Morgunblaðið - 26.08.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 26. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
LANDHNIGNUN er nýtt hugtak um hvers konar
landeyðingu, jafnt af völdum náttúrunnar sjálfrar eða
vegna landnýtingar manna. Fjölþjóðleg ráðstefna um
landhnignun var haldin nýverið í Háskóla Íslands.
Sömuleiðis var farið í rannsóknarferðir um nágrenni
Reykjavíkur til að kynna sér íslenskar aðstæður hvað
landhnignun varðar. Ráðstefnan var á vegum alþjóða-
nefndarinnar COMLAND. Skipulagning ráðstefn-
unnar hefur verið í höndum Guðrúnar Gísladóttur,
dósents í landfræði við jarð- og landfræðiskor Há-
skóla Íslands. Guðrún segir í samtali við Morgunblað-
ið að hún hafi verið beðin sem stjórnarmaður í COM-
LAND-nefndinni að skipuleggja ráðstefnuna hér á
landi.
„Ég hef setið ráðstefnur nefndarinnar í þrígang og
þar hef ég kynnt niðurstöður rannsókna, svo og að-
stæður og aðgerðir hérlendis. Stjórnin hafði áhuga á
að kynna sér rannsóknir og aðstæður hér á landi nán-
ar, og af þeim sökum var ákveðið að halda ráðstefnu
hér í sumar. Auk sérfræðinga Háskóla Íslands hafa
fulltrúar Landgræðslunnar og umhverfissviðs Rann-
sóknastofnunar landbúnaðarins (RALA) tekið þátt í
ráðstefnunni. Fanney Ósk Gísladóttir frá RA
sýndi ráðstefnugestum, ásamt Guðrúnu Gísladó
sandfokssvæði sunnan Hagafellsjökla og þau
sem þar eru í gangi. Ása L. Aradóttir og Andrés A
alds frá Landgræðslunni sýndu þátttakendum
stefnunnar sömuleiðis landgræðsluverkefni á Su
landi, til dæmis í nágrenni Heklu. Fleiri fullt
þessara stofnana héldu fyrirlestra á ráðstefnunni
Uppblástur á hálendinu er eitt alvarlegasta viðfangsefni landhnignunar sem Íslendingar stríða við.
Veitir nýja
aðstæður hé
Fjöldi innlendra og erlendra sé
fræðinga sat hér nýverið ráðstef
um landeyðingu, nýtingu manna
landi og samspil manns og náttú
Sömuleiðis ferðuðust ráðstefnu
gestir um landið og kynntu sér
aðstæður hér.
MEÐAL fjölmargra erlendra sérfræð-
inga sem sóttu ráðstefnu COMLAND-
nefndarinnar um landhnignun voru þeir
Moshe Inbar, frá landfræðideild Háskól-
ans í Haifa í Ísrael og John Thornes frá
landfræðideild King’s College í Lund-
únum. Inbar er einnig formaður COM-
LAND-nefndarinnar um þessar mundir.
Í stuttu spjalli við blaðamann sögðust
þeir afar ánægðir með ráðstefnuna hér
á landi og spáðu því að niðurstöður
hennar ættu eftir að hafa áhrif á gang
landhnignunarmála á næstu árum.
„Viðfangsefni ráðstefnunnar eru al-
menningi mikilvæg, og við fögnum allri
umfjöllun sem við fáum,“ sagði Moshe
Inbar þegar hann frétti að blaðamaður
væri á staðnum. „Við viljum ekki að okk-
ar kenningar og rannsóknir dagi uppi
innan háskólanna, heldur séu þekktar
víðar. Það er nauðsynlegt að almenn-
ingur fái að vita af fjölbreytni rann-
sókna á sviði landhnignunar, og þeim
mikilvægu þáttum sem þar spila sam-
an,“ bætti hann við. Meðal þeirra við-
fangsefna sem sérstaklega tengjast Ís-
landi og rædd hafa verið eru til dæmis
hvernig eigi að græða land, hver eigi að
sjá um landgræðslu og samspil sauð-
kindar og náttúru. Sömuleiðis hefur
verið rætt um ágang lúpínunnar, ágang
ferðamanna á landið og sögu gróðurfars
á Íslandi á landnámsöld.
Líkt og sjá má eru viðfangsefnin
mörg, og þau teygja sig sannarlega
einnig út fyrir landsteinana, enda eru
alls um 30 erindi á ráðstefnunni. Fyr-
irhugað er að gefa út sérstakt hefti vís-
áætlun og raða
riðum sem þar
kemur. Ég tel
legt að aðgerð
þessu tagi ligg
hafa áætlun ve
röðunin kemur
meiri skaði hlj
orðið,“ útskýr
Upplifun
John Thorn
15 ár í nefnd u
Evrópu og við
stefnunni ræd
indatímaritsins Land Degradation and
Development með völdum fyrirlestrum
frá ráðstefnunni. Með þeim hætti munu
lykilatriði af ráðstefnunni berast til
fleiri og árangurinn af samfundunum
lifa lengur. Guðrún Gísladóttir verður
gestaritstjóri heftisins.
Moshe Inbar flutti fyrirlestur um
hættu af olíuslysi í Miðjarðarhafi og
hvaða áhrif slys af því tagi hefði á
strendur Ísraels. „Ég tel afskaplega
mikilvægt að yfirvöld í Ísrael séu vel
undirbúin fyrir olíuslys af þessu tagi,
líkt og gerðist við Spánarstrendur síð-
astliðið haust. Ég hef sett upp aðgerða-
Munum uppskera rík
John Thornes frá King’s College í Lundúnum, Guðrún Gísl
lands og Moshe Inbar frá Háskólanum í Haifa.ERLEND FJÁRFESTING
BANKAR OG
SJÁVARÚTVEGUR
Hugmyndin um sameiningu SH ogSÍF í eitt stórt sölufyrirtæki ávettvangi sjávarafurða er ekki
ný af nálinni. Hún hefur lengi verið til
umræðu en ekki náð fram að ganga. Í
Morgunblaðinu í fyrradag lýsti Halldór
J. Kristjánsson, bankastjóri Lands-
bankans þeirri skoðun, að meirihluti
hluthafa í báðum félögum vildi að sam-
eining yrði að veruleika. Jafnframt
sagði bankastjórinn að upphaflegt
markmið Landsbankans með fjárfest-
ingu í SH hefði verið að stuðla að þessari
sameiningu.
Sama dag sagði Bjarni Ármannsson,
forstjóri Íslandsbanka í samtali við
Morgunblaðið: „Ég tel, að við samein-
ingu félaga eins og SH og SÍF megi ná
fram mikilli hagræðingu og þar með
bættri arðsemi. Þannig yrði einnig til fé-
lag, sem gæti betur nýtt sér tækifæri til
stækkunar á erlendum mörkuðum og
þar með gæti það orðið öflugra við
markaðssetningu og sölu á íslenzku
sjávarfangi.“
Vafalaust er þetta allt rétt hjá for-
svarsmönnum bankanna tveggja og ekki
skal það mat Halldórs J. Kristjánssonar
dregið í efa, að hægt sé að ná fram auk-
inni hagræðingu í þessum rekstri sem
nemi 700–1.000 milljónum króna á ári.
SH og SÍF svo og ÍS, sem sameinaðist
SÍF fyrir nokkrum árum og hafði áður
starfað undir merkjum Sambands ísl.
samvinnufélaga urðu til sem sölusamtök
framleiðenda í sjávarútvegi. Þeir tóku
höndum saman og náðu miklum árangri
í að byggja upp sölukerfi á íslenzkum
fiski víða um lönd. Jafnframt byggðu
þessi fyrirtæki upp merkileg dóttur-
fyrirtæki í Bandaríkjunum. Seinni árin
hafa þau einnig staðið að mikilli upp-
byggingu í Evrópu.
Styrkur sölufyrirtækjanna hefur m.a.
byggzt á því, að þau hafa fylgzt náið með
þróun markaðarins og miðlað þeim upp-
lýsingum til framleiðenda, sem til
skamms tíma áttu þessi fyrirtæki.
Framleiðendur hafa því haft mjög náin
tengsl við markaði erlendis í gegnum
eigin sölufyrirtæki.
Á síðustu árum hefur orðið veruleg
breyting á eignaraðild að sölufyrirtækj-
unum. Stærstu hluthafar í Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna eru nú Landsbanki
Íslands og Íslandsbanki. Sameiginlega
eiga þessir tveir bankar rúmlega 43% í
SH og Íslandsbanki á tæp 8% í SÍF.
Vafalaust hefur aðild bankanna að fyrir-
tækjunum orðið til með þeim hætti að
þeir hafa tekið að sér að brúa ákveðið bil
á milli gamalla og væntanlegra nýrra
eigenda. En jafnvel þótt litið sé svo á, að
um skammtíma aðild bankanna að fyrir-
tækjunum sé að ræða er ástæða til að
staldra við.
Í Þýzkalandi eftirstríðsáranna mót-
aðist viðskiptalífið smátt og smátt á
þann veg, að stærstu bankarnir í Þýzka-
landi urðu jafnframt stórir hluthafar í
stórum fyrirtækjum þar í landi. Fyrir
allmörgum árum hófust umræður í
Þýzkalandi um að þessi víðtæka aðild
þýzkra banka að iðnfyrirtækjum og öðr-
um viðskiptafyrirtækjum kynni að vera
byrjuð að há fyrirtækjunum. Bankarnir
sætu beggja vegna borðs sem viðskipta-
bankar og lánardrottnar fyrirtækjanna
en jafnframt hluthafar. Spurt var hvort
það væri alveg öruggt að þeir sem hlut-
hafar í fyrirtækjunum tækju afstöðu á
vettvangi þeirra í samræmi við hags-
muni hluthafa, sem væntanlega fara oft-
ast saman við hagsmuni bankanna en
ekki endilega alltaf.
Hér er því ekki haldið fram, að aðild
banka að íslenzkum fyrirtækjum sé
komin á þetta stig. Hitt vekur óneitan-
lega athygli, að það eru tveir bankar,
sem í raun eru mestráðandi um samein-
ingu SH og SÍF og leggja línurnar í
þeim efnum en ekki þeir framleiðendur
sjávarafurða, sem til skamms tíma áttu
þessi fyrirtæki og tóku allar ákvarðanir,
sem að þeim lutu. Bankar geta verið
mikilsráðandi um framtíð fyrirtækja án
þess að vera hluthafar í þeim m.a. vegna
þess að fyrirtæki geta staðið höllum fæti
fjárhagslega. Um það er hins vegar ekki
að ræða hjá þeim tveimur fyrirtækjum,
sem hér um ræðir.
Ekki fer á milli mála, að innan ís-
lenzku viðskiptabankanna og þá sér-
staklega Landsbanka og Íslandsbanka,
sem samkvæmt gamalli hefð hafa lengi
haft mest af viðskiptum við sjávarút-
vegsfyrirtæki er saman komin mikil
reynsla og þekking á íslenzkum sjávar-
útvegi. Engu að síður er ástæða til að
spyrja hvað valdi því, að framleiðendur
íslenzkra sjávarafurða hafa dregið sig í
hlé sem eignaraðilar að sölufyrirtækj-
unum. Og ennfremur hvort ekki væri
æskilegt að þeirra sjónarmið komi skýr-
ar fram í umræðum um sameiningu
fyrirtækjanna. Vissulega er það rétt, að
vegna aðildar Burðaráss, fjárfestingar-
félags Eimskipafélags Íslands, koma
öflug sjávarútvegsfyrirtæki að sölu-
fyrirtækjunum tveimur en ekki í jafn-
ríkum mæli og áður.
Þetta er umhugsunarefni fyrir bank-
ana sjálfa og framleiðendur sjávaraf-
urða víðs vegar um landið. Í því sam-
bandi má heldur ekki gleyma, að einstök
stór sjávarútvegsfyrirtæki geta auð-
veldlega tekið ákvörðun um að fara sín-
ar eigin leiðir í sölumálum án milligöngu
stóru sölufyrirtækjanna. Tæpast fer á
milli mála, að bryddað hefur á þeirri
hugsun innan sumra stórra sjávarút-
vegsfyrirtækja.
Í umræðum um sameiningu SH og SÍFhefur það sjónarmið komið fram, að
eftir sameiningu sé stefnt að sölu á um-
talsverðum hlut í sameinuðu fyrirtæki
til erlendra aðila. Við slík áform, ef þau
eru þá á annað borð til staðar er ekkert
að athuga.
Morgunblaðið hefur undanfarin ár
lýst þeirri skoðun, að leyfa eigi erlendar
fjárfestingar í íslenzkum sjávarútvegi.
Rök blaðsins fyrir því eru einfaldlega
þau, að íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki
hafi fjárfest í sambærilegum fyrirtækj-
um í öðrum löndum og að við getum ekki
búizt við að það verði leyft til lengdar ef
skorður eru settar við sambærilegum
fjárfestingum hér.
Íslenzku sölufyrirtækin tvö hafa ekki
einungis byggt upp dótturfyrirtæki er-
lendis. Þau hafa beinlínis keypt upp
framleiðslu- og sölufyrirtæki í öðrum
löndum. Á þessum forsendum getum við
Íslendingar ekki haft neitt við það að at-
huga að útlendingar kaupi hlut í hugs-
anlegu sameinuðu íslenzku sölufyrir-
tæki sjávarafurða.