Morgunblaðið - 14.09.2003, Blaðsíða 27
SKOÐUN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 2003 27
Snorrabraut - f. eldri
borgara. 3ja herb. björt og falleg íb. á 4.
hæð í lyftublokk. Íbúðin snýr öll í suður. Hús-
vörður og fl. V. 16,3 m. 3618
Ljósheimar - standsett. 4ra
herb. mjög falleg íbúð með sérinng. inn af svöl-
um. Íb. skiptist í forstofu, 3 herb., stofu, eldhús
og bað. Ný gólfefni, ný eldhúsinnr. Húsið hefur
allt verið stands. á glæsil. hátt. V. 12,9 m. 3626
Vogaland 2ja-3ja herbergja falleg og
björt ósamþykkt 70 fm íbúð á jarðhæð í tvíbýl-
ishúsi. Allt sér. Íbúðin skiptist í rúmgóða for-
stofu, innra hol, stofu, tvö svefnherbergi (annað
teiknað sem geymsla), eldhús og baðherbergi.
Íbúðin snýr til austurs, suðurs og vesturs og
mjög björt. Aðsögn eiganda er hægt að fá íbúð-
ina samþykkt gegn greiðslu bílastæðagjaldstil
Reykjavíkurborgar (um kr. 250.000). V. 9,9 m.
3610
Skaftahlíð - standsett Vorum
að fá í sölu mikið standsetta um 80 fm 3ja herb.
íbúð á 2. hæð í 2ja hæða fjölbýli. Stórar svalir
til suðurs. Verið er að standsetja blokkina og
hefur seljandi greitt stóran hluta framkvæmda
nú þegar. V. 12,9 m. 3590
Glæsilegt endaraðhús með innbyggðum bílskúr
við Hrafnistu. Húsið skiptist í forstofu, hol,
stóra stofu, rúmgott eldhús, stórt svefnher-
bergi, baðherbergi, þvottahús og bílskúr.
Hellulagt plan er fyrir framan húsið og er það
með hitalögn. Góðir skjólveggir er beggja meg-
in hússins. Húsið er einstaklega vandað og með
maghony innréttingum, maghony skápum og
maghony parketi. V. 19,9 m. 3611
Jökulgrunn - glæsilegt
Vorum að fá í einkasölu mjög fallega 4ra-5
herbergja endaíbúð á þriðju hæð í litlu fjölbýli.
Íbúðin skiptist m.a. í tvær stofur og þrjú her-
bergi. Fallegt útsýni. Góðar svalir. Blokkin hefur
verið standsett. V. 15,9 m. 3606
Furugerði
3ja herb. falleg og vel umgengin íbúð á annarri
hæð á eftirsóttum og rólegum stað. Íbúðin
skiptist í hol, herbergi, tvær samliggjandi skipt-
anlegar stofur, eldhús og bað. Ákv. sala. V. 13,4
m. 3616
Ljósvallagata - frábær staðsetning
Jón Hólm Stefánsson,
sími 896 4761.
Ef þú þarft að selja eða kaupa
bújörð hvar á landi sem er
hafðu þá endilega samband
við okkar mann,
Jón Hólm bónda,
sem aðstoðar þig
með bros á vör.
Bújarðir
Til sölu er jörðin
Austurhlíð í Blöndudal, A-Húnavatnssýslu
Upplýsingar gefur sölumaður bújarða
Jón Hólm Stefánsson í síma 896 4761.
Um er að ræða sérlega áhugaverða
jörð til skógræktar, en jörðin er staðsett
miðsvæðis í Blöndudal á afar skjólgóð-
um stað. Landstærð er um 300 ha, þar
af ræktað tún um 30 ha. Gott íbúðar-
hús er á jörðinni ásamt bílskúr. Þá eru
þar góð útihús. Veiðitekjur af Blöndu.
Jörðin selst án framleiðsluréttar, bú-
stofns og véla.
Ásett verð kr. 20.000.000.
Í 6. GREIN kvennasamnings
Sameinuðu þjóðanna sem tók gildi
árið 1981 segir: „Aðildarríkin skulu
gera allar viðeigandi
ráðstafanir, þar á
meðal með lagasetn-
ingu, til að hamla
gegn hvers konar
verslun með konur
og gróðastarfsemi
tengdri vændi
kvenna.“ Sú hugmyndafræði sem
liggur að baki þessari grein samn-
ingsins er að vændi sé tilkomið
vegna félagslegra vandamála á borð
við vanþróun, fátækt, eitur-
lyfjaneyslu, ólæsi og skort á mennt-
un og atvinnutækifærum. En hver er
staðan í dag í þessum málaflokki?
Hér er ætlunin að reifa þá hug-
myndafræði sem einkennir al-
þjóðlega umræðu varðandi vændi og
hvernig stefnumótun ríkja í þeim
málaflokki getur haft áhrif á vaxandi
mansal (trafficking) í heiminum í
dag. Það má segja að alþjóðlega
vændisumræðan eigi sér tvær hliðar.
Annars vegar er því haldið fram að
best sé að lögleiða vændi til þess að
hægt sé að gæta hagsmuna og rétt-
inda þeirra sem það stunda, auka ör-
yggi þeirra og stemma stigu við út-
breiðslu smitsjúkdóma. Þetta módel
hafa Hollendingar tekið upp og er
því oft nefnt hollenska leiðin. Hins
vegar er því haldið fram að vændi í
sjálfu sér sé ofbeldi og þar af leið-
andi brot á mannréttindum og því
eigi ekki að lögleiða vændi heldur
gera kaup á því ólögleg. Svíar urðu
fyrstir til þess að gera kaup á vændi
ólögleg og nefnist sú nálgun þar af
leiðandi sænska leiðin.
Hollenska leiðin
Á undanförnum árum hafa ýmis
frjáls félagasamtök, á borð við The
Dutch Foundation Against Traffick-
ing in Women (STV) og alþjóðleg
systursamtök þeirra The Global
Alliance Against Trafficking in
Women (GAATW) – nánari upplýs-
ingar um stefnu samtakanna má
finna á slóðinni www.gaatw.org, ver-
ið að berjast gegn því að vændi sem
slíkt sé skilgreint sem mannrétt-
indabrot. Hugmyndafræði þessara
samtaka er sú að réttur kvenna felist
í því að ráða hvað þær geri við eigin
líkama og ef þær kjósa að stunda
vændi sé það þeirra réttur. Þessi
sjónarmið hafa fengið þó nokkurn
meðbyr á síðari árum og áhrifa
þeirra gætir meðal annars í aðgerð-
aráætlun sem gerð var í kjölfarið á
Kvennaráðstefnu Sameinuðu þjóð-
anna í Peking árið 1995. Í aðgerð-
aráætluninni er meðal annars gerð-
ur greinarmunur á frjálsu og
þvinguðu vændi, fullorðins- og
barnavændi, fyrsta heims og þriðja
heims vændi sem og á milli vændis
og mansals. Með því að flokka vændi
niður á þennan hátt er reynt að rétt-
læta þá hugmyndafræði að það eigi
að lögleiða það frjálsa vændi sem er
stundað af fullorðnu fólki á Vest-
urlöndum.
Mikil umræða hefur átt sér stað
um hvort ætti að endurskilgreina
vændi sem löglega og réttmæta
starfsgrein, eins og gert hefur verið í
Hollandi, Þýskalandi, sumum fylkj-
um í Ástralíu og víðar. Hugmyndin
er sú að þær konur sem kjósa að
stunda vændi geti gengið í verka-
lýðsfélög og þannig gætt réttinda
sinna og hagsmuna. Þessi þróun hef-
ur getið af sér nýja orðræðu og við
þekkjum hugtök eins og kynlífsiðn-
aður, kynlífsþjónusta, starfsmenn í
kynlífsiðnaði (sex workers) og kaup-
endur kynlífsþjónustu. Alþjóða-
stofnanir á borð við Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunina og Alþjóða-
vinnumálastofnunina eru í síauknum
mæli að tileinka sér þessa hug-
myndafræði í sinni stefnumótun. Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunin telur
að það eigi að lögleiða vændi því lög-
leiðingin felur venjulega í sér aukið
heilbrigðiseftirlit með konum í
vændi og þannig sé hægt að hefta út-
breiðslu smitsjúkdóma á borð við al-
næmi. Árið 1989 gaf Alþjóðavinnu-
málastofnunin út mjög umdeilda
skýrslu um hagrænan og félagslegan
grunn vændis í SA-Asíu. Í skýrsl-
unni voru ríkisstjórnir hvattar til að
lögleiða kynlífsiðnaðinn þar sem
tekjur ríkisins mundu aukast gríð-
arlega.
Þessi tiltölulega nýja hug-
myndafræði og orðræða í kringum
lögleiðingu vændis hljómar að
mörgu leyti vel í fyrstu, þá sér-
staklega þar sem sá möguleiki væri
fyrir hendi að konur sem stunda
vændi væru ekki lengur útskúfaðar
úr samfélaginu heldur gildir þátttak-
endur. En er málið svona einfalt?
Kynlífsiðnaðurinn mundi mögulega
njóta meiri virðingar og græða meiri
peninga en mundi það sama eiga við
um konur í vændi? Mörg frjáls fé-
lagasamtök vara við lögleiðingu
vændis og hafa bent á ýmis vand-
kvæði hvað hana varðar. Ein slík
samtök nefnast The Coalition
Against Trafficking in Women og
kom einn af stjórnendum samtak-
anna, Janice Raymond, hingað til Ís-
lands sumarið 2001 og hélt fyr-
irlestur á ráðstefnunni Nordiske
Kvinder Mot Vold. Raymond bendir
á að þó að það sé fræðilega auðvelt
að flokka niður ýmsar tegundir
vændis, og lögleiða svokallað frjálst
vændi, þá sé raunveruleikinn mun
flóknari.
Gallinn við hollensku leiðina
Raymond bendir á að mörkin á
milli vændisflokka eru iðulega mjög
óljós. Flestir eru sammála um að
barnavændi sé gróf misnotkun á
börnum sem eigi að berjast gegn. Í
skýrslu frá árinu 1995, sem gerð var
af Mannréttindavaktinni í Asíu, er
fjallað um nepalskar konur sem voru
seldar mansali til indverskra vænd-
ishúsa þegar þær voru á aldrinum
10–14 ára. Í skýrslunni er samt sem
áður vísað til kvennanna sem starfs-
manna í kynlífsiðnaði, eða sex work-
ers, þar sem þær voru orðnar eldri
en 18 ára þegar skýrslan var gerð.
Hér sést glögglega hve skilgreining-
arnar eru gallaðar þegar barna-
vændi og mansal breytist í frjálst
vændi við 18 ára aldur. Einnig er
staðreyndin sú að mörg börn sem
eru fórnarlömb vændis í dag ólust
upp hjá mömmum og ömmum sem
stunduðu vændi. Þessa þróun má til
dæmis sjá í vændisþorpum í A-Evr-
ópu þar sem atvinnuleysi á meðal
kvenna er gríðarlegt og einstæðar
mæður vinna fyrir sér með vændi til
að sjá börnum sínum farborða.
Raymond bendir einnig á að í
þeim ríkjum sem hafa skilgreint
vændi sem löglega starfsgrein hefur
kynlífsiðnaðurinn aukist til muna.
Það liggur einnig fyrir að í ríkjum á
borð við Þýskaland og Holland, þar
sem vændi er lögleg starfsgrein og
hluti af hagkerfinu, sé hlutfall
kvenna sem hafa verið seldar man-
sali hærra en í ríkjum þar sem vændi
er ekki löglegt. Í Hollandi starfar
kynlífsiðnaðurinn á svokölluðum frí-
svæðum, eða free zones, í þeim til-
gangi að koma í veg fyrir að milli-
gönguaðilar græði á vændinu.
Staðreyndin er sú að aðeins lítill
hluti kvenna sem stundar vændi er
sýnilegur á þessum frísvæðum, mun
fleiri eru hluti af glæpastarfsemi
sem yfirleitt er í formi mansals. Það
er nefnilega mun auðveldara fyrir
glæpahringi sem versla með konur
að athafna sig í ríkjum þar sem
vændi er löglegt. Einnig má geta
þess að um það bil 5% af veltu hol-
lenska ríkisins koma frá kynlífsiðn-
aðinum og þá vaknar spurningin
hvort það sé siðferðislega réttlæt-
anlegt að ríkið græði á vændi
kvenna. „Prostitution as violence
against women: NGO stonewalling
in Beijing and elsewhere“, grein eft-
ir Janice Raymond sem birtist í
Women’s Studies International For-
um, jan./feb. 1998, 21. bindi, 1. hefti.
Einnig má taka dæmi frá Viktor-
íu-fylki í Ástralíu. Í því fylki er kyn-
lífsiðnaðurinn orðinn algjörlega lög-
legur og er meðhöndlaður eins og
hver önnur atvinnugrein. Nýleg
rannsókn, sem gerð var af samtök-
unum The Coalition Against Traff-
icking in Women um afleiðingar af
lögleiðingu kynlífsiðnaðarins í Vikt-
oríu-fylki, sýnir að í kjölfarið hefur
mansal og barnavændi aukist til
muna í samanburði við önnur fylki í
Ástralíu. Þegar eftirspurnin á vænd-
ismarkaðnum eykst virðast það ekki
vera innfæddar konur sem kjósa að
koma til móts við eftirspurnina,
heldur er henni mætt af þeim sem
hafa hag af því að flytja inn konur og
börn frá fátækum löndum. Legalis-
ing prostitution is not the answer:
The example of Victoria, Australia,
skýrsla eftir Mary Sullivan og Sheilu
Jeffreys. Gefin út af Coalition
Against Trafficking in Women. Slóð-
in er: www.catwinternational.org.
Sænska leiðin
Ellefu íslensk kvennasamtök und-
ir forystu Stígamóta sameinuðust
um heimsókn Margaretu Winberg,
varaforsætis- og jafnréttisráðherra
Svíþjóðar, til Íslands nú nýlega en
hún hefur verið leiðandi afl í að
kynna sænsku löggjöfina fyrir öðr-
um löndum. Sænska leiðin svokölluð
felst í því að beina kastljósinu að
þeim sem kaupa vændið, þ.e. að þeim
sem leigja eða kaupa sér aðgang að
líkömum annarra. Svíar hafa bent á
að það samræmist ekki hugmyndinni
um jafnrétti kynjanna að líkamar
kvenna gangi kaupum og sölum á
milli karla. Svíar tóku af skarið árið
1998 og gerðu kaup á vændi ólögleg
og hafa þannig tekið stórt skref í þá
átt að breyta viðhorfum til vændis
þar sem kaupendur eru kallaðir til
ábyrgðar. Þessi löggjöf nýtur nú um
80% stuðnings sænsku þjóðarinnar.
Einnig má geta þess að flest bendir
til að Finnar taki upp sænsku leiðina
eftir að nefnd á vegum finnska
dómsmálaráðuneytisins lagði til að
óheimilt yrði að kaupa kynlífsþjón-
ustu fyrr á þessu ári.
Winberg skýrði frá því að árangur
löggjafarinnar sæist á því að mansal
til Svíþjóðar hefur minnkað mikið í
hlutfalli við löndin í kring og götu-
vændi er horfið. Sumir eru hræddir
um að þegar búið er að gera kaup á
vændi ólögleg þá hverfi vændisiðn-
aðurinn dýpra niður í undirheimana
og því fylgi enn meira ofbeldi. Win-
berg sagði að reynslan í Svíþjóð
sýndi að svo væri ekki. Frjáls fé-
lagasamtök í Svíþjóð sem vinna með
konum í vændi segja að ofbeldi hafi
ekki aukist og að vændi virðist hafa
minnkað.
Að lokum
Sterkur vilji er innan íslensku
kvennahreyfingarinnar fyrir því að
fara að dæmi Svía. Það verður að
segjast að við Íslendingar erum enn
alveg út úr kortinu hvað þessi mál
varðar fyrir þær sakir að við erum
enn að refsa konum (fólki) sem
stunda vændi en samkvæmt íslensk-
um lögum er refsivert að hafa vændi
að aðalatvinnugrein. Slíkt er al-
gjörlega fáheyrt í þeim löndum sem
við berum okkur saman við. Hér
verður að verða breyting á og þeim
konum sem nú hljóta slíka meðferð
af kerfinu verði gefnar upp sakir
sem fyrst! Það sem við þurfum hins
vegar að gera er að koma í veg fyrir
eftirspurnina og það er meðal ann-
ars gert með því að gera kaup á
vændi refsiverð. Einnig þarf að huga
að aukinni fræðslu fyrir almenning
um félagslegt, fjárhagslegt og al-
þjóðlegt eðli vændis í heiminum í
dag. Síðast en ekki síst þarf öflugar
fjárveitingar til stuðnings þeim sem
leiðast út í vændi og þeim gefinn
kostur á að „velja sig“ út úr vænd-
isheiminum.
Að lokum er vert að minnast á að
engar heimildir eru til fyrir því að
vændi sé elsta atvinnugrein kvenna
eða að kaup á vændi séu einfaldlega í
eðli karla. Vændi er menningarlegt
afkvæmi sem byggist á valdamis-
ræmi kynjanna sem við getum ann-
aðhvort tekið þátt í að viðhalda eða
ekki. Íslenska kvennahreyfingin
hvetur þingmenn og þjóðina alla til
að kynna sér þessi mál, skoða gaum-
gæfilega þann kost að fara sænsku
leiðina og varast að gera þennan
málaflokk að flokkspólitísku bitbeini.
Vændi á Íslandi: Hvert
viljum við stefna?
Eftir Hildi Fjólu Antonsdóttur
Höfundur er félagi í
Femínistafélagi Íslands.