Morgunblaðið - 26.08.2003, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 ÞRIÐJUDAGUR 26. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Veldu náttúruliti
frá Íslandsmálningu
Nýtt afl á málningarmarkaði
Sími 517 1500 • Sætún 4 • 105 Reykjavík
Innimálning Gljástig 3, 7, 20
Verð frá kr. 298 pr.ltr.
Allar Teknos vörur skv. ISO 9001 gæðastaðli.
w w w . i s l a n d s m a l n i n g . i s
ÍSLANDS MÁLNING
akrýlHágæða
málning
Útimálning
Viðarvörn
Lakkmálning
Þakmálning
Gólfmálning
Gluggamálning
Búið að mála
farin að veiða
Í SUMAR hefur miðborg Reykjavíkur iðað af lífi alla
daga og fjörið hefur magnast um nær hverja helgi, því
aldrei fyrr hafa svo margir viðburðir verið í boði þar á
einu sumri. Miðborgin hefur svo sann-
arlega verið mögnuð í sumar.
Tónninn var sleginn með Hátíð hafs-
ins – hafnardeginum og sjómannadeg-
inum – 31. maí og 1. júní. Þjóðhátíð-
ardagurinn 17. júní var haldinn
hátíðlegur í miðborginni að venju. Í júlí
hófst „Mögnuð miðborg“ með markaðs-
degi laugardaginn 19. júlí í dásamlegu sumarveðri og
litlu síðra var veðrið listræna laugardaginn 26. júlí.
Eftir verslunarmannahelgina var komið að gleði-
göngu og skemmtun samkynhneigðra laugardaginn 9.
ágúst og svo kom sjálf menningarnóttin og maraþonið
laugardaginn 16. ágúst. „Mögnuð miðborg“ hélt svo
áfram sl. laugardag, 23. ágúst, með alþjóðlegum laug-
ardegi, og lýkur laugardaginn 30. ágúst, þegar hausti
verður fagnað með stæl. Og ekki er allt búið enn, því
fyrirhuguð er umferðarvika í Reykjavík 16.–22. sept-
ember nk. Laugardaginn 20. september verður sér-
stakur miðborgardagur með ýmsum menningar- og
listviðburðum.
Það hefur því verið nóg að gera fyrir gesti og gang-
andi í miðborginni í sumar. Og ekki má gleyma
„löngum laugardögum“, sem eru að jafnaði fyrsta laug-
ardag í hverjum mánuði. Þá eru verslanir opnar lengur
en ella og ýmislegt til skemmtunar á Laugavegi. Í sum-
ar hafa t.d. trússhestar farið um götuna að fornum sið
og kætt unga sem aldna.
Þróunarfélag miðborgarinnar og markaðsnefnd
miðborgar hafa gengist fyrir „Magnaðri miðborg“ í
sumar, og er stefnt að því að þessir dagar, sem lífga svo
mjög upp á miðborgina, verði árvissir og fastur liður í
miðborgarlífinu á sumrin.
Góða skemmtun í miðborginni – hún er mögnuð!
Hátíð um hverja helgi
Eftir Einar Örn Stefánsson
Höfundur er framkvæmdastjóri Þróunarfélags
miðborgarinnar.
ÁKVÖRÐUN umhverfis-
ráðherra að heimila ekki rjúpna-
veiðar á hausti komanda hefur
mælst afar illa fyr-
ir. Ráðgjafarstofn-
anir ráðuneytisins,
Náttúrufræðistofn-
un og Umhverf-
isstofnun, eru á
öndverðum meiði
um til hvaða að-
gerða skuli gripið. Samtök skot-
veiðimanna, bænda og fleiri aðilar
hafa lýst mikilli andstöðu við þessa
ákvörðun. Ráðherra stóð mjög ein-
kennilega að máli þessu með því að
tilkynna ákvörðun sína án þess að
gefa minnsta kost á umræðu um
málið meðal þeirra sem málið
varðar. Þetta hljóta að teljast mjög
hæpin vinnubrögð í lýðræðisþjóð-
félagi þar sem krafa er gerð um
gagnsæi í stjórnsýslu og opna um-
ræðu um stefnu og áform stjórn-
valda á hverjum tíma.
Það er skoðun mín að ákvörðun
umhverfisráðherra sé ekki í sam-
ræmi við helstu málavexti, þ.e.
ástand rjúpnastofnsins og nauðsyn
verndaraðgerða sem og rétt skot-
veiðimanna til veiða. Ég tel að
annars konar aðgerðir, þ.e. „virk“
veiðistýring með miklum sam-
drætti í veiðidögum væru eðlilegri
viðbrögð við þessar aðstæður og
vænlegri til árangurs, ekki síst
með hliðsjón af málefnum skot-
veiða í heild, og mun ég rökstyðja
mál mitt hér á eftir.
Í meginatriðum er ég þó sam-
mála greiningu Ólafs K. Nielsens,
fuglafræðings, á ástandi rjúpna-
stofnsins. Stofninum virðist hafa
hnignað á síðustu áratugum og
hefur verið í „sögulegri“ lægð und-
anfarin áratug eða svo, eftir til-
tækum mælingum að dæma. Vissu-
lega er þær mælingar þó ekki
mjög umfangsmiklar. Síðasta há-
mark var mjög lágt og mun lægra
en fyrri hámörk og er það einkum
til marks um „sögulegt“ lágmark.
„Hámarkið“ undir lok áttunda ára-
tugarins var þó svipað og síðasta
hámark. Á hinn bóginn er ekki
augljóst að yfirstandandi lágmark
sé lægra en fyrri lágmörk, heldur
virðist það vera á svipuðum nótum.
Þetta kemur fram á meðfylgjandi
mynd sem byggist á talningum
Náttúrufræðistofnunar, og fleiri
aðila, á allt að 14 svæðum frá 1963
(sbr. Ólafur K. Nielsen, Fjölrit
Náttúrufræðistofnunar nr. 39,
1999. Tölur fyrir 2000-2003 eru
skv. upplýsingum ÓKN).
Með hliðsjón af þessu má álykta
að stofninn sé um þessar mundir í
svipaðri lægð og hann hefur verið í
áður með reglubundnu millibili.
Ekki verður séð að unnt sé að
álykta að stofninn sé í sérstakri
hættu, t.d. yfirvofandi útrýming-
arhættu. Af þessu leiðir að ekki er
ástæða til að grípa til ýtrustu að-
gerða til verndar stofninum, þ.e.
algers veiðibanns. Hinsvegar get
ég fallist á, að æskilegt sé draga úr
sókn í stofninn, ef það mætti verða
til þess að hann næði meiri upp-
sveiflu í næsta hámarki en raun
varð á í því síðasta. Slíku markmiði
er auðveldlega hægt að ná án þess
að grípa til algers veiðibanns.
Besta leiðin til að draga veru-
lega úr sókn í rjúpnastofninn er að
fækka veiðidögum. Á síðasta
hausti var veiðin um 85 þúsund
rjúpur og hefðbundinn veiðitími
var óskertur eða 69 dagar. End-
urheimtur á merktum rjúpum sýna
að um það bil helmingur veiðinnar
er tekinn á fyrstu þremur vikum
veiðitímans, þ.e. á 21 veiðidegi eða
um þriðjungi veiðitímans (sbr.
www.ni.is). Til þess að draga úr
veiði um 50% eða þar um bil, sem
má teljast raunhæft og eðlilegt
markmið, er því nauðsynlegt að
fækka veiðidögum vel niður fyrir
20 veiðidaga.
Veiðidögum má fækka með mis-
munandi hætti. Annars vegar má
stytta veiðitímabilið, þ.e. frá upp-
hafi til loka þess, og hins vegar má
banna veiði á tilteknum vikudög-
um. Ég tel skynsamlegast að hafa
upphaf og lok veiðitímans óbreytt,
þ.e. 15. október til 22. desember,
en heimila veiðar aðeins á laug-
ardögum innan þess tímabils. Jafn-
framt tel ég sanngjarnt, með tilliti
til hefðarréttar rjúpnaveiðimanna,
að heimila veiðar fyrstu 4 daga
hefðbundins veiðitíma, þ.e. 15.-18.
október. Með slíku fyrirkomulagi
væru möguleikar veiðimanna á að
komast einhvern tímann til veiða
tiltölulega miklir þrátt fyrir fáa
daga. Veiðimenn gætu sótt á sín
„hefðbundnu“ svæði yfir vertíðina,
enda þótt dagarnir á hverju svæði
væru fáir. Þannig mætti skapa sátt
um veiðistýringuna, sem ekki er til
að dreifa við algert veiðibann, og
stuðla þannig að samstarfi við
veiðimenn en ekki óþarfa ófriði
milli þeirra og stjórnvalda.
Með slíkum einföldum aðgerðum
væru veiðidagar í heild á komandi
veiðitíma aðeins 13 talsins eða 19%
af óskertum veiðitíma. Telja verð-
ur mjög líklegt að slíkur sam-
dráttur í veiðidögum skilaði nokk-
uð örugglega að minnsta kosti 50%
samdrætti í veiði. Því mætti telja
eftir atvikum tryggt að stofnvist-
fræðilegt markmið veiðistýring-
arinnar, þ.e. að draga verulega úr
dauðsföllum vegna skotveiða, næð-
ist. Þar með ætti stofninn að ná að
vaxa mun hraðar en ella, ef skot-
veiðar eru raunverulega meg-
inástæða þess að stofninn hefur
ekki náð fyrri hæðum.
Við slíka veiðistýringu ætti
meirihluti veiðimanna samt að fá í
jólamatinn, þ.e. þeir veiðimenn
sem ganga til rjúpna nokkrum
sinnum á veiðitímanum og láta sér
nægja 5-10 rjúpur í heildarveiði.
Aðrir veiðimenn, t.d. svokallaðir
„magnveiðimenn“, sem veiða
hundruð fugla, kæmust ekki yfir
að veiða nema hluta af venjulegu
magni. Sérstakar aðgerðir gegn
„magnveiðimönnum“ , t.d. sölu-
bann á rjúpu, væru þar með ekki
úrslitaatriði. Ætla má að þorri
veiðimanna gæti, þrátt fyrir allt,
sætt sig við slíka tímabundna tak-
mörkun á veiðitíma. Af þeim sök-
um væri ekki þörf á sérstöku eft-
irliti með veiðum umfram það sem
venjulegt er.
Veiðistýring af þessu tagi er
dæmi um það sem ég vil kalla
„virka“ veiðistýringu, þ.e. stýringu
í eðlilegu samræmi við ástand
rjúpnastofnsins, og sem tekur
jafnframt „sanngjarnt“ tillit til
veiðiréttar skotveiðimanna. Algert
veiðibann getur ekki talist „virk“
veiðistýring, heldur fremur „neyð-
arbremsa“ sem ekki er ástæða til
að grípa til nema yfirvofandi hrun
stofnsins sé framundan. Ekki verð-
ur séð að vísbendingar séu um
slíkt hrun. Ef núverandi staða
stofnsins, skv. talningum, væri vís-
bending um hrun, hefði staða
stofnsins í fyrri lágmörkum einnig
átt að leiða til hruns.
Að öllu samanlögðu er ekki rök-
rétt að álykta að staða rjúpna-
stofnsins sé slík að ástæða sé til að
grípa til algers veiðibanns. Til-
lögur Náttúrufræðistofnunar um
svo róttækar aðgerðir eru ekki
rökstuddar með fullnægjandi
hætti. Þá vekur furðu að umhverf-
isráðherra skuli samþykkja þessar
tillögur, sem vitað var að mikið
ósætti myndi ríkja um, og það í
andstöðu við aðra ráðgjafa sína.
Með þessu hefur umhverf-
isráðherra efnt til ófriðar við stór-
an hóp skotveiðimanna og kastað
fyrir róða því sem áunnist hefur á
undanförnum árum í samvinnu
stjórnvalda og skotveiðimanna,
t.a.m. varðandi veiðiskýrslur,
rannsóknir á veiðistofnum og al-
menna siðbót í veiðunum. Ákvarð-
anir stjórnvalda í lýðræðisríki
verða að vera í tilteknu lágmarks-
samræmi við skoðanir og réttlæt-
istilfinningu þegnanna. Í þessu
máli hefur umhverfisráðherra farið
út af þessu spori, að áliti fjöl-
margra Íslendinga. Skotveiðimenn
bíða þess nú hvort þetta sé loka-
orðið eða hvort Alþingi, eða önnur
til þess bær stjórnvöld, telji of
langt gengið og leiti betri lausna.
Eftir Ólaf Karvel Pálsson
Höfundur er skotveiðimaður
og náttúruunnandi.




'
)"
) 6
$

7
       
 



 




Um ástand rjúpnastofnsins og veiðistýringu
EINS og kunnugt er þá eru í dag reknar mjög dýrar minkaveiðar um
allt land. Ein ástæða þess er sú að minkurinn heldur til við ár, vötn og
læki og lifir mikið á smásilungi og laxaseiðum. Það er ekki nokkur vafi á
því að fyrri silungur er víða næstum alveg horfinn. Ástæð-
an er sú að fjöldi minka hreinsar allan smásilung upp yfir
veturinn þegar minkurinn hefur nánast ekki annað æti.
Minkagrenin eru oftast í árbakka eða við læk eða vatn ef
silung er þar að hafa. Minkurinn sækir í allan silung.
Sama má líka segja um margar laxveiðiár. Þar eru minkar
í öllum árbökkum og lifa góðu lífi á laxaseiðum. Það er
ekki svo lítill tollur á laxveiðina á Íslandi ef ein sæmilega
stór minkafjölskylda étur t.d. þúsund eða þúsundir laxaseiða á ári. Talan
er mishá og eflaust víða mjög breytileg, þar sem minkar taka líka annað
fæði, t.d. oft unga, smáfugla og rjúpu. Minkurinn er því mikill vágestur
og gerir mikinn skaða. Fækkun rjúpu er að hluta að kenna minkinum.
Tugum milljóna er varið í dag til minkaveiða árlega. Ef allt er tekið
saman, t.d. landið í heild, er þetta stórfé. Samt er það svo að árangur nú-
verandi minkaveiða er nánast enginn eða jafnvel neikvæður. Margir telja
að minkastofninn sé að vaxa víðast hvar og tjón af mink fari vaxandi og
aukist árlega. Sé meira og meira vandamál um land allt þar sem mink
fjölgar.
Höfundur þessarar greinar gerir það að tillögu sinni að nýjar aðferðir
og ný markmið við stjórn minkaveiða séu tekin upp og reynt sé skipulega
að draga úr eða forðast mesta tjónið af minknum. Laxinn okkar á að
vernda fyrir miklu áti minka á laxaseiðum. Það er best gert með því að
Veiðimálastjórinn yfir okkar laxveiði stjórni öllum minkaveiðum en nú-
verandi Veiðistjóri stjórni áfram sínum refaveiðum. Það er nóg fyrir
hann. Allir kvarta í dag yfir þessum nýja ref sem er blanda af okkar
gömlu lágfótu og erlendum aliref sem sloppið hefur út hér á landi. Nýi
refurinn er í dag um allt. Er daglega heima við bæi og sumarbústaði sem
gamla lágfótan forðaðist. Var mestallt árið upp til heiða. Til þess að verja
ár með laxi og silungi þarf nokkra fasta starfsmenn sem færu alla daga
meðfram laxánum með 3–4 minkahunda hver og hreinsuðu upp allan
mink á því svæði. Aðeins með svona skipulögðu daglegu starfi allt árið
gætu þessir föstu starfsmenn við minkaveiðar náð árangri. Reglulega og
stöðugt með hæfilegu millibili væri farið með minkahunda eftir öllum ár-
bökkum þar sem er laxveiðiá. Farið væri um allt land. Minkur forðast
líka hundalykt. Minkar halda sig síður við laxveiðiár ef þar eru reglulega
minkahundar á ferð. Seiðaát minka hættir þá að mestu. Heyrir sögunni
til.
Það getur ekki gengið áfram að laxveiðimenn rekist núorðið daglega á
minka í miklum fjölda við svo til allar eða flestar veiðiár landsins. Um
leið og fer að bregða birtu að kvöldi hlaupa í dag hópar minka um alla ár-
bakka. Eru líka mikið við silungsvötn.
Nýja peninga vantar ekki til minkaveiða. Það þarf nýtt skipulag og
ákveðin föst markmið. Vernda verður laxinn. Nokkrir starfsmenn Veiði-
málastjóra færu þá frá níu til fimm alla virka daga skipulega með minka-
hunda með nýrri og nýrri laxveiðiá. Að lokinni einni yfirferð þá yrði byrj-
að aftur á nýrri yfirferð þar sem þörf væri mikil. Minkarnir væru þar
með hraktir frá öllum laxveiðiám landsins. Við fengjum fleiri laxa í árnar.
Minkarnir ætu ekki laxaseiðin lengur í stórum stíl allt árið. Sérstaklega
er þetta slæmt yfir veturinn. Nýtt skipulag kostar nýja hugsun en ekki
nýja peninga. Núverandi fjárveitingar duga. Þær þarf aðeins að nota bet-
ur og rétt og setja minkaveiðar undir laxveiðar og Veiðimálastjóra. Hann
passar laxveiðina okkar og reynir að auka hana. Rétt skipulagðar minka-
veiðar falla þar undir. Auka þarf laxveiði en fækka minkum.
Nýtt skipulag minkaveiða
Eftir Lúðvík Gizurarson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.