Morgunblaðið - 02.09.2003, Page 34

UMRÆÐAN
34 ÞRIÐJUDAGUR 2. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MENNTASKÓLINN á Akur-
eyri varð Norðurlandameistari
framhaldsskóla í skák eftir æsi-
spennandi úrslitaviðureign við
Wenströmska Gymnasiet frá Sví-
þjóð. Mikil spenna ríkti fyrir loka-
umferðina, en Wenströmska og
MA voru í efstu sætunum og höfðu
Svíarnir eins vinnings forskot á
Akureyringa. Viðureign þeirra í
lokaumferðinni var því hrein úr-
slitaviðureign sem Akureyringar
urðu að vinna.
Halldór Brynjar Halldórsson
hafði hvítt á fyrsta borði gegn Joh-
an Norberg og sigraði örugglega.
Á fjórða borði tefldu Jakob Sævar
Sigurðsson og Andreas Backman
og sigraði Svíinn eftir misheppn-
aða mannsfórn hjá Jakobi. Þá var
staðan orðin 1–1 og MA þurfti því
1½ vinning úr þeim tveimur skák-
um sem eftir voru.
Björn Ívar Karlsson tefldi á
öðru borði við Erik Norbeg og á
þriðja borði tefldi Stefán Bergs-
son við Anders Ylönen. Þessar
skákir voru nokkuð jafnteflislegar
og útlitið því ekki sem best fyrir
MA. Svíinn lagði hins vegar í van-
hugsaða sókn sem varð til þess, að
Stefán náði óverjandi mátsókn og
sigraði. Björn Ívar tryggði þá MA
titilinn með því að taka jafnteflis-
boði frá sínum andstæðingi. Tæp-
ara mátti það þó ekki standa eins
og lokastaðan sýnir:
1. Menntaskólinn á Akureyri 11 v.
(3 st.)
2. Wenströmska Gymnasiet, Sví-
þjóð 11 v. (2,5 st.)
3. NTG, Noregi 9 v.
4. Middelfart Gymnasium, Dan-
mörku 5½ v.
5. Sotungin lukio, Finnlandi 3½ v.
Þetta var 18. sigur Íslendinga á
Norðurlandamóti framhaldsskóla,
en það hefur verið haldið þrjátíu
sinnum. MH hefur unnið fjórtán
sinnum, MR tvisvar, Verslunar-
skólinn einu sinni og nú sigrar
sveit utan Reykjavíkur í fyrsta
sinn á Norðurlandamóti.
Árangur keppenda MA eftir
borðum var (allir tefldu fjórar
skákir):
1. Halldór Brynjar Halldórsson 3
v.
2. Björn Ívar Karlsson 3½ v.
3. Stefán Bergsson 2½ v.
4. Jakob Sævar Sigurðsson 2 v.
Skák Halldórs Brynjars í loka-
umferðinni var mikilvæg fyrir Ak-
ureyringa og spennandi eins og
keppnin í heild.
Hvítt: Halldór Brynjar Hall-
dórsson
Svart: Johan Norberg (Svíþjóð)
Nútímavörn
1. e4 g6 2. d4 d6 3. Rc3 c6 4. f4
d5 5. e5 h5 6. Rf3 Rh6 7. Be3 Bg4
8. h3 Bxf3 9. Dxf3 h4 10. Bd3 e6
11. 0–0 Rf5 12. Bf2 Rd7 13. b3 c5
Nýr leikur. Nýlegt dæmi um
taflmennskuna í þessari stöðu:
13. – Rd7 14. Re2 Be7 15. c4 Rb6
16. Hfc1 Kf8 17. c5 Rd7 18. b4 a6
19. a4 Kg7 20. Kh2 Dc7 21. Rg1 b6
22. De2 bxc5 23. bxc5 a5 24. Hab1
f6 25. Rf3 fxe5 26. fxe5 Hab8 27.
Hxb8 Hxb8 28. Bxf5 exf5 29. Bxh4
Bxh4 30. Rxh4 og hvítur vann
(Hector-Hoi, Kaupmannahöfn
2002).
14. Bxf5! gxf5 15. Rb5 Db6
Eftir 15 … cxd4 16. Bxd4 Hg8
17. c4 a6 18. Rd6+ Bxd6 19. exd6
nær hvítur yfirburðatafli.
16. c4 0–0–0
Eftir þennan leik er erfitt að
finna viðunandi framhald fyrir
svart, en betri leikur er vandfund-
inn, t.d. 16 … dxc4 17. bxc4 a6 18.
Rd6+ Bxd6 19. exd6 Dxd6 20.
Had1
0–0–0 21. d5 Rf6 22. dxe6 Dxe6
23. Hxd8+ Hxd8 24. Bxh4 o.s.frv.
17. dxc5! Rxc5
Eða 17 … Bxc5 18. Rd6+ Kb8
19. Rxf7 dxc4 20. Rxh8 og hvítur á
unnið tafl, skiptamun og peði yfir.
18. b4 dxc4 19. a4 Hd3 20. bxc5
Bxc5 21. Rd6+! Kb8
Eftir 21 … Kc7 22. Bxc5 Dxc5+
23. Df2 Dxf2+ 24. Hxf2 hefur
svartur litlar bætur fyrir mann-
inn, sem hann hefur misst.
22. De2 Hg8 23. Hab1 Dc6 24.
Bxc5 Dxc5+ 25. Df2 Hd2!
Óvæntur leikur. Er svartur að
snúa taflinu sér í vil?
Sjá stöðumynd 2
26. Hxb7+ –
Ekki 26. Dxc5?? Hgxg2+ 27.
Kh1 Hh2+ 28. Kg1 Hdg2+ mát!
26 … Ka8 27. Hb8+! –
Með þessum snjalla leik rýmir
hvítur f1-reitinn fyrir kónginn og
vinnur skákina.
27 … Kxb8
Eða 27 … Hxb8 28. Dxc5 og
hvítur vinnur.
28. Hb1+ og svartur gafst upp.
Tjaldið fellur eftir 28 … Ka8 29.
Dxc5 Hgxg2+ 30. Kf1 Hgf2+ 31.
Dxf2 Hxf2+ 32. Kxf2.
Sjötta sigurskák
Hannesar í röð
Hannes Hlífar Stefánsson
(2.560) er óstöðvandi í landsliðs-
flokki Skákþings Íslands. Hann
sigraði Guðmund Halldórsson
(2.282) í áttundu umferð sem tefld
var á sunnudag. Þröstur Þórhalls-
son (2.444) er nú einn í öðru sæti
eftir sigur gegn Ingvari Ásmunds-
syni (2.321). Róbert Harðarson
(2.285), sem var jafn Þresti fyrir
umferðina og hefur staðið sig frá-
bærlega, beið nú lægri hlut gegn
Sævari Bjarnasyni (2.269). Hann-
es er enn 1½ vinningi fyrir ofan
Þröst, sem er eini skákmaðurinn
sem hefur náð jafntefli gegn hon-
um. Aðeins þrjár umferðir eru eft-
ir af mótinu. Róbert á möguleika á
að tryggja sér sinn fyrsta áfanga
að alþjóðlegum meistaratitli. Það
var barist til síðasta blóðdropa í
áttundu umferð og ekkert jafntefli
samið:
Sævar Bjarnason
– Róbert Harðarson 1–0
Sigurður Sigfússon
– Björn Þorfinnsson 0–1
Hannes Stefánsson
– Guðmundur Halldórsson 1–0
Þröstur Þórhallsson
– Ingvar Ásmundsson 1–0
Davíð Kjartansson
– Jón Viktor Gunnarsson 1–0
Stefán Kristjánsson
– Ingvar Þór Jóhannesson 0–1
Staðan á mótinu er þannig:
1. Hannes H. Stefánsson 7½ v.
2. Þröstur Þórhallsson 6 v.
3. Róbert Harðarson 5 v.
4.–5. Sævar Bjarnason, Ingvar
Þór Jóhannesson 4½ v.
6. Stefán Kristjánsson 4 v.
7. Jón Viktor Gunnarsson 3½ v.
8.–9. Davíð Kjartansson, Björn
Þorfinnsson 3 v.
10.–11. Guðmundur Halldórsson,
Ingvar Ásmundsson 2½ v.
12. Sigurður D. Sigfússon 2 v.
Tíunda umferð verður tefld í
dag, þriðjudag, og hefst hún kl. 17.
Teflt er í Hafnarborg í Hafnar-
firði.
Harpa, Lilja og Lenka
efstar í kvennaflokki
Harpa Ingólfsdóttir (2.057),
Guðfríður Lilja Grétarsdóttir
(2.058) og Lenka Ptácníková
(2.215) eru enn efstar og jafnar í
kvennaflokki á Skákþingi Íslands.
Þær hafa fengið 5½ vinning að sjö
umferðum loknum, en þær sigruðu
allar í sjöundu umferð. Staðan á
mótinu er þessi:
1.–3. Harpa Ingólfsdóttir, Guð-
fríður Lilja Grétarsdóttir, Lenka
Ptácníková 5½ v.
4. Anna B. Þorgrímsdóttir 2½ v.
5. Hallgerður H. Þorsteinsd. 1½
v.
6. Elsa M. Þorfinnsdóttir ½ v.
Níunda umferð verður tefld í
dag, þriðjudag, og hefst hún kl. 17.
Teflt er í Hafnarborg í Hafnar-
firði.
SKÁK
Skáksamband Íslands
NM FRAMHALDSSKÓLA 2003
29.–31.8. 2003
MA Norðurlandameistari
framhaldsskóla í skák
dadi@vks. is
Daði Örn Jónsson
Bragi Kristjánsson
Stöðumynd 2.
Stöðumynd 1.
LAXELDI í sjókvíum hefur nokk-
uð verið til umræðu að undanförnu í
framhaldi af því að 3.000 eldislaxar af
norskum stofni
sluppu úr sjókví við
höfnina í Neskaup-
stað 20. ágúst sl.
Það er ljóst að at-
burður þessi getur
haft mjög alvarlegar
afleiðingar fyrir ís-
lenska laxastofna í ám í landinu. Það
væri því fróðlegt að fá svar við þeirri
spurningu hvort þeir sem bera
ábyrgð á þessu slysi verði látnir
leggja fram tryggingar eða greiða
fyrir þann skaða sem af hlýst?
Íslenski laxinn skapar þjóðarbúinu
meira en tvo milljarða króna í árlegar
tekjur og eignaverðmæti lax-
veiðihlunninda í íslenskum ám er
áætlað rúmir 30 milljarðar króna.
Íslenskar laxveiðiár laða til sín inn-
lenda og erlenda veiðimenn þar sem
við höfum til þessa, eitt fárra landa í
heiminum, getað boðið villtan lax.
Óspilltir og villtir laxastofnar eru því í
dag dýrmætar perlur í íslensku þjóð-
félagi.
Skaðsemi sjókvíaeldis
Í nágrannalöndum okkar hefur sjó-
kvíaeldi valdið óbætanlegum skaða á
villtum laxastofnum vegna laxa sem
sleppa úr kvíunum. Það er staðreynd
að stórar sjókvíar eru allar reyndar
að óöryggi og lax sleppur alltaf úr
þeim.
Bein áhrif á villta laxastofna eru
sjúkdómar af ýmsu tagi og erfða-
blöndun þegar eldislaxinn blandast
villtum laxastofnum og gerir þeim
erfiðara fyrir að halda velli. Laxa-
stofnar hér eru fremur litlir sem þýð-
ir að áhrifin geta komið fyrr fram en
t.d. í Noregi. Þá dregur eldislaxinn
með sér laxalús upp að árósum lax-
veiðiánna sem ræðst á laxaseiðin um
leið og þau ganga til sjávar. Fyrir vik-
ið drepst mikið af seiðunum áður en
þau komast í eiginlega hafbeit.
Á fréttavefnum skip.is voru upp-
lýsingar fyrir nokkru um að eldislax
væri á góðri leið með að leggja undir
sig bestu norsku laxveiðiárnar og tek-
ið dæmi um að hlutfall eldislax í heild-
arveiðinni í Namsenánni, einni allra
bestu laxveiðiá Noregs, hefði verið
48% á síðasta ári. Verður það eins hjá
okkur eftir nokkur ár? Hlutfallið er
þó enn hærra í skoskum ám en talið
er að um 80% fiska í skoskum ám séu
eldisfiskar sem sloppið hafi úr kvíum.
Það er því mikil hætta á því að það
verði lítið spennandi í framtíðinni fyr-
ir útlendinga að koma til landsins til
veiða í laxveiðiánum okkar.
Ef villti laxinn blandast eldislax-
inum og hann tapar með því hæfileika
sínum til að rata heim í sína á og lifa
þar af, má gera ráð fyrir hruni villtra
stofna laxveiðiáa. Hverjir verða þá
látnir borga skaðann?
Stefnir víða í þrot
Ef marka má blaðaviðtöl hérlendis
ríkir bjartsýni á meðal innlendra
rekstraraðila með rekstur laxeldis í
kvíum við Íslandsstrendur. Þessi um-
mæli eru algjörlega á skjön við
reynslu reynslumeiri þjóða í þessum
málum, s.s. Norðmanna, Færeyinga
og fleiri þjóða sem bera sig mjög illa
vegna mikils taprekstrar í laxeldinu.
Í Noregi er talið að um 40% laxeld-
isfyrirtækja verði komin í þrot á
árinu. Ástæður eru m.a. taldar vera
samdráttur í sölu og lágt verð á eld-
islaxi. Mikil framleiðslugeta á eldis-
laxi í heiminum þýðir að fáir búast við
hækkun á verði á næstunni en
meðalverðið er nú nokkuð undir 200
kr./kg.
Dæmi um gjaldþrot laxeldisfyrir-
tækja í Noregi er Dafjord laks, eitt af
leiðandi fyrirtækjunum í laxeldi, sem
var tekið til gjaldþrotaskipta fyrir
skömmu. Þá tapaði eitt það stærsta,
Pan Fish, 2,3 milljörðum króna á
árinu 2002.
Fjölmiðlar sögðu frá því í lok ágúst
að horfur væru á að verðmæti út-
flutnings á færeyskum eldislaxi muni
lækka um rúma 2 milljarða króna á
milli ára. Á fréttavefnum skip.is sagði
að meðalverð á færeyska eldislax-
inum væri 154 kr/kg á meðan fram-
leiðsluverðið væri 236 kr/kg. Veru-
lega hafi því gengið á eigið fé
fyrirtækjanna og útlitið því verulega
dökkt.
Eigum við Íslendingar von í laxeld-
inu þegar framleiðslueiningar hjá
okkur eru margfalt smærri og óhag-
kvæmari en hjá stóru laxeldisfyrir-
tækjunum eins og t.d. í Noregi sem
tapa stórum fjárhæðum á laxeldinu?
Ég tel svo ekki vera.
Aðstæður hér eru einnig óhag-
stæðari, veður og loftslag kaldara og
flutningskostnaður mikið hærri en
t.d. í Noregi, sem getur vart verið
annað en ávísun á botnlausan tap-
rekstur ef miðað er við reynslu ann-
arra.
Hvað er til ráða?
Slys af því tagi sem varð í Nes-
kaupstað þarf að rannsaka og fá botn
í. Hvernig er háttað opinberu eftirliti
með laxeldi í sjó? Er það í molum?
Það hefur margoft verið bent á
hættuna á að eldislax sleppi úr kvíum
og blandist villtum laxi og veiki með
því stofna þeirra. Það er því nauðsyn-
legt að herða allt eftirlit með laxeldi í
sjó.
Er ekki kominn tími á að láta nátt-
úruna njóta vafans? Menn eru ekki
aðeins með náttúruvernd í huga þeg-
ar menn segja nauðsynlegt að vernda
íslenska laxinn heldur eru miklir fjár-
munir í húfi sem skiptir rúmlega
1.200 bújarðir víðs vegar um landið
miklu máli og raunar marga fleiri.
Á sjókvíaeldi
von við Íslands-
strendur?
Eftir Þorstein Ólafs
Höfundur er viðskiptafræðingur
og stjórnarmaður í SVFR.
SAMTÖK ferðaþjónustu djöflast nú í fjölmiðlum yfir rannsóknarveiðum
á nokkrum hungruðum hvölum. Ekki minnist ég þess að samtök nokkurrar
atvinnugreinar hafi fyrr skorað jafnmörg sjálfsmörk á jafnstuttum tíma.
Afleiðingarnar eru feitletraðar fyrirsagnir erlendis þar
sem sjálfsmörk íslenskrar ferðaþjónustu eru margtuggin.
Umfjöllunin varð fyrst skaðleg við þetta ónauðsynlega blað-
ur umræddra aðila!
„Umhverfisvinir“ vilja ekki vita hvort hvalur sé að éta
okkur út á gaddinn – með gengdarlausri offjölgun! Heildar-
eftirspurn eftir fæðu virðist orðin mun meiri en hafið getur
annað. „Umhverfisvinum“ virðist sama. Fyrirliggjandi eru
gögn um hrun í vaxtarhraða flestra þorskstofna í N-
Atlantshafi. Er þá ekki náttúran að sýna aðvörunarmerki? Horaðri þorska,
smækkandi hval, minnkandi æti, dauðar lundapysjur og tugþúsundir
dauðra svartfugla á fjörum undanfarna tvo vetur. Öll þessi teikn – eru þau
ekki aðvörunarmerki? Rannsóknarveiðar á nokkrum hvölum geta m.a.
upplýst hvort hvalur sé einnig að hægja á vaxtarhraða – vegna offjölgunar.
Má slíkt ekki sannast með rannsóknargögnum?
Að mati „umhverfisvina“ er „umhverfisvænt“ að drepa fiska og dýr úr
hungri neðansjávar! En á þurru landi er lögreglan send á vettvang – ef
nokkrar kindur eða hestar finnast svelt – og skepnunum tafarlaust lógað!
Neðansjávar á hins vegar að ríkja tvöfalt siðgæði „umhverfisvina“ þar sem
hungur er „umhverfisvænt“!
Af hverju er ekki sýnt í fjölmiðlum þegar verið er að slátra svínum eða
kjúklingum? Af hverju er bara spennandi að sýna þegar hvalur er skotinn
eða skorinn? Ég panta hérmeð á forsíðu blaða – og fyrstu frétt í útvarpi og
sjónvarpi – blóðugt svínshjarta og blóðugan svínsskrokk – til minningar
um jafnræði í umfjöllun um slátrun.
Er „umhverfisvænt“ að pína kjúklinga eða svín bak við járnrimla, troða í
þau – tölvustýrt – lyfjabættu salmonellufóðri svo að þau fitni sem hraðast,
drepa svo afraksturinn með rafmagni á færibandi? Yrðu hvalveiðar „um-
hverfisvænar“ ef skutullinn yrði hlaðinn rafmagni eins og í svínaslátrun?
„Umhverfisvinum“ finnst eðlilegt að halda sellufundi sína vel mettir af
svínum eða kjúklingum – drepnum með rafmagni. Eftir slíka máltíð er
notalegt að taka fyrir hvaða óþverrabrögðum eigi að beita næst, eða hvaða
hálfsannleika eigi að markaðssetja með lævísum áróðri – til að spilla fyrir
rannsóknarveiðum á nokkrum hungruðum hvölum.
Nái öfgamenn enn einu sinni undirtökum í þessu máli með lævísum
áróðri, hálfsannleika og ósannindavaðli verður það algjört „hvalræði“. Við
getum þá reiknað með minnkandi afrakstri eða hruni margra nytjastofna í
N-Atlantshafi þegar niðursveifla verður næst í umhverfisskilyrðum í haf-
inu. Fallandi vaxtarhraði nytjastofna og dauði sjófugla gefur þetta til
kynna. Það er skylda okkar – meirihluta þjóðarinnar – að láta ekki minni-
hluta öfgamanna vaða yfir okkur enn einu sinni á skítugum skóm öfga,
ósanninda og fyrirlitningar á lýðræði, að ógleymdu aðalatriði þessa máls,
stjórnarskrárvörðu atvinnufrelsi veiðimanna til hvalveiða.
Hvalræði?
Eftir Kristin Pétursson
Höfundur rekur fiskverkun.