Morgunblaðið - 02.09.2003, Side 8

FRÉTTIR
8 ÞRIÐJUDAGUR 2. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Ágústsson ráðherra, lét þau boð út ganga að skrásetja skildi alla kálfahjörðina.
Námskeið um sögu vesturfaranna
Varð fljótlega
alger fíkn
ÞRIÐJUDAGINN 9.september gengstÞjóðræknisfélag
Íslendinga fyrir námskeiði
um landnám Íslendinga í
Vesturheimi. Er um átta
vikna kvöldnámskeið að
ræða þar sem setið er við
tvo tíma á kvöldi, einu
sinni í viku. Á námskeiðinu
verður einkum fjallað um
tilraunir Íslendinga til
landnáms víðs vegar um
Bandaríkin og Kanada.
Einnig verða aðrir þættir
tímabils vesturfara til um-
ræðu. Leiðbeinandi er
Jónas Þór, magister í fag-
inu frá Manitobaháskóla.
Hvað geturðu sagt okk-
ur um uppbyggingu nám-
skeiðsins?
„Þetta er þriðja árið í
röð sem ég sé um námskeið af
þessum toga á vegum Þjóðrækn-
isfélagsins og verður þetta nám-
skeið á líkum nótum og fyrri nám-
skeið. Er ætlunin að fjalla um alla
helstu staði í Ameríku þar sem Ís-
lendingar reyndu landnám á tíma-
bilinu 1856 til 1914. Þetta er þann-
ig sett upp, að ég slæst ásamt
þátttakendum í för með fyrstu
vesturförunum, við ferðumst með
þeim og erum síðan að ferðast um
ytra þar til nýlendurnar eru risn-
ar. Reynt er að útskýra hvers
vegna þessir staðir urðu fyrir val-
inu og hvernig til tókst hverju
sinni.“
Það mun hafa verið allur gang-
ur á því?
„Það er óhætt að segja það.
Menn fóru héðan með ýmsar hug-
myndir í kollinum. Það voru sumir
sem trúðu því að þeir gætu mynd-
að alíslenskar nýlendur þar sem
töluð væri íslenska og íslensk arf-
leifð væri varðveitt og í hávegum
höfð. Á árunum 1870 til 1880 var
reynt að reisa slíkar nýlendur á
fjórum stöðum í Kanada, m.a. reis
þá Nýja-Ísland á bökkum Winnip-
egvatns. Það sem stóð þessum
draumum fyrir þrifum var trúin á
að Íslendingarnir þyrftu að lifa
mjög afskekkt til að ná þessu
fram. Fyrir vikið gekk þetta fólk
yfir einhver frjósömustu land-
svæði í heimi til þess eins að reisa
byggð sína á blautum og grýttum
stað við Winnipegvatn.
Svo var annar hópur sem var
staðráðinn í að læra fræðin hjá
norskum landnemum í Wisconsin,
um búskaparhætti og umhverfið.
Hefja ekki búskap fyrr en menn
væru reiðubúnir til þess. Þrjár
nýlendur af þessum toga voru
stofnaðar, þær voru ekki alís-
lenskar, Íslendingarnir bjuggu
þar innan um fólk frá öðrum þjóð-
um, m.a. öðrum Norðurlöndum og
Þýskalandi og fólki í þessum
byggðum vegnaði miklu mun bet-
ur.“
Hvað var þetta stór hópur
landsmanna?
„Á bilinu 1880 til 1914 fóru
rúmlega 11.000 Íslendingar vest-
ur um haf, en aðeins brot af þeim
enduðu í Nýja-Íslandi. Það verður
m.a. rakið hvar allt hitt
fólkið endaði. Þetta
voru á annan tug ný-
lenda í Manitoba einni,
en Íslendingar höfðu
farið miklu víðar, eða
allt vestur að Kletta-
fjöllum og vestur við Kyrrahaf
voru nýlendur beggja vegna
landamæranna.“
Voru Íslendingar aufúsugestir?
„Kanadískir sagnfræðingar eru
sammála um að Íslendingar hafi
verið með allra bestu innflytjend-
um landsins. Við skoðum m.a. á
hverju þeir byggja þá skoðun sína
á námskeiðinu.“
En hver er þín persónulega
tenging við þennan hluta Íslands-
sögunnar? Ættfræðiáhugi?
„Nei, alls ekki. Í fyrstu ætlaði
ég til náms við Edinborgarhá-
skóla, en menn bentu mér á að
þessi hluti Íslandssögunnar væri
óplægður akur. Mikil saga sem
lítið hefði verið hugað að. Ég fór
þá að kynna mér málið og sökkti
mér í söguna. Fljótlega varð þetta
að algerri fíkn. Ég held að ég sé
eini íslenski sagnfræðingurinn
með magistersgráðu í kanadískri
sögu og þeir við háskólann í
Manitoba voru mjög ánægðir að
fá íslenskan námsmann og síðar
magister því svo mikið af heimild-
unum um þennan hluta sögunnar
er á íslensku og þar með áttu
Kanadamenn erfitt með að vinna
úr þeim.“
Hvað er um áhuga Íslendinga
að segja?
„Áhugi Íslendinga hefur alltaf
verið mikill og hefur farið ört vax-
andi síðustu árin. Eins og ég gat
um þá er þetta þriðji veturinn
sem þessi námskeið verða á dag-
skrá, eitt fyrir jól og annað eftir
jól. Síðustu tvo vetur hafa verið
þetta 15 til 30 manns á námskeið-
unum og mér sýnist stefna í að
það verði síst minna nú. Þá hefur
Þjóðræknisfélagið gengist fyrir
12 daga ferð á söguslóðirnar á
sumrin og þátttaka hefur verið
mjög góð.“
Er það alltaf nýtt
fólk sem kemur, eða
kemur sama fólkið aft-
ur og aftur?
„Það eru dæmi um
að sama fólkið komi
aftur, en annars er þetta lang-
mest nýtt fólk. Og annað sem er
afar gleðilegt er, að áhugi yngra
fólks virðist fara vaxandi. Lengi
vel var það mál manna að áhuginn
væri næstum eingöngu meðal
eldra fólks, en ég sé það á skrán-
ingum núna, að það er talsvert af
yngra fólki en áður sem er að fá
áhuga á þessu málefni.“
Jónas Þór
 Jónas Þór er fæddur í
Reykjavík 11. apríl 1949. Hann
varð stúdent frá Mennta-
skólanum í Reykjavík 1970 og
BA í ensku og sagnfræði frá Há-
skóla Íslands 1977 og MA í
sagnfræði frá Háskólanum í
Manitoba í Winnipeg 1980. Rit-
stýrði um tíu ára skeið tímarit-
inu Lögbergi-Heimskringlu í
Vesturheimi og kenndi sam-
hliða við Háskólann í Manitoba.
Hefur ritað tvær bækur og er
önnur saga Íslendingadagsins
vestra og hin er landnámssaga
Íslendinga í Norður-Ameríku.
Jónas er giftur Önnu Báru
Árnadóttur listakonu og eiga
þau tvær dætur, Katrínu Sif og
Elsu Maríu.
Fóru héðan
með ýmsar
hugmyndir í
kollinum.
DAGANA 1. til 6. september stend-
ur Þýsk-íslenska verslunarráðið
fyrir „Þýskum dögum“ í Reykjavík
og á Akranesi í tengslum við lands-
leik 21 árs og yngri leikmanna Ís-
lands og Þýskalands á Akranesi á
föstudag og stórleik íslenska lands-
liðsins gegn því þýska á Laugar-
dalsvelli á laugardag. Kristín S.
Hjálmtýsdóttir, framkvæmdastjóri
Þýsk-íslenska verslunaráðsins, seg-
ir markmiðið með „Þýskum dög-
um“ að vekja athygli á þýskri þjón-
ustu og þýskum vörum hér á landi.
Að þessu sinni verður sjónum beint
að umhverfismálum en Kristín seg-
ir þýskan iðnað einn þann umhverf-
isvænasta í heiminum í dag. Hún
segir að verslanir og fyrirtæki sem
bjóða upp á þýska þjónustu séu vel-
flest með einhver tilboð þessa vik-
una og bjóði viðskiptavinum og
gestum að taka þátt í léttum leik
þar sem verðlaun verða í boði.
Formleg opnun „Þýskra daga“
var í gær þegar Valgerður Sverr-
isdóttir setti dagana formlega á
heimili Johanns Wenzl, sendiherra
Þýskalands hér á landi, sem nýlega
tók við störfum. Þetta er í þriðja
sinn sem Þýsk-íslenska verslunar-
ráðið stendur fyrir þýskum dögum
hér á landi en ráðið var stofnað árið
1995.
Valgerður Sverrisdóttir viðskiptaráðherra opnaði „Þýska daga“ með
formlegum hætti ásamt Johann Wenzl, sendiherra Þýskalands á Íslandi.
Þýsk-íslenskir dagar
í tilefni landsleikja
SKELJUNGUR og Olís tilkynntu í
gær verðhækkun á eldsneyti í sam-
ræmi við hækkun Olíufélagsins,
Esso, sem tilkynnt var á sunnudag.
Bensínið hækkar um 2,50 krónur á
lítra, lítri af dísilolíu- og flotolíu
hækkar um eina krónu lítrinn en
lítraverð á svartolíu lækkar hins veg-
ar um eina krónu.
Ástæður þessara hækkana á bens-
íni eru sagðar hækkun á heimsmark-
aðsverði eldsneytis og hækkun á
gengi dollars gagnvart íslensku
krónunni.
Runólfur Ólafsson, framkvæmda-
stjóri FÍB, segir lítið hægt að gagn-
rýna þessar hækkanir enda hafi for-
sendurnar verið fyrir hendi vegna
hækkunar á heimsmarkaðsverði
eldsneytis og styrkingu dollars
gagnvart íslensku krónunni undan-
farið.
Verð á bensíni er nú svipað og það
var um miðjan febrúar á þessu ári,
en þá var verð á 95 oktana bensíni
96,80 kr. á lítra í sjálfsafgreiðslu hjá
Olís á höfuðborgarsvæðinu, eftir að
verðið hækkaði þá um 2,60 kr. á lítra.
Í apríl, maí og í júní lækkaði elds-
neytisverðið jafnt og þétt og var
verðið á lítra komið niður í 91,30 kr.
miðað við verð á bensíni í sjálfsaf-
greiðslu Olís á höfuðborgarsvæðinu.
Í júlí hækkaði bensínverðið síðan
upp í 93,60 kr. á lítra og nú í byrjun
september í 96,10 kr. á lítra.
Olíufélögin hækka bensínverð
HREFNUVEIÐISKIPIÐ Halldór
Sigurðsson ÍS 14 veiddi átjándu
hrefnuna í fyrradag af þeim 38 sem
Hafrannsóknastofnun er heimilt að
veiða í vísindaskyni á þessu ári.
Gísli Víkingsson, leiðangursstjóri
á hrefnuveiðiskipinu Sigurbjörgu
BA segir að veiðarnar gangi sam-
kvæmt áætlun. Margvísleg sýni eru
tekin úr hrefnunum um borð í skip-
unum en að sögn Gísla verður ekki
unnið úr þeim fyrr en að vertíð lok-
inni; í lok september.
Hrefnuveiðiskipin þrjú, sem sjá
um veiðarnar, voru öll við landfestar
í gær sökum veðurs að sögn Gísla.
Hann sagði að þau myndu stefna á
haf út um leið og veður leyfði.
Átján hrefnur
komnar á land
RAINBOW Warrior, skip umhverf-
isverndarsamtakanna Greenpeace,
er væntanlegt til Reykjavíkur á
fimmtudag, samkvæmt upplýsingum
frá samtökunum. Fulltrúar Green-
peace, sem koma hingað til landsins
til þess að mótmæla vísindaveiðum
Íslendinga á hrefnu, hyggjast halda
blaðamannafund um borð í skipinu á
föstudag.
Þar ætla fulltrúar samtakanna að
leggja fram tilboð til handa íslensk-
um stjórnvöldum, en samtökin vilja
ekki segja til um hvað felst í tilboði
þeirra fyrr en á fundinum.
Grænfriðungar
í Reykjavík
á fimmtudag
♦ ♦ ♦