Morgunblaðið - 01.09.2003, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 1. SEPTEMBER 2003 19
Reykjavík í sumar, eins og allir
þekkja. Einhverjir hafa síðan haldið
því fram að Fischler hafi ekki meint
það sem hann sagði. Þetta hafi bara
verið einhver samningstaktík af
hans hálfu.
Evrópusambandið hefur hafn-
að hugmyndinni áður
Í aðildarviðræðum Norðmanna í
aðdraganda aðildarsamningsins frá
1994 kom skýrt fram andstaða Evr-
ópusambandsins við hugmyndir eins
og að framan var lýst. Lesa má um
aðildarviðræður Norðmanna og nið-
urstöður þeirra í rannsókn Stefáns
Más Stefánssonar prófessors og Ótt-
ars Pálssonar lögmanns sem var
gefin út á bók í vor.
Fiskafurðir voru næstmesta út-
flutningsvara Noregs þegar viðræð-
urnar stóðu yfir. Um það bil 90%
framleiðslunnar voru flutt á utan-
landsmarkaði og tekjurnar af út-
flutningnum námu tæplega 17 millj-
örðum norskra króna árið 1993.
Mikilvægi sjávarútvegs fyrir strand-
héruð Noregs, aðallega norðanlands
var óumdeilt. Í framangreindri
rannsókn kemur fram að eitt samn-
ingsmarkmiða Norðmanna hafi ver-
ið að þeir færu sjálfir áfram með
stjórnun hafsvæðanna fyrir norðan
62. gráðu norðlægrar breiddar.
Hvað fælist í þeirri stjórnun var svo
nánar útfært, en má um margt jafna
við hugmyndir utanríkisráðherra.
Norsk stjórnvöld vissu að þjóðar-
atkvæðagreiðslan um samninginn
stæði og félli með niðurstöðunni í
sjávarútvegshluta hans. Samning-
urinn var felldur, eins og allir vita.
Framangreind krafa Norðmanna
var slíkt frávik frá sjávarútvegs-
stefnu Evrópusambandsins að henni
var hafnað. Þeim var vissulega falið
að stjórna veiðum norðan 62. gráðu
norðlægrar breiddar, en einungis
tímabundið. Þetta gátu Norðmenn
eðlilega ekki sætt sig við.
Landbúnaður
á norðlægum slóðum
Á sama tíma og Norðmenn
reyndu að rökstyðja mikilvægi sjáv-
arútvegs á norðlægum slóðum,
sömdu Finnar og Svíar um varan-
legar sérlausnir í landbúnaði norðan
62. breiddargráðu norðlægrar
breiddar. Aðildarsinnar vísa sífellt í
sérlausnir Svía og Finna til að rök-
styðja skoðun sína um að Íslend-
ingar nái árangri í aðildarviðræðum.
Þeir þegja þunnu hljóði um reynslu
Norðmanna.
Landbúnaðarvörurnar sem fram-
leiddar eru norðarlega í Svíþjóð og
Finnlandi fara, eftir því sem ég
kemst næst, fyrst og fremst á
heimamarkað. Þær skipta litlu ef
nokkru máli í landbúnaði innan Evr-
ópusambandsins. Það er engin sér-
stök eftirspurn eftir landbún-
aðarvörum þaðan eða eftir
svæðunum þar sem þær eru fram-
leiddar. Allt annað gildir um íslensk-
an og norskan sjávarútveg, sem eru
fyrst og fremst útflutnings-
atvinnugreinar. Íslenskar og norsk-
ar fiskafurðir eru ennfremur fyrir-
ferðarmiklar á mörkuðum í Evrópu.
Evrópusambandsríkin eru búin að
ganga mjög nærri auðlindum sínum
í hafinu og renna hýru auga til hinna
gjöfulu fiskimiða við Ísland og Nor-
eg. Dæmin frá Svíþjóð og Finnlandi
eru ekki góð fyrirmynd um mögu-
leika Íslendinga til að fá sérlausnir
fyrir sjávarútveginn. Norska dæmið
er mun nærtækara, eins og allir
hljóta að sjá.
Krafan um að Íslendingar fari í
aðildarviðræður til að sjá hvort ekki
sé hægt að finna lausn, verður að
styðjast við einhver rök. Það er ekki
nóg að þykjast viss um viðunandi
niðurstöðu í mikilvægasta úrlausn-
arefni slíkra viðræðna.
Í GREIN sem ég birti á þessum
vettvangi fyrir stuttu fullyrti ég að
aðild Íslands að Evrópusambandinu
strandaði á sjávarútvegsmálum.
Reyndar tók ég fram að hún strand-
aði víðar, en sjávarútvegsmálin
væru einfaldlega of stór biti til að
kyngja. Þyngst vegur auðvitað afsal
yfirráða yfir auðlindinni, þar á meðal
valdinu til að setja reglur um nýt-
ingu hennar. Ennfremur yrði okkur
þungbært að afsala yfir til sam-
bandsins réttinum til að gera samn-
inga við aðrar þjóðir um veiðar úr
deilistofnum og á alþjóðlegum haf-
svæðum. Við fáum engar varanlegar
undanþágur frá sjávarútvegsstefnu
Evrópusambandsins og undir það
taka flestir. Meira að segja aðildar-
sinnarnir. Hins vegar benda þeir á
að við þurfum ekki slíkar undan-
þágur. Við getum náð okkar fram
innan ramma sjávarútvegsstefn-
unnar. Eina sem við þurfum að gera
að þeirra mati er að hella okkur út í
samningaviðræður um aðild. Þeir
segja að þar finnist lausnin.
Sækjum um og sjáum svo til
Lítið bólar á hugmyndum um
hver þessi lausn gæti verið. Það á
bara að hella sér út í viðræður og
finna lausnina. Hvílíkt feigðarflan.
Mér finnst algjört lágmark að þeir
sem vilja aðild að Evrópusamband-
inu setji fram skýrar hugmyndir.
Skýr markmið í aðildarviðræðum.
Hvernig getur fólk barist fyrir aðild
Íslands að Evrópusambandinu án
þess að hafa hugmynd um hvernig
tryggja skuli mikilvægustu hags-
muni Íslendinga? Er fólkinu kannski
bara alveg sama um þessa hags-
muni? Samfylkingin ákvað fyrir
löngu að setja sín samningsmarkmið
fram, en hefur ekki enn gert það.
Fyrir kosningarnar í vor vísuðu
frambjóðendur Samfylkingarinnar
þessu verkefni frá sér.
Sérstakt stjórnsvæði Íslendinga
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra hélt ræðu í Berlín í mars
2002, sem mikið hefur verið vitnað
til. Þessa ræðu má finna á ensku á
vef utanríkisráðuneytisins. Í ræð-
unni sagði utanríkisráðherra að Ís-
lendingar gætu aðeins stjórnað eigin
örlögum ef þeir stjórnuðu eigin auð-
lindum. Þau tæki sem Íslendingar
þyrftu til að geta lifað af væru og
yrðu að vera áfram í höndum Íslend-
inga. Í umfjöllun sinni um sjávar-
útvegsstefnu Evrópusambandsins
sagði utanríkisráðherra að Íslend-
ingar myndu aldrei hugleiða að láta
stjórn eigin auðlinda í annarra hend-
ur. Ræða hans var mjög skýr að
þessu leyti. Halldór velti upp þeim
möguleika að fiskimiðin við Ísland
yrðu meðhöndluð sérstaklega innan
sjávarútvegsstefnunnar þannig að
Íslendingar einir tækju ákvarðanir
um nýtingu auðlindarinnar. Vísaði
hann til þess að landbúnaður norðan
62. breiddargráðu norðlægrar
breiddar hefði fengið sérstaka stöðu
við inngöngu Svíþjóðar og Finnlands
í Evrópusambandið. Einhverjir
töldu að þarna væri lausnin fundin.
Fischler tók illa í hugmyndina
Áðurnefnd hugmynd Halldórs
hefur alvarlega galla. Lausnin virð-
ist í fyrsta lagi ekki gera ráð fyrir því
að Íslendingar haldi sjálfstæðum
samningsrétti í samningum um deili-
stofna og á alþjóðlegum hafsvæðum.
Enginn þarf að efast um að það yrði
okkur þungbært. Í öðru lagi lokar
hún ekki gatinu, sem gefur kost á
svokölluðu kvótahoppi, sem Spán-
verjar hafa nýtt sér til dæmis Bret-
um til tjóns. En það sem raunveru-
lega slekkur á hugmyndinni er
andstaða Evrópusambandsins. Sjáv-
arútvegsstjóri þess útilokaði þessa
hugmynd á fundi í Háskólanum í
Lærum af
reynslu
Norðmanna
Höfundur er framkvæmdastjóri
Heimssýnar.
Eftir Birgi Tjörva
Pétursson
nær. Enn er það svo að atvinnuframboð á lands-
byggðinni er of lítið fyrir fólk sem hefur leitað sér
framhaldsmenntunar. Þar er um margslungið mál
að ræða. Ríkisvaldið getur þarna vitaskuld komið að
málum með almennum aðgerðum, svo sem með því
að örva fólk til uppbyggingar á fjölbreyttara at-
vinnulífi, líkt og verið er að reyna með sérstakri
fjármögnun til nýsköpunar á vegum Byggðastofn-
unar fyrir tilstilli ríkisstjórnarinnar. Í annan stað
má nefna að hrint verði í framkvæmd tillögum sem
byggðanefnd forsætisráðherra lagði fram á sínum
tíma og tekið er undir í nýrri byggðaáætlun Alþing-
is. Þar er kveðið á um ívilnandi aðgerðir vegna
námslána þess fólks sem býr á landsbyggðinni. Og
loks má nefna að ríkisvaldinu ber að auka hlutfall
starfsemi sinnar á landsbyggðinni. Uppbygging á
þjónustu hins opinbera hefur því miður meira og
minna orðið á höfuðborgarsvæðinu, eins og sýnt var
fram á í skýrslum Haraldar L. Haraldssonar hag-
fræðings sem hann vann fyrir Byggðastofnun. Það
er vitaskuld algjörlega ólíðandi og klárlega í full-
komnu ósamræmi við ásetning ríkisstjórnarinnar og
Alþingis eins og hann birtist í byggðaáætlunum.
að setjast að á landsbyggðinni en ungmenni sem
nema við Háskóla Íslands. Uppbygging háskóla-
náms á landsbyggðinni ætti því að öðru jöfnu að
stuðla að því að ungt fólk setjist að á landsbyggð-
inni.
Ævintýrið mikla
Svo er það ævintýrið um fjarnámið. Á því sviði
hefur orðið gríðarlegur vöxtur. Um 300 manns
stunduðu nám á framhaldsskólastigi og 500 á há-
skólastigi með fjarkennslusniði árið 1999. Á síðasta
skólaári stunduðu hins vegar 2.000 nemendur há-
skólanám með þessu fyrirkomulagi og annar eins
fjöldi á framhaldsskólastigi. Þannig eru nýjar leiðar
ruddar. Fólkið sem áður þurfti að hverfa frá heim-
ilum sínum, rífa þau upp með rótum til þess að leita
sér menntunar, getur nú með ódýrari og eðlilegri
hætti stundað nám úr heimahögunum.
Allt styrkir þetta forsendur byggðanna, auk þess
sem menntunarstigið í landinu batnar. Menntun
landsbyggðarfólks verður meiri en allir vita að slíkt
er forsenda þess að landsbyggðin geti haldið hlut
sínum nú á tímum krafna um aukna þekkingu á öll-
um sviðum, sérstaklega í atvinnulífinu.
Þrjár tillögur um úrbætur
Vandinn er á hinn bóginn ekki úr sögunni. Öðru
r. Nám
á höfuð-
nntunar
voru að-
var ekki
arsvæð-
etan var
þessa
eldr-
á 20 til
ar segja
amálum
ennta-
rnir eru
breyttari.
að velja
boðið er
eiðirnar
skólastigi
hið nýja
kólar; Í
k á
jafn-
kur til
fólk sem
til þess
ur unga
byggðinni?
Höfundur er formaður þingflokks Sjálfstæðisflokksins.
stuðning írösku þjóðarinnar, þó svo að Bandaríkja-
mönnum tækist að finna út úr því hvernig veita eigi
þessa samfélagsþjónustu. Írakar munu vegna sjálfs-
virðingar sinnar krefjast þess að Írakar stjórni landinu
og glæpamenn og hryðjuverkamenn munu ala á slíkum
sjónarmiðum með öllum tiltækum ráðum.
Innrás Bandaríkjanna var alvarleg mistök. Að senda
fleiri hermenn myndi einungis auka á afleiðingar
þeirra mistaka. Það sem þyrfti að gerast er að Banda-
ríkjaher verði dreginn til baka með skjótum hætti og
við tækju tímabundið sveitir undir forystu SÞ er
myndu færa stjórn landsins aftur í hendur írösku þjóð-
arinnar.
forystu SÞ taki við af Bandaríkjaher. Bandaríkin halda
sig við fyrri áform. Líklega gera þau ráð fyrir að þótt
nokkrir tugir eða jafnvel hundruð falli í valinn sé það
viðunandi ef heildarmarkmið nær fram að ganga,
nefnilega áframhaldandi viðvera Bandaríkjahers í Írak
er myndi vaka yfir hvernig meira en 100 milljörðum
tunna af olíu verður ráðstafað og hafa gætur á ná-
granna Íraks, Sádí-Arabíu.
Að lokum mun þetta reynast rangt og villandi stöðu-
mat. Óstöðugleiki mun einkenna írösk stjórnmál á
meðan landið er hernumið af Bandaríkjunum. Það að
eiga samstarf við Bandaríkin mun eitt og sér verða til
að dæma íraska stjórnmálamenn úr leik ef þeir vilja
njóta raunverulegs stuðnings meðal þjóðar sinnar.
Það að tryggja rafmagn og rennandi vatn við upphaf
21. aldarinnar er langt í frá nægjanlegt til að tryggja
áttu
andsvari.
em náð
höfuðið. Í
rf SÞ hef-
aríkin til
sráðherra
verður til
ðu gremju
nn-
á SÞ sem
lldir í
utilræð-
kin gegn
tir undir
gdad
Höfundur er prófessor í hagfræði við Kólumbíu-háskóla og
forstöðumaður Earth Institute við sama skóla.

 !"!
#!$"
%& '( "!)
)*(+,
 
: 
!   (