Morgunblaðið - 02.09.2003, Side 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. SEPTEMBER 2003 29
Á HEIMILI framtíðarinn-ar lætur ísskápurinnheimilistölvuna vita efmjólkin er að verða búin
og tölvan sendir þessi skilaboð
áleiðis í farsíma heimilismanna og
lætur þá að auki vita um allar mik-
ilvægar dagsetningar og upplýsing-
ar sem þeir þurfa að
vita. Heimilismenn
geta svo látið farsím-
ann segja kaffivélinni
að byrja að hella upp á
áður en þeir leggja af
stað heim úr vinnunni.
Sjónvarpstækið lætur
heimilismenn vita ef
hann er að missa af
uppáhaldsþættinum
sínum og eigandinn
getur sent skilaboð
um hæl: „Taka upp.“
Á þessum nótum er
sú framtíðarsýn sem
Hermann Sigurður
Jónsson varpar fram í mastersrit-
gerð sem hann gerði við Háskólann
í Álaborg í vor. Hermann hefur
undanfarin sex ár lært mannvæna
tölvunarfræði, en það er hans eigin
þýðing á heiti greinarinnar, Human
Centered Computer Science, sem
fjallar um samskipti mannsins við
tölvur og tæki og hvernig hægt er
að gera notkun þeirra sem þægileg-
asta fyrir notandann.
Tækin skiptast á upplýsingum
án þess að fá skipanir
Grundvöllur „samskiptanna“
sem eiga sér stað milli heimilistækj-
anna með þeim hætti sem Hermann
lýsir er sérstakur tæknibúnaður,
Blátönn (Bluetooth), en hann gerir
tækjum á sama svæði kleift að
skiptast á upplýsingum án þess að
fá beinar skipanir um það. Búnað-
urinn er nú þegar til staðar í
ákveðnum tölvum, þannig að tvær
tölvur sem eru í sama húsinu geta
sótt gögn hvor frá annarri án þess
að fá beina skipun um það, t.d geta
fartölvur náð í tónlist hvor frá ann-
arri. Þetta er þó háð því að tölv-
urnar séu í sama húsi, annars geta
„samskiptin“ ekki haldið áfram.
Í ritgerð sinni bendir Hermann á
hvernig hægt sé að nota Blátann-
arbúnaðinn þannig að hann nýtist
fólki sem best.
„Tæknin sjálf er ekki mín upp-
finning, hún er til staðar í dag en
þeir sem vinna við
hönnun og framþróun
hennar velta aðallega
tæknilegu hliðinni fyr-
ir sér, þeir skoða
miklu síður hvernig
hún getur gagnast
manninum,“ segir
Hermann.
Á framtíðarheim-
ilinu mun heimilistölv-
an geta tekið við skila-
boðum úr farsímum
eða lófatölvum heimil-
ismanna sem eru fjar-
staddir og komið
skilaboðunum áleiðis
til þeirra heimilistækja sem beðið
var um. Hvað samskipti ísskápsins
og tölvunnar varðar, segir Her-
mann að ísskápurinn geti til dæmis
verið þannig uppbyggður að
ákveðnar vörur verði á ákveðnum
stað í skápnum sem láti heimilis-
tölvuna vita þegar þyngdin á þess-
um tiltekna stað sé komin niður fyr-
ir ákveðið mark, þá vanti mjólk.
„Svo má jafnvel hugsa sér að eig-
andinn sé ekki látinn vita heldur
panti heimilistölvan mjólk frá net-
verslun þannig að mjólkin er komin
þegar eigandinn kemur heim. En
auðvitað er hægt að ganga of langt í
sjálfvirkninni og mér finnst mikil-
vægt að fólk hafi val um að hve
miklu leyti það nýtir sér þessa
tækni. Sumir mundu vilja sjá sjálfir
um innkaupin og svo eru auðvitað
sumir sem munu ekki kæra sig um
svona yfir höfuð. Það er mikilvægt
að hver og einn geti ákveðið sjálfur
að hve miklu leyti hann nýtir sér
tæknina,“ segir Hermann.
Hann segir að í dag sé tækjum
ætluð sérstök hlutverk og reynt sé
að koma því þannig fyrir að í hverju
tæki sé sem mest af valmöguleik-
um. Hins vegar er ekki horft til þess
að samnýta tækin á þann hátt sem
hann bendir á í ritgerð sinni.
„Til dæmis hefur farsíminn
ákveðið hlutverk, eigandinn er með
hann þegar hann er ekki heima, en í
símann hefur verið komið dagatali
og upplýsingaþjónustu.
Þetta þarf ekki að vera raunin,
hægt er að hafa allar upplýsingar á
einum stað, í heimatölvunni og not-
ast við þær þegar þörf er á. Til
dæmis má hugsa sér að móðurtölv-
an geti séð um að koma á símasam-
bandi við heimilismenn þegar í þá
er hringt. Í dag eru margir með
þrjú símanúmer, heimasíma, far-
síma og vinnusíma. Það er óþarf-
lega mikið. Ef hægt væri að fara í
gegnum móðurtölvuna mundi hún
geta haft upp á viðkomandi á styttri
tíma,“ segir Hermann.
Tengsl mannsins við hinn
stafræna heim
Spurður um hvað felist í mann-
vænni tölvunarfræði segir Her-
mann námið fjalla um tengsl manns
við hinn stafræna heim. „Þau tengsl
fara fram gegnum tölvur og önnur
tæki og segja má að fagið fjalli um
hvað sé manninum eðlislægt í þeim
samskiptum,“ segir Hermann en
hann sérhæfði sig í stafrænum og
umhverfisvænum notendaskilum.
Hann segir að hægt sé að leiða í ljós
að ákveðin notkun tækja sé mönn-
um eðlislæg en önnur er áunnin.
„Sem dæmi um áunna notenda-
væni má nefna Nokia-símana. Þeir
eru að vísu almennt taldir mjög not-
endavænir en það er að miklu leyti
vegna þess hve lengi þeir hafa verið
á markaðnum. Notendur hafa lært
inn á þá en það er margt í símunum
sem betur mætti fara,“ segir Her-
mann. Hann segir að eðlislæg notk-
un manna á tækjum komi best í ljós
með atferlisrannsóknum en mikið
er til af slíkum rannsóknum, bæði
hvað varðar tölvur og eins önnur
tæki. Auk þess segi sig margt sjálft
ef hugsað er um það.
„Mannvæn tölvunarfræði snýst
um að komast að því hvers vegna
maðurinn á samskipti við hinn staf-
ræna heim og hvernig hann gerir
það á sem eðlilegastan hátt. Með
alla þá miklu tækni sem okkur
býðst í dag er mikilvægt að hún sé
notendavæn og nýtist okkur sem
best,“ segir Hermann.
Lokaritgerð íslensks nemanda í mannvænni tölvunar-
fræði í Álaborg fjallar um framtíðarheimilið
Ísskápurinn lætur
tölvuna vita þegar
mjólkin er að verða búin
Í mannvænni tölvunarfræði er fjallað um þá
hlið tölvunnar sem snýr að notandanum.
Hermann S. Jónsson, sem lauk nýlega
meistaragráðu í greininni, sagði Árna
Helgasyni frá heimilishaldi framtíðarinnar.
arnihe@mbl.is
Hermann S. Jónsson
„vegvísi“ að lýðræðislegum kosn-
ingum í landinu, stjórnarskrár-
umbótum og myndun nýrrar ríkis-
stjórnar. Hann vék við þetta
tækifæri ekki orði að Suu Kyi, hin-
um óumdeilda leiðtoga lýðræðis-
hreyfingarinnar í landinu, og það
eitt olli því að hin nýja lýðræð-
isáætlun hershöfðingjanna hljóm-
aði ósannfærandi. Nyunt lét heldur
einskis getið um það hvenær þær
„frjálsu og réttlátu“ kosningar sem
hann boðaði ættu að fara fram.
Í svari búrmíska utanríkisráðu-
neytisins við tilkynningu banda-
rískra stjórnvalda um meint hung-
urverkfall Suu Kyi sagði, að
ásakanirnar væru „ekkert annað en
tilraun til að skyggja á þá þróun
sem nú er að eiga sér stað í Myan-
mar, einkum og sér í lagi á vegvís-
inn til lýðræðis.“
Þrýstingur frá
alþjóðasamfélaginu
Herforingjastjórnin sem nú er
við völd í Búrma hefur haldið um
stjórnartaumana frá því árið 1988,
er herinn gekk milli bols og höfuðs
á öflugri lýðræðisbyltingarbylgju í
landinu. Fyrir mikinn þrýsting frá
alþjóðasamfélaginu voru fyrstu
fjölflokkalýðræðiskosningarnar
haldnar árið 1990, en er yfirgnæf-
andi kosningasigur NLD kom í ljós
neituðu herforingjarnir að láta
völdin af hendi og settu Suu Kyi í
stofufangelsi. Upp frá því hefur hún
síendurtekið verið hneppt í varð-
hald. Síðasta handtaka hennar, fyr-
ir þremur mánuðum, batt í bili enda
á sáttaumleitanir sem fulltrúar
stjórnarandstöðunnar höfðu undir
hennar forystu átt við herforingja-
stjórnina frá því í október 2000.
Orðrómur hefur verið á kreiki
um að nýi forsætisráðherrann
Nyunt kunni að hafa á prjónunum
að ætla bráðlega að hitta Suu Kyi til
að þreifa fyrir sér um það hvernig
koma megi sáttaumleitunum í gang
á ný.
Að mati fréttaskýrenda sem til
þekkja, svo sem fréttaritara BBC í
Búrma, eru litlar líkur á pólitískum
framförum í Búrma á næstunni
nema herforingjarnir drífi í því að
hefja raunverulegar samningavið-
ræður við Aung San Suu Kyi og
samherja hennar.
gurverkfall
boða lýðræði
AP
Rangoon, höfuðborg Búrma, í febrúar sl. Hún
ngjastjórnarinnar frá 30. maí síðastliðnum.





 !!"#
%$#

$() 
 +$ $
*$$

 $$(
* 3 (
4' $'
 
( 0
7

5( 2)
01 +
) +
  +$ ;

* ;
+$))

$ :"!0
 $ $';
0 +6( ;
))
3
 $'
 $;

 


.$
 



 

!!



 


 
  
!



ðslu
æða
mununin í
rissjóðum
yggir rík-
ðslu á því
rframlagi
erða rétt-
smanna á
hins veg-
þeim rétt-
nti fé til
tindin.
orseti Al-
segir að
að fá þessi
i það ver-
fjármála-
af sam-
i verið í
hálfu ári
tur í því
verið
um þessi
réttindi og það hafi engu skilað.
„Við teljum að það sé alveg sjálf-
gefið að okkar fólk sem starfar hjá
ríkinu, starfar á sömu vinnustöðum
og er gjarnan að vinna sömu störfin
og félagar okkar í röðum opinberra
starfsmanna, sitji við sama borð
varðandi öll réttindi og þar eru líf-
eyrisréttindin stóra málið. Það eru
svo sem fleiri þættir, en stóra málið
er lífeyrisrétturinn,“ sagði Grétar.
Fólki mismunað eftir því hvar
það er í verkalýðsfélagi
Hann sagði að tregða stjórnvalda
til að jafna þessi réttindi væri ill-
skiljanleg. „Við sjáum ekki að það
sé nein önnur skýring en að þarna
sé bara verið að mismuna fólki eftir
því hvar það kýs að vera í verka-
lýðsfélagi,“ sagði Grétar ennfrem-
ur.
Hann sagði að þeir vildu láta
reyna á þetta hjá umboðsmanni Al-
þingis nú og það væri þáttur í
þeirri vinnu að reyna að koma
þessu ástandi í eðlilegt horf. Grétar
sagði aðspurður að þeir sæju engin
málefnaleg rök fyrir þeirri mis-
munun sem viðgengist á þessu
sviði. Viðræðum við fjármálaráðu-
neytið um þessi mál væri lokið án
niðurstöðu og án þess að árangur
hefði náðst.
Kjarasamningar verkalýðsfélaga
á almennum vinnumarkaði við fjár-
málaráðuneytið eru lausir um
næstu áramót og á fyrstu mánuð-
um ársins 2004. Aðspurður hvort
ekki yrði látið reyna á þessi atriði í
samningaviðræðum við fjármála-
ráðuneytið vegna gerðar nýrra
kjarasamninga sagðist Grétar ekki
vera í neinum vafa um að þetta yrði
eitt af stærri málunum varðandi
endurnýjun kjarasamninga. „Að
vísu eru teknar ákvarðanir um það
í aðildarfélögum og landssambönd-
um en ég hef ekki minnstu efa-
semdir um að þetta verður ein af
þungu kröfunum,“ sagði Grétar að
lokum.
n lífeyrisréttinda hafa engan árangur borið
eyrismálum
boðsmanns