Morgunblaðið - 25.08.2003, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 25. ÁGÚST 2003 19
S
jóðheit sumarumræðan
um meint samráð og
verðlagssvindl olíu- og
tryggingafélaganna
beinir kastljósinu enn á
ný að lögum um fjárreiður stjórn-
málaflokkanna. Eða öllu heldur
skorti á slíkri löggjöf. Víðast hvar í
grannlöndunum eru í gildi lög sem
skylda stjórnmálaflokkanna að
gefa upp hverjir eru helstu fjár-
hagslegir bakhjarlar þeirra með
því að gera þeim að gefa upp
hverjir styrki þá um fjárhæðir yfir
ákveðnu marki.
Um allan hinn vestræna heim
þykja slíkar reglur sjálfsagðar.
Eðlilegar reglur til að tryggja við-
gang lýðræðislegra stjórnarhátta
og til að koma í veg fyrir að ein-
stök fyrirtæki hafi óeðlilega mikil
ítök í stjórnmálaflokkunum. Þær
þykja eðlilegar nema á Íslandi.
Hér hefur það verið baráttumál
jafnaðarmanna um árabil að sett
verði lög um fjárreiður flokkanna
og þeim gert að opna bókhald sitt.
En þær tillögur hafa illu heilli ekki
hlotið hljómgrunn hjá Sjálfstæðis-
og Framsóknarflokki og dagað
uppi í þinginu ár eftir ár.
Vígi valdsins
Þau fyrirtæki sem nú eru í eld-
línu umræðunnar vegna meints
samráðs tengjast mörg innsta
kjarna stjórnarflokkanna tveggja
og hafa gert um áratuga skeið.
Mætti að ósekju nefna mörg þeirra
vígi valdsins í landinu enda hafa
forystumenn sumra fyrirtækjanna
gegnt trúnaðarstörfum við fjár-
öflun flokkanna á sama tíma og
þeir fóru fyrir fyrirtækjunum. Því
kemur eðlilega upp umræða um
ítök þeirra í flokkunum og eina
leiðin til að eyða grunsemdum er
að opna bókhald flokkanna þannig
að það liggi á borðinu hverjir leggi
þeim til fé. Hvort að Kolkrabbinn
meira og minna eigi Sjálfstæð-
isflokkinn í krafti fjárausturs í
sjóði hans veit enginn en efinn og
grunsemdirnar eru til staðar þar
til bókhaldið verður birt.
Aðalatriði málsins eru þau að
það skortir reglur um fjárreiður
stjórnmálaflokkanna en gegn laga-
setningunni hefur verið staðið á
þeim forsendum að það sé einka-
mál hverjir styrkja starf flokk-
anna. Svo er hins vegar alls ekki
einsog gefur að skilja þegar um-
ræða um tengsl flokka og fyr-
irtækja kemur upp. Það er ein af
grundvallarstoðum lýðræðis og
gangverks þess að tengsl flokka og
fjármagnseigenda liggi fyrir. Það
er jafn mikilvægt og sama grund-
vallaratriðið í uppbyggingu lýð-
ræðisríkis og aðskilnaður löggjaf-
ans, framkvæmdavaldins og
dómsvaldsins. En það er nú efni í
aðra grein hvernig því er háttað
hérlendis. Þar sem lög um opið
bókhald ríkja eru tengslin á borð-
inu og enginn velkist í vafa um
þau.
Opið bókhald
Samfylkingin hefur frá stofnun
flokksins í maí árið 2000 birt fjár-
framlög til flokksins yfir ákveðinni
upphæð og opinberar það í bók-
haldi sínu. Þó að enn skorti lögin
og það skapi visst ójafnvægi við
fjármögnun starfsins að sumir
flokkar opni bókhald sitt en aðrir
ekki. En þetta gerir Samfylkingin
til að ríða á vaðið og undirstrika
mikilvægi lagasetningarinnar um
fjárreiður flokkanna sem enn og
aftur verður lagt fram á haust-
þinginu. Það er hinsvegar alls ekki
nægjanlegt að einstakir flokkar
taki það upp hjá sjálfum sér að
opna bókhaldið. Eitt verður yfir
alla að ganga til að taka af vafa um
óeðlileg fjárhagsleg tengsl flokka
og fyrirtækja.
Opinber framlög
Styrkir hins opinbera til stjórn-
málastarfs eru mikilvægir og
gegna því hlutverki að stjórn-
málaflokkarnir eigi ekki allt sitt
undir velvilja fyrirtækja. Því hlýt-
ur það að blandast inn í umræðuna
hvort þau framlög ættu að
vera hærri til að gera flokk-
ana síður háða framlögum ein-
staklinga og fyrirtækja. Jafn-
framt myndu aukin framlög til
þeirra jafna aðstöðu á milli
þeirra stjórnmálaafla sem
njóta stefnu sinnar vegna
meiri velvildar hjá stórfyr-
irtækjunum en aðrir.
Um slík framlög ríkir nokk-
ur sátt og margir sem telja að
þau mættu vera meiri til að
tryggja sjálfstæði stjórnmála-
starfsemi. Lögfest fjárframlög
ríkis til stjórnmálaflokka hvíla á
þeirri meginreglu að ólýðræðislegt
sé að aðeins fjársterk samtök, sem
njóta mikils stuðnings einstaklinga
og fyrirtækja, geti boðið fram til
þjóðþinga. Auk þess eiga rík-
isstyrkir að sporna við þeirri teg-
und af fyrirgreiðslupólitík þegar
stjórnmálaflokkar verða óeðlilega
háðir styrktaraðilum og að lýðræð-
islega þjóðkjörnir fulltrúar taki
pólitískar ákvarðanir með hliðsjón
af hagsmunum styrktaraðila. Á
slíku er augljóslega hætta ef að-
haldið er lítið og eftirlitið með fjár-
reiðum stjórnmálaflokka jafn
slappt og raun ber vitni hérlendis.
Ítök auðsins
Jóhanna Sigurðardóttir, þing-
maður Samfylkingarinnar, hefur
mörgum sinnum flutt frumvarp um
að lög verði sett um fjármál stjórn-
málaflokkanna. Þar er lagt til að
flokkunum verði gert að birta árs-
reikninga sína opinberlega og
greina frá því hverjir styrkja þá
um framlög yfir ákveðinni upphæð.
Tilgangurinn með frumvarpi Jó-
hönnu er að gera fjármál flokk-
anna sýnilegri og eyða tortryggni
um tengsl flokka og fyrirtækja. Ár-
angur og styrkur stjórnmálaflokka
á ekki ráðast af fjárhagslegri getu
þeirra sem fyrst og síðast byggja
yfirburði í sinni starfsemi á fjár-
framlögum fjársterkra fyrirtækja.
Ríki leynd yfir fjárreiðum
stjórnmálaflokka blasir við að það
dregur úr trausti almennings
gagnvart lýðræðislega kjörnum
fulltrúum þjóðþinga. Einsog um-
ræða undanfarinna vikna um
tengsl hinna meintu samráðsfyr-
irækja við flokkana endurspeglar.
Þá ekki síður gagnvart stofnunum
samfélagsins, sem hafa umboð lög-
gjafarvaldsins til að sinna eftirliti
með leikreglum þess sem sam-
ræmast hugmyndum okkar um
lýðræði. Því er löggjöf um fjár-
reiður stjórnmálaflokka, þar sem
bókhaldið er opnað, grundvallar-
atriði í því að byggja upp heilbrigt
samfélag og ekki síður til að auka
gagnsæið í samskiptum stjórn-
mála- og viðskiptalífs.
Samráð
og sjóðir
flokkanna
Eftir Björgvin G. Sigurðsson
Höfundur er þingmaður Samfylking-
arinnar. Netfang: bgs@althingi.is.
’ Aðalatriði málsins eruþau að það skortir reglur
um fjárreiður stjórn-
málaflokkanna en gegn
lagasetningunni hefur
verið staðið á þeim for-
sendum að það sé einka-
mál hverjir styrkja starf
flokkanna. ‘
Palestínumanna með því að
hófsama íslamista um að snúa
amas og Íslamska jíhad og
um saman með þeim við að
gömlu forystu frá völdum.
eru hins vegar ekki sammála
ksemdafærslu. Í þeirra augum
væri með þessu verið að leiða þá í gildru
þar sem blessun yrði lögð yfir þá er
stæðu að ofbeldisverkum. Það er á þess-
um punkti sem veggur Ísraela kemur til
sögunnar. Þeir vilja ekki ná sam-
komulagi við Palestínumenn og hafa því
hafist handa við að reisa þetta mannvirki
á svæðum sem að nafninu til eru nú und-
ir stjórn Palestínumanna.
Þó svo að í Vegvísinum sé lögð rík
áhersla á öryggi er hvergi minnst á vegg
Ísraela. Það er hins vegar ljóst að ekki
er hægt að samræma vegginn og annan
áfanga Vegvísisins, þar sem kveðið er á
um sjálfstætt ríki Palestínumanna með
landamærum til bráðabirgða.
Framkvæmdir við byggingu veggjarins
hófust fyrir ári. Í upphafi var stefnt að
því að reisa öryggisgirðingu meðfram
grænu línunni, landamærum Ísraels frá
1967. Smám saman hafa framkvæmdir
við vegginn hins vegar farið að teygja sig
út fyrir þau mörk og í raun er nú verið
að innlima stóran hluta Vesturbakkans.
Sem dæmi má nefna að sá hluti veggj-
arins, sem ætlunin er að reisa að land-
nemabyggðinni Ariel langt inn á Vest-
urbakkanum, nær 15 kílómetra inn á
svæði Palestínumanna. Með því að reisa
vegginn í kringum stór svæði á austur-
hluta Vesturbakkans, alls allt að 50% af
svæðum Palestínumanna, er með veggn-
um verið að svipta Palestínumenn að-
gangi að Jórdaníu, næsta nágrannaríki
þeirra.
Í augum Palestínumanna er veggurinn
einhliða aðgerð sem breytir stöðunni og
kippir fótunum undan tímasetningu og
gildi viðræðna um hina svokölluðu „end-
anlegu stöðu“, sem gert er ráð fyrir í
þriðja áfanga Vegvísisins. Samkvæmt
Vegvísinum á í öðrum áfanga, sem enn
er ekki hafinn, að mynda ríki Palestínu-
manna með samliggjandi landamærum til
bráðabirgða.
Verði veggurinn reistur samkvæmt
áætlun er verið að koma í veg fyrir að
svæði Palestínumanna verði samliggj-
andi. Áframhaldandi framkvæmdir munu
því drepa allan áhuga Palestínumanna á
öðrum áfanga Vegvísisins. Hins vegar
munu Ísraelar hafa mikinn hag af því að
krefjast þess að þegar verði farið yfir í
þriðja áfangann, það er viðræður um
hina „endanlegu stöðu“.
Samningaviðræðum um endanlega
stöðu, þar sem tekist verður á um öll
helstu deilumálin – þar á meðal flótta-
menn, Jerúsalem, landnemabyggðir, vatn
og að sjálfsögðu endanleg landamæri
Palestínuríkis – á samkvæmt áætlun að
ljúka fyrir árslok ársins 2005, meðan Ar-
iel Sharon verður enn forsætisráðherra.
Hefjist þessar viðræður þegar í stað mun
það leiða til gífurlegrar örvæntingar
meðal Palestínumanna, mun dýpri ör-
væntingar en í kjölfar þess að upp úr
viðræðum slitnaði á leiðtogafundinum í
Camp David í júlí 2000.
Vegvísirinn, sem heitir skjótum ár-
angri varðandi ísraelskar landnema-
byggðir og stofnun palestínsks ríkis, er
mikill hvati fyrir palestínsk stjórnvöld til
að tryggja Ísraelum viðvarandi öryggi.
Ef Ísraelar vilja endilega byggja vegg
sinn verða þeir jafnframt að takmarka
hann við grænu línuna frá 1967. Verði sú
ekki raunin mun enginn veggur halda
aftur af reiði Palestínumanna.
gi Vegvísis
Höfundur er forstöðumaður Palestínsku stjórn-
málarannsóknamiðstöðvarinnar í Ramallah.
sraelar vilja endi-
yggja vegg sinn
þeir jafnframt að
rka hann við grænu
frá 1967. Verði sú
unin mun enginn
halda aftur af reiði
ínumanna. ‘
ustu skýringu samtímans um hitabylgju
í Reykjavík og nágrannasveitum. Ofan á
allt þetta kemur stjórnarformaðurinn í
broddi fylkingar og býður landsmönnum
upp á „sprengiljósasýningu“ í háloft-
unum á menningarnótt á kostnað Orku-
veitunnar. Alfreð Þorsteinsson og meiri-
hlutafélagar hans kunna ekki einu sinna
að fara hljóðlega og láta lítið á sér bera
stuttu eftir að þeir eru búnir að missa
jafnrækilega niðrum sig eins og raun
ber vitni.
Opinber rannsókn
Í grein sem Jón Magnússon hæsta-
réttarlögmaður skrifaði nýlega kom
fram hugmynd um að skipa sérstaka
rannsóknarnefnd til að skoða starfsemi
Orkuveitunnar. Undir það sjónarmið er
tekið með hliðsjón af því hvernig
R-listahópurinn hefur leikið þetta fyr-
irtæki og virðast þeir ekki hættir í
þeirri ævintýramennsku. Orkuveitan er
einokunarfyrirtæki og geta neytendur
ekki leitað annað. Það er því þýðing-
armikið að gott aðhald sé á rekstri fyr-
irtækisins og að neytendur hafi það ekki
á tilfinningunni að pólitískir æv-
intýramenn ráði þar ríkjum. Borg-
arstjórn á að sjá sóma sinn í því að kalla
þessa óþörfu og óvinsælu hækkun til
baka.
eykvíkinga
Höfundur er fyrrverandi borgarfulltrúi. Morgunblaðið/Jim Smart