Morgunblaðið - 26.08.2003, Blaðsíða 25

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. ÁGÚST 2003 25
ÞAÐ fer ekki á milli málaað Steingrímur Þórhalls-son er frábær orgelleik-ari, [...] sem með þessum
tónleikum hefur tekið sér stöðu
meðal bestu orgelleikara okkar Ís-
lendinga,“ sagði Jón Ásgeirsson
nýverið í umfjöllun um orgel-
tónleika Steingríms Þórhallssonar
í Hallgrímskirkju. Steingrímur
kom heim úr orgelnámi frá Ítalíu í
hitteðfyrra og vakti athygli fyrir
þátttöku sína í Sumartónleikum í
Skálholti þar sem hann stóð fyrir
námskeiði í gregorssöng og tón-
leikum.
„Eftir tónleikana fór ég til
Hólmavíkur, þar sem ég gerðist
tónlistarkennari og tónlistar-
skólastjóri. Það gekk nokkuð vel
og skólinn stækkaði,“ segir Stein-
grímur. „Orgelleysið háði mér hins
vegar, því þótt ég sé með píanó-
kennarapróf líka er ég fyrst og
fremst menntaður í kirkjutónlist.
Ég greip því tækifærið þegar
staða organista við Neskirkju var
auglýst, sótti um og fékk starfið.
Ég hóf störf við Neskirkju um
áramótin eftir eins og hálfs árs
dvöl á Hólmavík.“
Steingrímur segir að staðan í
Neskirkju hafi lengi verið sitt
draumastarf. „Ég hafði verið hálf-
gerður heimalningur í Neskirkju
frá því ég flutti utan af landi í
blokk hinum megin við hring-
torgið. Ég fékk að æfa mig þar á
píanó, hafði kynnst fólkinu í kirkj-
unni og liðið vel þar. Ég bjóst ekk-
ert frekar við því að ég fengi þetta
starf, því oft vinna tímasetning-
arnar í svona löguðu á móti manni,
sérstaklega þegar maður er að
koma heim úr námi. Á Hólmavík
skildu menn stöðu mína vel og
gerðu mér ekki erfitt fyrir að fara
aftur suður. Mér leið að mörgu
leyti mjög vel á Hólmavík, lenti
þar meðal annars í hestamennsku
sem var alveg dýrðlegt.“
Fyrir nokkrum árum, meðan
Steingrímur var við nám úti, var
nýtt orgel smíðað í Neskirkju.
Hann hafði þó fylgst með und-
irbúningi og skipulagningu verks-
ins. Þegar orgelið var vígt fékk
hann tækifæri til að spila á það og
hafði gert það nokkrum sinnum
áður en hann sótti um organista-
starfið.
Puttarnir hreyfðust
en ekki endilega rétt
Steingrímur segir ekki marga
tónlistarmenn í sinni fjölskyldu, en
þó sé þar listrænt þenkjandi fólk.
Hann er frá Húsavík og lærði þar
á píanó, en var mikið í sveit hjá
afa sínum og ömmu á Tjörnesinu.
„Mér finnst að hafa alist upp í
sveit vera einn af stóru þáttunum í
því að hafa alltaf haft gaman af
því að spila. „Það tókst að halda
mér við píanóið þótt það hafi stað-
ið tæpt um tíma og ég lauk sjötta
stigi á píanóið á Húsavík.“ Stein-
grímur kom til Reykjavíkur í
framhaldsnám og segist hafa verið
tekinn í gegn af nýju kennurunum.
„Snorri Sigfús Birgisson varð pí-
anókennari minn þegar ég kom
suður. Hann kenndi mér að tón-
listin á aldrei að vera langt frá
manni, heldur á maður að vera
inni í henni. Hann opnaði fyrir
mér nýja heima og sýndi mér hvað
tónlistin er margbreytileg. Þegar
maður kemur utan af landi vantar
mann ýmislegt. Puttarnir hreyfð-
ust, þótt þeir hreyfðust ekki endi-
lega rétt, og mig vantaði alveg
bakgrunn í tónfræði, hljómfræði
og kontrapunkti. Ég hafði mjög
gaman af þeim fögum og hespaði
þeim fljótt af. Ég hef enn mjög
gaman af þessu og finnst gaman
að skrifa tónlist sjálfur.“
Útrás að spila á orgelið
Það var ekki stórt skref að
kveðja píanóið og færa sig yfir á
orgelið. Steingrímur segir að org-
elið hafi hreinlega gripið hann.
„Ég var kominn í ógöngur með pí-
anóið; mér fannst ég ekki hafa það
til brunns að bera að geta verið
einleikari, og langaði ekki til að
verða píanókennari. Mig langaði
mest til að geta spilað með öðrum.
Ég fékk líka mikla útrás í að spila
á orgelið, – fótpedallinn er líka
ákveðin líkamsrækt og sömuleiðis
að þurfa að skipta milli hljóm-
borða. Ég fékk að grípa í nýja
orgelið í Dómkirkjunni og varð al-
veg heillaður. Ég tók Martein
Hunger afsíðis og bað hann að
kenna mér. Hann lét til leiðast og
það var mér mikið gæfuspor.
Hann hefur alltaf staðið mér við
hlið í því sem hef tekið mér fyrir
hendur í tónlistinni, haldið mér við
efnið og hjálpað mér að finna
verkefni. Það er mikilvægt að
maður finni tilganginn með því
sem maður er að gera, og hann
skynjar maður ekki alltaf þegar
maður er einn úti í horni að æfa
sig. Það er nauðsynlegt að spila
fyrir aðra og láta slag standa, þótt
maður treysti sér kannski ekki al-
veg í hlutina. Marteinn bauð mér
stundum ögrandi verkefni sem ég
ætlaði næstum ekki að þora að
takast á við, en gerði samt. Maður
lærir af þessu og þetta hefur eflt
mig. Nú segi ég bara já takk við
ögrandi verkefnum og vinn svo úr
efanum seinna.“
Kórstarf er mikilvægur þáttur í
starfi organistans og Steingrímur
hefur gaman af því bæði að
stjórna kórum og syngja sjálfur.
„Það sem er erfiðast er að byggja
upp eitthvað nýtt. Nú er að renna
upp fyrsti heili veturinn minn í
Neskirkju og mig langar að stofna
nýjan kór og stúlknakór sem gæti
starfað við hlið drengjakórsins.
Mig langar að efla kórstarfið hér
án þess að þetta verði að of stóru
batteríi. Við presturinn hér, séra
Örn Bárður Jónsson, erum sam-
mála um það að það eigi að vera
líf í kirkjunni og alltaf eitthvað um
að vera á vegum hennar sjálfrar –
ekki bara frá utanaðkomandi að-
ilum.“
Þarf að hugsa um skemmt-
unargildi tónlistarinnar
Á síðustu árum hefur margt
breyst í tónlist kirkjunnar. Nýrri
tónlist er vinsæl við ýmiss konar
athafnir og hefur hverjum sýnst
sitt um þá þróun. Steingrímur hef-
ur ákveðnar skoðanir á þessu. „Ég
vil að tónlistin í kirkjunni fái að
þróast og við prufum nýja hluti.
Sjálfur er ég líka með bakgrunn í
popptónlist og það sem skiptir höf-
uðmáli er það, að hvað sem við
tökum okkur fyrir að spila, þá ger-
um við það vel og af kunnáttusemi
og með virðingu fyrir tónlistinni,
hvernig sem hún er. Þá skiptir
ekki máli hvort hún er „þung“ eða
„létt“. Margir framkvæmdastjórar
kirkna virðast vera þeirrar skoð-
unar að organistar séu vanhæfir til
alls annars en að spila Bach. Þá er
verið að kalla inn annað tónlist-
arfólk til að flytja annars konar
músík, – jafnvel fólki sem aldrei
kemur í kirkjuna. Ég er ekki sátt-
ur við þetta. Það þarf frekar að
mennta organistana til að geta
tekist á við fjölbreytta tónlist og
flestir gera það hvort sem er. Ein-
staka vill bara vera í klassískri
músík og þá er það auðvitað í lagi.
Umfram allt þarf tónlistin í kirkj-
unni að vera góð og vel flutt.
Staða organistans í dag er orðin
þannig að maður þarf að hugsa
tónlistina líka útfrá skemmt-
unargildi. maður getur tæpast
leyft sér að gera bara það sem
manni sýnist, ég vil í það minnsta
reyna að virkja það sem er í fólk-
inu líka – að það njóti þess. En því
sem hefur verið til staðar í mörg
hundruð ár verður ekki breytt á
nokkrum dögum. Þetta þarf sinn
tíma til að þróast. Í fyrra fékk ég
þá hugdettu að semja poppmessu
og gerði það – hún er einföld og
melódísk, en ég vildi hafa hana
með latneskum texta, þannig að
hefðin hitti nútímann. Það þarf
ekki að henda hefðinni út, það get-
ur líka verið gaman að tengja
hana nútímanum.“
Steingrímur segir eitt það
skemmtilega við orgelið að oft
komi fólk með fordóma á orgel-
tónleika, en verði svo mjög hissa
þegar það upplifi þann mikla
hljóðheim sem orgelið býr yfir.
Hann er staðráðinn í að skapa sér
sín eigin tækifæri og halda áfram
að spila. „Ég bíð ekki eftir að
verða beðinn, ég ætla að skapa
mér tækifæri sjálfur. Við erum vel
sett á Íslandi með mörg góð orgel,
– maður getur spilað sama verk í
Neskirkju og Kristskirkju, en það
hljómar gjörólíkt. Þar ráða hljóð-
færin sjálf miklu, en líka salurinn
og hljómburðurinn. Þetta getur
verið ótrúlega gaman og býður
upp á marga möguleika.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Steingrímur Þórhallsson: „Ætla að skapa mér tækifæri sjálfur.“
Skiptir höfuð-
máli að bera
virðingu fyrir
allri góðri tónlist
begga@mbl.is
Steingrímur Þórhallsson kom fyrir
tveimur árum heim frá Páfagarði þar sem
hann nam kirkjutónlist og orgelleik.
Bergþóra Jónsdóttir ræddi við hann
í tilefni af vel heppnuðum orgeltónleikum
hans í Hallgrímskirkju nýverið.
SVO sannarlega hefur ekkert lát
verið á frábærum listréttum á veislu-
borði Listasumars á Akureyri á þessu
sumri. Sú líking á ef til vill enn betur
við þegar boðið er upp á listina án
máltíðar í hádegi á föstudegi, eins og
raunin var með þá tónleika sem hér
eru til umfjöllunar. Það var líka ágæt-
ur fjöldi áheyrenda sem hlýddi kalli
tónlistarinnar fremur en matarlystar-
innar og miðað við undirtektir þeirra
þá fannst þeim valið rétt. Salonhljóm-
sveit á að vera farvegur sígildrar
skemmtitónlistar þar sem veitingar
anda og efnis haldast í hendur. Létt
skemmtitónlist er síður en svo létt-
væg þegar kemur að hlut flytjenda,
höfunda og útsetjara. Til að slík tón-
list hrífi þarf handverkið og fram-
reiðslan að vera sem næst óaðfinnan-
leg. Franska heitið L’amour fou vísar
til ástríðunnar og mér er óhætt að
fullyrða að flutningur þeirra fimm-
menninga hafi fengið blóð mitt til að
renna örar, svo hjartnæmur og
heillandi var hann. Hrafnkeli Orra
var nokkur vandi á höndum að klæða
fyrrgreind lög í búning við hæfi og
sníða þeim stakk sem bæri með sér lit
af leikni hljóðfæraleikaranna, án þess
að klæðin væru ofskreytt, né stíllinn
of framandi fyrir þessi svo mjög hug-
ljúfu lög. Þennan vanda leysti Hrafn-
kell Orri mjög vel, búningurinn mátu-
lega nýstárlegur og hugmyndaríkur
og laus við klisjur og eftiröpun. Hver
og einn hljóðfæraleikari fékk tæki-
færi til að tjá afburðatök á sitt hljóð-
færi. En einnig að temja tökin í sam-
leiknum sem ræktun þessa vina-
„ensambels“ hæfir. Ég segi vina og
veit þá að tónlistarfólkið hefur fylgst
að í blíðu og stríðu í námi og leik um
langa hríð og lætur ekki forfrömun
sína erlendis draga úr einlægninni og
gleðinni, sem þessi góða fjölskylda
veitir áheyrendum. Vandasamasta
verkið hygg ég að Sumarið úr árstíð-
um eftir Piazzolla hafi verið, en þar
umritaði Hrafnkell Orri verkið úr
annarri útsetningu, en ekki brást
þeim bogalistin, né fingrafimin og
varð úr þessu áhrifamikið niðurlag
tónleikanna. Ég verð að játa að ég
heyrði aukalagið, Austurstræti, eftir
Þórhall Sigurðsson, Ladda, nýjum
eyrum. Því einhvern veginn hafði
þetta lag lent í skopkistunni hjá mér,
en er í raun gott og fallegt lag. Þannig
er það oft að umhverfi og umgjörð
leiðir mann á braut, sem ekki er endi-
lega sú rétta.
Þessir tónleikar færðu söngvana á
nýja braut, eina af mörgum, en ferð
mín með flytjendum eftir þeim vegi
var einkar ljúf.
Það er til fyrirmyndar hvernig
Reykjavík rækir hlutverk sitt gagn-
vart landsbyggðinni með styrkjum úr
Menningarborgarsjóði og einmitt eru
tónleikar Salonhljómsveitarinnar í
Ketilhúsinu gott dæmi um það, því
ólíklegt er að þeir tónleikar hafi verið
haldnir án styrks úr þeim sjóði.
Ég heyrði tónleikagesti ræða um
að þessa tónlist í þessum flutningi
væri gott að geta sett á fóninn, ef til
vill rætist úr þeirri ósk.
TÓNLIST
Ketilhúsið á Akureyri
Hljómsveitina skipa: Hrafnhildur Atla-
dóttir á fiðlu, Guðrún Hrund Harðardóttir
á víólu, Hrafnkell Orri Egilsson á selló,
Gunnlaugur T. Stefánsson á kontrabassa
og Tinna Þorsteinsdóttir á píanó.
Efnisskrá: Vegir liggja til allra átta eftir
Sigfús Halldórsson, Maður hefur nú... eft-
ir Gunnar Reyni Sveinsson, lagsyrpa úr
kvikmyndinni Nútíminn eftir Charlie
Chaplin, Þú og ég eftir Gunnar Þórðarson,
Dagný eftir Sigfús Halldórsson, tangóinn
Por una cabeza eftir argentínska tangó-
kónginn Carlos Garde, syrpa með lögum
eftir Nino Rota úr kvikmynd Fellinis, La
Strada, Tondeleyo eftir Sigfús Hall-
dórsson, Augun þín blá og Það sem ekki
má eftir Jón Múla Árnason í syrpu, Sum-
arið úr árstíðum argentínska tónskálds-
ins Astor Piazzolla og aukalag, Austur-
stræti eftir Þórhall Sigurðsson (Ladda),
öll lögin í hljómsveitarútsetningu selló-
leikara hljómsveitarinnar, Hrafnkels Orra.
Föstudagur 15. ágúst kl. 12.
SALONHLJÓMSVEITIN L’AMOUR FOU
Ljúf
ferð
Jón Hlöðver Áskelsson
Fjarnám allt árið
Viltu stytta þér leið?
Þitt nám þegar þér hentar! Allar upplýsingar á www.fa.is
Skólameistari