Morgunblaðið - 10.09.2003, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 10. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
F
ULLTRÚAR Vega-
gerðarinnar og
Reykjavíkurborgar í
samstarfsnefnd um
byggingu Sunda-
brautar eru nú að leggja loka-
hönd á skýrslu um mat á um-
hverfisáhrifum mannvirkisins.
Nefndin hefur ekki enn komist
að niðurstöðu um hvar Sunda-
braut skal liggja, hvernig fram-
kvæmdin verður fjármögnuð eða
hvenær hún hefst.
Stjórnmálamenn hafa haldið
því fram í fjölmiðlum að setja
eigi byggingu Sundabrautar í
svokallaða einkaframkvæmd.
Jón Rögnvaldsson vegamála-
stjóri segir það eina aðferð til að
standa að gerð samgöngumann-
virkja á Íslandi. Hún snúi fyrst
og fremst að fjármögnun verk-
efnisins en um þann þátt eigi
eftir að ná niðurstöðu. Tryggvi
Þór Herbertsson, forstöðumað-
ur Hagfræðistofnunar, segir
einkaframkvæmd leið til að fela
öðrum en ríki og sveitarfélögum
fjármögnun, byggingu og rekst-
ur verkefna, væntanlega á hag-
kvæmari hátt en hið opinbera
getur gert. Slíkar framkvæmdir
hafi sömu þjóðhagslegu áhrif og
ef ríkið fjármagnaði og stæði
fyrir framkvæmdunum. Það sæ-
ist bara ekki á fjárlögum.
Tvær leiðir lagðar að jöfnu
Jónas Snæbjörnsson, um-
dæmisstjóri hjá Vegagerðinni,
segir að við undirbúning mats-
skýrslu Sundabrautar séu tvær
leiðir lagðar að jöfnu, sem gera
ráð fyrir þverun Kleppsvíkur
með uppfyllingum og brú sem
tekur land við Gufuneshöfða.
Þegar Vegagerðin og Reykja-
víkurborg komast að samkomu-
lagi um hvaða leið skuli farin
verði umhverfismat þeirrar leið-
ar tilbúið og hin leiðin, sem ekki
verður fyrir valinu, lögð fram
hjá Skipulagsstofnun til vara.
Fulltrúar í borgarstjórn
Reykjavíkur lögðu á síðasta
kjörtímabili áherslu á svokallaða
ytri leið Sundabrautar. Eftir
fund með vegamálastjóra og
samgönguráðherra var borgar-
fulltrúum ljóst að Vegagerðin
taldi ytri leiðina ekki jafnfýsi-
legan kost og innri leiðina vegna
meiri kostnaðar. Innri leið, sem
hefur einnig verið kölluð land-
mótunarleið, kosti á bilinu 7,5–
9,5 milljarða króna. Ytri leið
sem yrði lögð í hábrú eða botn-
göng kosti aftur á móti um 10,5–
14,5 milljarða.
Ólafur Bjarnason, forstöðu-
maður verkfræðistofu Reykja-
víkurborgar, segir það skipta
máli hvernig kostnaður vegna
byggingar Sundabrautar verður
endurgreiddur. Um það hafi
ekki verið rætt svo nokkru nemi
og sé á valdsviði stjórnmála-
manna. Embættismenn Reykja-
víkurborgar hafi verið í þessari
vinnu með opnum huga og lagt
spilin á borð stjórnmálamanna
borgarinnar.
Í samgönguáætlun til ársins
2014 er gert ráð fyrir að fram-
kvæmdir við Sundabraut hefjist
á fyrsta tímabilinu, þ.e. fyrir ár-
ið 2006. Þá kemur fram að þær
verði fjármagnaðar að einhverju
leyti með lántökum svo unnt
verði að dreifa greiðslum yfir
lengri tíma.
Einkaframkvæmd
álitlegur kostur
Halldór Ásgrímsson utanrík-
isráðherra, Geir H. Haarde fjár-
málaráðherra og Sturla B
arsson samgönguráðherra
undanfarna daga lýst því yfi
einkaframkvæmd kæmi ve
greina við byggingu Su
brautar. Halldór sagði í M
unblaðinu á mánudaginn að
ast væri að fara að undi
málið svo hægt yrði að sk
leggja byggingu mannvirki
Einkaframkvæmd flýtti því
og meira fjármagn yrði til s
ar í aðrar framkvæmdir.
Jónas segir að skýrsla
verið unnin af Hagfræðisto
Háskóla Íslands um mögu
fjármögnun Sundabrau
Þetta sé yfirlitsskýrsla ti
meta hvaða leiðir séu hug
legar og þær bornar sam
Jónas segir að þar hafi kom
álita bein fjárframlög frá rí
eða sérstök lántaka ríkisin
þessarar framkvæmdar
yrði síðan endurgreidd af v
áætlun á löngum tíma. Svo
hugmynd um einkaframkvæ
þar sem ríki og Reykjaví
borg gerðu þjónustusamning
framkvæmdaaðila um bygg
og rekstur Sundabrautar.
Að sögn Jónasar er Vegag
in fylgjandi einkaframkvæ
Samstarfsnefnd ríkis og borgar leggur lokahönd
Efnahagsleg áhrif
framkvæmdar þau
Ráðherrar hafa lýst yfir áhuga á að bygg-
ing Sundabrautar fari í svokallaða einka-
framkvæmd. Borgarráð fagnaði þessum
áhuga í gær og óskaði eftir formlegum við-
ræðum við ríkið. Björgvin Guðmundsson
athugaði hvar málið er statt, þjóðhagsleg
áhrif þess og fjármögnunarleiðir.
Á þessari mynd sést hvar Kle
milli Gufuneshöfða að austan
IKEA. Þetta er tillaga að fyrs
hönnun ráðgjafi verksins og l
STEFNUNNI BREYTT Í ÍRAK
ÖRORKA OG ENDURHÆFING
Ífrétt á baksíðu Morgunblaðsins ígær kom fram að umsóknum umörorkumat hefði fjölgað mjög
undanfarið ár, eða um 50% þegar
þriggja mánaða tímabil í vor er borið
saman við sömu mánuði í fyrra.
Sigurður Thorlacius tryggingayfir-
læknir segir í fréttinni að erfitt sé að
átta sig á ástæðu þessa. Þó sé hugs-
anlegt að meira atvinnuleysi undan-
farinn áratug en áratugina á undan
verði smám saman til þess að fólki á
örorkubótum fjölgi. Heilsa þeirra,
sem lengi séu atvinnulausir, versni og
auk þess séu þeir, sem séu lélegir til
heilsu en tolli á vinnumarkaði, ef til
vill þeir fyrstu, sem sagt er upp og
sæki þá um örorkubætur.
Sigurður bendir jafnframt á að at-
vinnuleysisbætur séu lægri en ör-
orkubætur og fólk sækist því frekar
eftir örorkubótunum ef það hefur
ekki vinnu. Þá vekur hann athygli á
því að sjúkradagpeningar þeirra, sem
ekki eigi rétt hjá verkalýðsfélögum,
séu svo lágir að engir lifi á þeim og
fólk leggi því fremur áherzlu á að
vera úrskurðað öryrkjar.
Þetta ástand mála er mikið um-
hugsunarefni fyrir þá, sem ráða fyrir
heilbrigðismálum og ríkisfjármálum.
Á síðastliðnum áratug fjölgaði þeim,
sem fá greiddar örorkubætur, gífur-
lega. Þannig voru örorkulífeyrisþeg-
ar rétt rúmlega 5.000 í árslok 1991, en
í árslok 2001 voru þeir tæplega
10.000. Á sama tíma fjölgaði endur-
hæfingarlífeyrisþegum úr 78 í 497, en
örorkustyrkþegum, þ.e. þeim, sem
teljast 50–65% öryrkjar, fækkaði úr
1.670 í 893.
Sú hætta er óneitanlega fyrir
hendi, að sífellt stærri hópur lendi í
hinni svokölluðu örorkugildru; að
detta út af vinnumarkaðnum og eiga
ekki afturkvæmt þangað, heldur
þurfa að lifa á bótum almannatrygg-
inga það sem eftir er. Þetta er auðvit-
að bæði mikið vandamál fyrir þá, sem
lenda í þessari aðstöðu, og fyrir
skattgreiðendur, sem standa straum
af bótagreiðslunum, sem hækka í takt
við stækkun hópsins. Hættan er sú,
að til verði félagslegt og fjárhagslegt
vandamál, sem verði illviðráðanlegt.
Menn hljóta að spyrja hvort það
kerfi, sem byggt hefur verið upp til
að hjálpa fólki, ýti að einhverju leyti
undir þessa þróun og vinni þannig í
raun gegn tilgangi sínum. Sigurður
Thorlacius bendir á dæmi um slíkt;
lágir sjúkradagpeningar ýta undir að
fólk sæki um örorkumat og verði
bótaþegar til lengri tíma, í stað þess
að hvetja til að hléið frá atvinnuþátt-
töku verði sem stytzt. Jafnframt hef-
ur verið bent á að endurhæfingarúr-
ræði hér á landi séu ekki sem skyldi.
Fólk getur þurft að bíða lengi eftir
endurhæfingu eftir sjúkdóma og slys
og því lengri tími, sem líður, þeim
mun ólíklegra er að fólk nái aftur
fullri starfsorku. Rannsóknir í Sví-
þjóð hafa sýnt fram á að fyrir hverja
krónu, sem almannatryggingar verja
til endurhæfingar, sparast sjö vegna
greiðslu örorkubóta úr ríkissjóði og
lífeyrissjóðum.
Það þarf að taka þessi mál til gagn-
gerrar endurskoðunar, með það fyrir
augum að fé skattgreiðenda sé frekar
varið til að hjálpa fólki til sjálfshjálp-
ar en að sífellt stærri hópur verði
háður bótagreiðslum.
Ávarp George W. Bush Banda-ríkjaforseta til bandarísku
þjóðarinnar á sunnudagskvöld
markaði umfangsmikla stefnubreyt-
ingu í Íraksstefnu Bandaríkja-
stjórnar. Bush og stjórn hans hafa
sætt harðri gagnrýni fyrir hvernig
haldið hefur verið á málum í Írak
frá því átökum lauk. Þótt stríðið
sjálft reyndist stutt hefur eftirleik-
urinn reynst erfiðari en stjórnin
virtist búast við, þrátt fyrir að ekki
hafi skort viðvörunarraddirnar í að-
draganda stríðsins.
Bandaríkjamönnum hefur ekki
tekist að tryggja öryggi og stöðug-
leika í landinu né heldur að veita
íbúum landsins nauðsynlega grunn-
þjónustu á borð við rafmagn og
rennandi vatn. Þá hefur verið gagn-
rýnt hversu takmörkuð skref hafa
verið tekin til að færa aukið vald og
ábyrgð til Íraka sjálfra. Bandaríkin
hafa verið gagnrýnd fyrir að ætla að
verja of litlum fjármunum til upp-
byggingar, gera ráð fyrir of litlum
herafla í landinu og þrjóskast við að
sækjast eftir aðstoð annarra ríkja
með umboði Sameinuðu þjóðanna.
Bandaríkjaforseti virðist hafa
komist að þeirri niðurstöðu að þessi
stefna gangi ekki upp. Þótt ekki sé
um kúvendingu að ræða er ljóst að
stefnubreytingin, sem kynnt var á
sunnudag, er umtalsverð. Í ávarpi
sínu hvatti Bush ríki heims til að
veita Bandaríkjamönnum og Bret-
um aukna aðstoð í Írak. Svo virðist
sem forsetinn sé á móti reiðubúinn
til að koma til móts við óskir
margra ríkja um að fela Sameinuðu
þjóðunum aukin völd. Þá er það
fagnaðarefni að hann skuli nú fara
fram á stóraukna fjárveitingu til að
stuðla að uppbyggingu í landinu.
Kofi Annan, framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, hefur átt
frumkvæði að því að reyna að boða
fulltrúa þeirra ríkja er eiga fasta-
fulltrúa í öryggisráðinu til fundar í
höfuðstöðvum SÞ á laugardag til að
ræða Íraksmálið. Sjálfur hefur Ann-
an bent á ýmsar leiðir til að auka
hlutverk Sameinuðu þjóðanna í Írak
og m.a. nefnt Kosovo, Afganistan og
Austur-Tímor sem hugsanlega fyr-
irmynd. Í Kosovo og Afganistan
hafa SÞ tekið að sér stjórnunarhlut-
verk á öðrum þáttum en þeim sem
snúa að öryggis- og hermálum.
Auðvitað mun það eitt að veita SÞ
aukið hlutverk ekki leysa öll þau
vandamál sem menn standa frammi
fyrir í Írak. Hins vegar væri þar
með tryggt að reynt yrði að finna
lausnir á sem breiðustum grunni og
virkja sem flesta til að stuðla að því
að Írak verði fyrirmynd annarra
ríkja í Mið-Austurlöndum framtíð-
arinnar.