Morgunblaðið - 22.08.2003, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 22. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
T
ILKOMA Hvalfjarð-
arganganna, sem
opnuð voru 11. júlí
1998, hefur haft mikil
áhrif á atvinnu- og
byggðamál á Vesturlandi og fært
svæðið nær höfuðborginni. Nú
tekur það aðeins um hálftíma að
aka milli Akraness og Reykjavík-
ur og mikið er um að þeir íbúar á
Akranesi sem vinna í borginni aki
daglega á milli enda tekur það
ekki mikið lengri tíma tíma en að
fara frá úthverfi Reykjavíkur og
inní miðborgina. Með göngunum
hafa flutningar og aðrar sam-
göngur milli Reykjavíkur og Vest-
urlands einnig orðið fljótvirkari
og minni fjarlægð hefur valdið því
að ungt fólk af sunnanverðu Vest-
urlandi þarf ekki að flytja að
heiman ef það fer til náms í
Reykjavík.
Hvalfjarðargöngin hafa einnig
nýst höfuðborgarbúum, sem
sækja í auknum mæli í sumarbú-
staðalönd og frístundasvæði í
Borgarfirðinum en jarðaverð þar
hefur hækkað jafnt og þétt und-
anfarin ár og sumarbústöðum
fjölgað. Talsvert er um að bændur
hafi dregið úr búskap og fært sig
meira út í ferðaþjónustu, bæði
með því að leigja út jarðir sínar
undir sumarbústaði eða selja
hluta þeirra undir frístundabyggð
en þessi þróun hefur myndað mót-
vægi við þann samdrátt í landbún-
aði sem orðið hefur á svæðinu.
Íbúum á Akranesi hefur fjölgað
talsvert undanfarin ár, 1. desem-
ber sl. bjuggu þar 5.578 íbúar en
sex árum áður voru þar 5.068 íbú-
ar.
Magnús Magnússon, atvinnu-
málafulltrúi á Akranesi, segir að
auk ganganna hafi tilkoma álvers
Norðuráls haft mikið að segja.
„Þetta átti mikinn þátt í að bæta
atvinnuástandið en fjölbreytni í
atvinnulífinu er bænum einnig
mikilvæg. Akranes er mjög þægi-
lega staðsett gagnvart Reykjavík
og Akurnesingar geta sótt sér þá
sérhæfðu þjónustu sem jafnan er
ekki til staðar á landsbyggðinni á
stuttum tíma en búa jafnframt í
litlu og barnvænu samfélagi,“ seg-
ir Magnús. Hann segir talsvert
um að fólk fari daglega á milli
Reykjavíkur og Akraness og í
könnun sem gerð var í fyrra kom í
ljós að 16% íbúa á Akranesi fara
tvisvar í viku eða oftar til Reykja-
víkur, sem gerði á þeim tíma rúm-
lega 700 manns. Margir þeirra
aka fram og aftur vegna vinnu eða
skóla og dæmi eru um að auglýst
sé eftir ferðafélögum í svæðisblöð-
um.
Bændur í Borgarfirði margir
fært sig yfir í ferðaþjónustu
Páll S. Brynjarsson, bæjar-
stjóri Borgarbyggðar, tekur í
sama streng og Magnús og segir
að tilkoma ganganna hafi breytt
miklu fyrir byggðina en íbúum í
Borgarbyggð hefur fjölgað á und-
anförnum árum. „Þróunin hér
hefur verið jákvæð síðustu árin og
íbúar njóta nálægðarinnar við
borgina. Nokkrir íbúar keyra dag-
lega til og frá borginni vegna
vinnu sinnar og allt útlit er fyrir
að þeir sem það gera verði fleiri á
næstunni,“ segir Páll. Hann segir
að aukin aðsókn Reykvíkinga í
sumarhús í Borgarfirðinum hafi
reynst góð búbót fyrir bændur,
sérstaklega í ljósi þess að land-
búnaður á svæðinu eigi undir
högg að sækja en margir bændur
hafa fært sig yfir í ferðaþjónustu
og dregið úr búskap.
Jákvæðra áhrifa Hvalfjarðar-
ganganna gætir einnig á Snæfells-
nesi, þótt þau séu ekki jafnsterk
og í Borgarnesi og á Akranesi en
íbúafjöldi á Snæfellsnesi hefur
haldist óbreyttur undanfarin ár.
Magnús I. Bæringsson, formaður
atvinnumálanefndar Stykkis-
hólms, segir að ferðaþjónustan
hafi notið góðs af tilkomu gang-
anna en hún hefur verið í sókn á
Snæfellsnesi. Atvinnulífið í Stykk-
ishólmi varð fyrir nokkru áfalli
nýverið þegar að skelfiskveiði var
bönnuð sökum slæms ástands
stofnsins en tvær af þremur
vinnslustöðvum í bænum höfðu að
mestu leyti unnið skelfisk. Magn-
ús segir vonir standa til að byggð-
in fái hærri þorskkvóta í vetur
sem muni koma til móts við að
missa skelfiskinn.
Hvalfjarðargöngin hafa gert at-
vinnulífinu í Stykkishólmi gott að
mati Magnúsar, sem segir að sam-
skipti við höfuðborgarsvæð
auðveldari en áður. „Þótt
keyri ekki daglega á mil
mörg dæmi um að þjónus
flutningar gangi hraðar fyr
en áður, t.a.m sé mun þæg
að fá iðnaðarmenn úr höfuð
inni en áður og talsvert er
útgerðir nýti sér bættar
göngur og geri út frá Snæfel
inu vegna nálægðar þess við
og spari sér þannig nokkurr
siglingu,“ segir Magnús en ú
af Snæfellsnesi hefur orði
sæll kostur fyrir smábáta í k
þeirra breytinga sem urðu
smábátakerfisins þegar só
tímanum var breytt úr dö
klukkutíma.
Nýr framhaldsskóli
Snæfellsnesi haustið 2
Það hefur háð Snæfellsn
þar hefur ekki verið fram
skóli og nemendur á mennta
Göngin hafa fært V
land nær höfuðbo
SÁTTALEIÐ Í
REYKINGADEILUM?
Talsvert hefur verið rætt hér álandi að undanförnu um algertbann við reykingum á veitinga-
og skemmtistöðum. Þær umræður eru
væntanlega einkum tilkomnar vegna
þess að síðasta breyting á tóbaksvarn-
arlögunum, sem tók gildi fyrir réttum
tveimur árum, hefur ekki dugað til að
tryggja að sá mikli meirihluti þjóðarinn-
ar, sem kýs reyklaust andrúmsloft, fái
að njóta þess á veitinga- og skemmti-
stöðum. Ákvæði um reyklaus svæði, ein-
angrun þeirra og loftræstingu, eru
þverbrotin á langflestum veitingastöð-
um. Í grein eftir Þorgrím Þráinsson,
framkvæmdastjóra Tóbaksvarnaráðs, í
Morgunblaðinu á miðvikudag, kemur
fram að samkvæmt könnun ráðsins fóru
39 staðir af 40, sem leyfðu reykingar,
ekki að lögum.
Þegar veitingamenn haga sér svona,
er ekkert óeðlilegt að upp komi kröfur
um algert bann. Á því er þó sá hængur,
að nokkuð fjölmennur minnihluti vill
þrátt fyrir allt geta farið á veitingahús
og skemmtistaði og stundað þá
heimskulegu iðju að reykja. Auðvitað
væri æskilegt að hægt væri að koma til
móts við þann hóp, án þess að allir hinir
þyrftu að sitja í reykjarsvælunni. Það
var reynt með núverandi lögum, en hef-
ur ekki tekizt betur en raun ber vitni.
Ástæðan fyrir því er ekki sízt sú, að veit-
ingamenn telja sig munu tapa tekjum,
úthýsi þeir reykingamönnum. Þeir tapa
hins vegar engu á að brjóta lögin.
Vilhjálmur H. Wiium, sem starfar við
viðskiptadeild Háskólans í Reykjavík,
skrifar athyglisverða grein í Morgun-
blaðið í fyrradag. Þar leggur hann til að
ekki verði farin leið boða og banna í
þessu efni, heldur lagt á svokallað reyk-
gjald, sem eigendur veitinga- og
skemmtistaða greiði og renni beint til
tóbaksvarna og heilbrigðisstofnana,
sem eiga við afleiðingar reykinga. Vil-
hjálmur leggur til að gjaldið fari eftir
stærð reykmettaðs húsnæðis. Í grein
hans segir: „Ég efa ekki að húseigand-
anum þætti blóðugt að borga þetta
gjald, en engu að síður munu margir
taka þetta fram yfir reykingabann, því
ef gjald er innheimt ætti húseigandinn
ýmsa möguleika í stöðunni, sem ekki
eru til staðar ef um bann er að ræða.
Hann gæti jú velt þessu yfir í aðgangs-
eyrinn, nú eða hækkað verð á drykkjum
og mat sem hann selur. Þá er hins vegar
viðbúið að eitthvað fækki viðskiptavin-
um, og ekki yrði húseigandinn ánægður
með það. Auðvitað gæti hann bara tekið
gjaldið á sig svo hagnaður hans af starf-
seminni minnkaði sem næmi gjaldinu,
en ef gjaldið er mjög hátt mundu ein-
hverjir leggja upp laupana. Enn einn
valkostur væri jú að minnka reyksvæðið
í húsinu og þar með lækka gjaldið sem
þyrfti að borga. Ef gjaldið er nógu hátt
þá mundu sjálfsagt einhverjir, einkum
matsölustaðaeigendur, banna alveg
reykingar og þar með losna alveg við
gjaldið.“
Vilhjálmur bendir á að kostir þess-
arar aðferðar séu m.a. að veitinga- og
skemmtistaðaeigendur færu sjálfviljug-
ir út í breytingar, ekki vegna laga-
ákvæða, heldur vegna þess að þeir
byggjust við auknum hagnaði í kjölfarið.
„Einnig eiga viðskiptavinir valkosti, því
sennilega mundu einhverjir reyklausir
staðir spretta upp í kjölfar reykgjalds-
ins. Síðan fær ríkið tekjur sem verða
nýttar við tóbaksvarnir og meðferð
vegna tóbakssjúkdóma. Á hinn bóginn
mun þessi leið ekki útrýma reykingum,
því einhverjir munu borga gjaldið og
bjóða sínum viðskiptavinum upp á reyk-
mettuð húsakynni,“ skrifar Vilhjálmur.
Á undanförnum árum hafa menn í
vaxandi mæli tekið upp svokölluð hag-
ræn stjórntæki í stað boða og banna,
ekki sízt í umhverfismálum. Skilagjald á
umbúðir er gott dæmi. Þeir, sem vilja
tryggja þeim reyklausu rétt til hreins
andrúmslofts og um leið beita aðferðum,
sem góð sátt getur verið um, ættu að
taka hugmyndir Vilhjálms til skoðunar.
Telji menn slíkar hugmyndir ekki fram-
kvæmanlegar, er algert bann hins vegar
betri kostur en núverandi ástand.
HÓLARÆÐA HALLDÓRS
Halldór Ásgrímsson, utanríkisráð-herra og formaður Framsóknar-
flokksins, flutti hina árlegu hátíðarræðu
Hólahátíðar í Hóladómkirkju um síðustu
helgi og gerði þar mikilvægi samkennd-
arinnar í íslensku samfélagi að umtals-
efni. „Við verjum sífellt meiri fjármunum
til heilbrigðismála, en með hækkandi
aldri kynslóðanna og frekari framförum í
læknavísindum er ljóst að gera verður
enn betur á næstu árum og áratugum.
Þetta er eðlileg þróun og við verðum að
vera undir hana búnir, m.a. með því að
halda áfram að auka tekjur þjóðarinnar,
skapa hér atvinnu og byggja upp blóm-
lega byggð um land allt,“ sagði Halldór.
Hann minnti einnig á mikilvægi þess
að Íslendingar væru meðvitaðir um ríki-
dæmi sitt í samfélagi þjóðanna og notuðu
hluta þess til að aðstoða fátækari þjóðir.
„Hvers virði er að vera ríkur, ef maður
kann ekki að fara með peningana? Sælla
er að gefa en þiggja, segir máltækið, og
við megum ekki gleyma því að ekki er
langt síðan við vorum sjálfir í þeirri stöðu
að þola örbirgð og hallæri og eiga hvorki
til hnífs né skeiðar,“ sagði Halldór.
Ef viðhalda á og efla hið sameiginlega
öryggisnet er mikilvægt að hinar efna-
hagslegu undirstöður séu í lagi. Halldór
benti á að umræðan um nýtingu og um-
gengni við náttúruna reyndi á þolrif sam-
félagsins og væru skoðanir skiptar.
„Umræður um stóriðju- og virkjunar-
framkvæmdir eru skýrt dæmi um þetta.
En þegar lýðræðisleg niðurstaða er
fengin er rétt að una henni og virða. Rétt
eins og virða ber andstæð sjónarmið og
rétt hvers og eins til þess að láta skoð-
anir sínar í ljós. Öðru máli gildir um til-
raunir til að spilla fjármögnun eða stöðva
framkvæmdir með íhlutun erlendis frá.
Þar tel ég allt of langt gengið. Það eru
lýðræðislegar ógöngur.“
Fréttamat nútímans og aldarháttur
varð formanni Framsóknarflokksins
einnig að umtalsefni. Varnaðarorð hans
eru öllum holl lesning: „Andstaða við mál
þykir merkilegri en stuðningur. Fjöl-
miðlun og stjórnmál nútímans eru hörð
og óvægin. Menn eru dæmdir í um-
ræðunni löngu áður en mál þeirra fá eðli-
lega umfjöllun stofnana samfélagsins.
Bæði fjölmiðlar og stjórnmálamenn
verða að gæta hófs í ummælum sínum um
álitaefni og viðkvæm mál. Við getum öll
tekið okkur á í þeim efnum. Vissulega er
gagnrýni nauðsynleg, en erum við ekki
stundum fullfljót á okkur að dæma
aðra?“
STÆKKUN Járnblendiverksmiðj-
unnar á Grundartanga, bygging ál-
vers Norðuráls og tilkoma Hval-
fjarðarganganna er ástæða
uppgangsins á Akranesi og í Borg-
arfirðinum undanfarið, að mati
Vífils Karlssonar hagfræðings,
sem hefur fylgst með efnahagslífi á
Vesturlandi um nokkurt skeið. „Á
þessum tíma var mikil uppsveifla í
hagkerfinu og breytingar í hús-
bréfakerfinu ollu því að margir
komu hingað og settust að. Því má
svo ekki gleyma að á Akranesi er
framhaldsskóli og sjúkrahús sem
hefur einnig laðað fólk að. At-
vinnuástand á Akranesi er stöðugt,
auk stóriðjunnar er öflugt útgerð-
arfyrirtæki í bænum, Haraldur
Böðvarsson, sem og Sementsverk-
smiðjan,“ segir Vífill.
Vífill segir að tilkoma Hvalfjarð-
arganganna hafi einnig haft góð
áhrif á atvinnulíf á Snæfellsnesi.
„Það eru kannski ekki jafnbein
áhrif og í Borgarfirðinum en þegar
talað er við fólk á Snæfellsnesinu
tekur maður eftir því að þetta hef-
ur mikið að segja,“ segir Vífill.
Vífill Karlsson
Margir þættir
lögðust á eitt


  

     




















   

 

  
  

     







      

   

   



 



 !"#$%%& "''%()*'%+, -!" .
/,"( ,-*' 01,2,-*'
%3"'.
45 +,
6,+-!,.
,(+, 7 '89 0(,! +,
:*
'

 

  
     











 
 


  


 


    
 

 !")*'%+, -!" .


  

; !"-&322(,'+,
122,"<4'),"- 












/,"( +,4' 6,"<




; !"'+,4'9=&,.12
01,2,,(,'&' + .




     


















 





Samgöngur milli Vesturlands og höfuðborgarsvæðisins hafa tekið
Hvalfjarðargöngin voru opnuð fyrir fimm árum. Íbúar á Vesturlan
þá vanhagar um með litlum tilkostnaði og fólk af Suðvesturlandinu
vestur í sumarhúsa- og frístundabyggðir og margir bændur hafa s
JARÐAVERÐ á Vesturlan
ur hækkað jafnt og þétt í k
þess að Hvalfjarðargöngin
opnuð, að sögn Magnúsar L
poldssonar fasteignasala.
„Eftir að göngin komu ti
unnar styttust allar vegalen
milli Reykjavíkur og Vestu
og nýr markaður varð í rau
Íbúar á höfuðborgarsvæðin
sækjast gjarnan eftir jörðu
sem eru í um það bil klukku
stundar fjarlægð frá borgin
eftir að göngin komu til fél
margar af jörðunum í Borg
arfirði í þann flokk. Ásókn
ar jarðir hefur verið mjög s
undanfarin ár og verðið hef
aldrei lækkað,“ segir Magn
Ýmis hlunnindi fylgja mörg
jörðunum í Borgarfirði og h
það ýtt verði á þeim talsver
Magnús segir að laxveiði, h
vatn og gott næði séu allt þ
sem kaupendur horfi til. „L
veiðihlunnindi fylgja mörgu
jörðum í Borgarfirðinum og
hefur laðað kaupendur að,“
Magnús.
Magnús Leopolds
Jarðaverð
hefur hækka