgerð 1964.