Morgunblaðið - 16.09.2003, Blaðsíða 21

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. SEPTEMBER 2003 21
Gunnar
Tónn Gu
nnarsson
Kt.: 021
070-000
9
FÉLAG
SSKÍRT
EINI ST
ARFSÁ
RIÐ 20
03-200
4
og sérstök vildarkjör!
Ný félagsskírteini
Félagsmenn í Vinafélagi Íslensku óperunnar fá
• 10% afslátt af miðum á óperusýningar
Íslensku óperunnar
• 15% afslátt af miðum á óperutónleika og
minni uppfærslur Íslensku óperunnar
• 25% afslátt af miðum á hádegistónleika
Íslensku óperunnar
• 10% afslátt af þátttökugjaldi á óperu-
námskeiðum Vinafélagsins og
Endurmenntunar HÍ
• áskrift að Óperublaðinu
• 15% afslátt af vörum (geisladiskum,
dvd-diskum og myndböndum) í 12 Tónum,
Skólavörðustíg 15
• 15% afslátt af klassískri tónlist (á geisla-
diskum, dvd-diskum og myndböndum)
í Skífunni, Laugavegi 26
gegn framvísun félagsskírteinis
Skuldlausir félagsmenn fá nýju skírteinin
send fyrir 10. október.
Skráning nýrra félaga stendur yfir.
Sími: 511 6400
Netfang: vinafelag@opera.is
Upplýsingar um fjölbreytta dagskrá
Óperunnar er að finna á Óperuvefnum:
www.opera.is
ÞÝSKI organistinn Rose Kirn heldur
tónleika í Selfosskirkju í kvöld kl.
20.30. Tónleikarnir eru hluti af Sept-
embertónleikum í Selfosskirkju sem
Glúmur Gylfason, org-
anisti á Selfossi, hefur
staðið fyrir sl. tólf ár.
Kirn segist ung hafa
heillast af orgelinu, því
aðeins sex ára gömul
heyrði hún fyrst í einu
af stærsta og falleg-
asta orgelinu í Þýska-
landi, sem er í klaustr-
inu í Weingarten rétt hjá Bodensee
þar sem hún bjó. Orgelið var upp-
runalegt hljóðfæri, með fimm hljóm-
borðum, byggt á árunum 1750–90 og
hefur að sögn Kirn einstaklega fal-
legan hljóm. Hún fékk þó ekki að
taka í orgelið fyrr en hún var orðin
þrettán ára, en lærði fram að því á
píanó. Ung fór hún til Rómar og
lærði í nokkur ár hjá Fernando
Germani, en þegar heim til Þýska-
lands kom gerðist Kirn organisti í St.
Georgs-kirkjunni í Hamborg, auk
þess sem hún var ráðin aðalprófess-
orinn í orgel- og kirkjumúsíkdeild-
inni í Tónlistarskólanum í Hamborg
og gegndi þeirri stöðu um áraraðir.
Að sögn Kirn hefur hún ein-
staklega gaman af því að spila bar-
okktónlist, sérstaklega á upp-
runalegt hljóðfæri. „En auðvitað er
gaman að spila hvaða tónlist sem er,
hvort sem hún nefnist barokk, róm-
antík eða klassík, svo framarlega
sem hún er góð.“
Spurð um efnisskrá tónleikanna í
kvöld segir Kirn J.S. Bach mynda
nokkurs konar kjarna í dagskránni.
„Ég ætla að spila þrjú verk eftir
Bach sem ramma inn dagskrána, en
þess utan verð ég með verk eftir tvö
tónskáld sem eru eldri en Bach og
þrjú sem eru yngri. Eldri tónskáldin
tvö eru J. Pachelbel og
D. Buxterhude, en þeir
höfðu báðir töluverð
áhrif á Bach. Sá fyrr-
nefndi var kennari
bróður Bachs, en sá síð-
arnefndi var kennari
Bachs. Af yngri tón-
skáldunum valdi ég
tónskáld sem á ein-
hvern hátt tengjast Bach, þannig er
J. Rheinberger undir talsverðum
áhrifum frá Bach þótt hann tilheyri
snemmrómantíkinni og S. Karg-
Elert, sem tilheyrir Jugendstílnum í
listum, skrifaði t.d. 56 kóralforspil í
anda Bachs. Auk þess mun ég spila
verk eftir hinn franska A. Guilm-
ant.“
Kirn segist mikið ferðast, bæði til
þess að spila og ekki síst til þess að
kenna. Í gærkvöldi hélt hún t.a.m.
masterklass-námskeið í Selfoss-
kirkju. Aðspurð hvort hún hafi alltaf
haft gaman af því að kenna svarar
Kirn því til að kennslan hafi ætíð
verið sér ástríða. „Mér finnst í raun
sífellt skemmtilegra með árunum að
kenna, því mér finnst ég alltaf læra
og skynja eitthvað nýtt í tónverk-
unum í hvert sinn sem ég kenni þau.“
Tónleikar Rose Kirn eru þriðju
tónleikarnir í Septembertónleika-
röðinni í ár. Næstkomandi þriðjudag
leika sellóleikarinn Gunnar Björns-
son og Haukur Guðlaugsson orgel-
leikari, en Björn Steinar Sólbergs-
son organisti leikur þriðjudaginn 30.
september nk.
Heillaðist ung
af orgelinu
Rose Kirn
Á VESTURVEGG Skaftfells
á Seyðisfirði stendur nú yfir
myndlistarsýning Einars
Vals. Verkið er myndbands-
verk og nefnist 24 – Seyd-
isfjordur. Verkið sýnir sólar-
hring útum eldhúsglugga
listamannsins, en hann býr á
Seyðisfirði. Þetta er fyrsta
einkasýning Einars en hann
útskrifaðist úr Listaháskóla
Íslands síðastliðið vor. Sýn-
ingin stendur til 26. septem-
ber.
Myndverk
á vegg
Skaftfells
Ég sofna og Ég vakna – galdra-
myndabækur fyrir yngstu börnin.
Þetta eru litríkar harðspjaldabækur
og hverja opnu prýðir nýstárleg víxl-
mynd sem breytist þegar bókinni er
snúið. Höfundur texta og mynda er
Sue King.
Útgefandi er Mál og menning. Hvor
bók er 10 síður, prentuð í Kína. Verð:
890 kr.
Börn
ALDARMINNING Victors Urbanc-
ic verður heiðruð með dagskrá í Saln-
um í kvöld kl. 20.00. Flutt verða nokk-
ur verk eftir Urbancic, þar á meðal
Mala Svíta, fyrir fiðlu,
selló og píanó frá 1935,
en verkið hefur ekki
heyrst hér á landi áður.
Svítuna leika þær Hildi-
gunnur Halldórsdóttir,
Bryndís Björgvinsdótt-
ir og Hrefna Unnur
Eggertsdóttir. Þórunn
Guðmundsdóttir og
Hrefna Unnur flytja
ljóðaflokkinn Elisabeth
ópus 8, frá 1936, við ljóð
eftir Hermann Hesse
og blásararnir Ásgeir
Hermann Steingríms-
son, Eiríkur Örn Páls-
son, Þorkell Jóelsson,
Oddur Björnsson, og
Sigurður Þorbergsson leika ásamt
Hrefnu Unni Eggertsdóttur Fimm
þætti fyrir píanó og málmblásara op
12. Victor Urbancic byrjaði á verkinu
í Graz í Austurríki árið 1938, og lauk
því nýfluttur hingað til lands ári
seinna.
Milli tónlistaratriða fjallar dr.
Bjarki Sveinbjörnsson um ævi og
störf Victors Urbancic og leikur
hljóðritanir úr safni Ríkisútvarpsins.
Hvalreki fyrir tónlistarlífið
Kjartan Óskarsson skólastjóri
Tónlistarskólans í Reykjavík og einn
skipuleggjenda tónleikanna segir það
hafa verið mikinn hvalreka fyrir ís-
lenskt tónlistarlíf að Victor Urbancic
skyldi hafa komið hingað til lands.
„Munurinn á honum og ýmsum öðr-
um tónlistarmönnum sem hingað
komu og unnu líka gott
starf er sá, að Urbancic
var fullþroskaður lista-
maður og átti þegar
verulegan feril að baki
þegar hann kom hingað.
Hann var þá orðinn 35
ára og hafði starfað víða
sem kennari, fræðimað-
ur, tónskáld og hljóm-
sveitarstjóri. Ef maður
skoðar það sem hann
gerði hér, þá kemur í
ljós að það er óhemju
yfirgripsmikið, og ótrú-
lega mikið starf sem
hann vann þau 20 ár
sem hann lifði hér.“
Það leynir sér ekki í
samtölum við þá sem unnu með Urb-
ancic, að hann var ekki aðeins mik-
ilhæfur tónlistarmaður, heldur ein-
stakt ljúfmenni. „Menn hljóta mis-
jafnan dóm, en ég hef ekki heyrt
nokkurn einasta mann varpa hnjóðs-
yrði í Urbancic, og engan heyrt segja
honum nokkuð til lasts. Það tala allir
afskaplega vel og hlýlega um hann.“
Urbancic samdi talsverðan fjölda
verka áður en hann flutti hingað, en í
því annríki sem tók við hér, við upp-
byggingu tónlistarlífs, var minni tími
til tónsmíða. „Hann hefur þó verið
mjög fínt tónskáld. Það er samt enn
fullt af verkum eftir hann sem ekki
hefur heyrst hér. Hann hefur ekkert
verið að halda þeim á lofti. Í þessu
ágæta landi okkar erum við svo nýj-
ungagjörn og horfum svo mikið fram
á veginn, að við eigum það til að
gleyma því sem gott var í fortíðinni.“
Fjölmenntaður doktor
í Brahms
Victor Urbancic fæddist í Vínar-
borg 9. ágúst 1903. Hann lauk dokt-
orsprófi í tónvísindum árið 1925.
Doktorsritgerð hans fjallaði um són-
ötuformið í verkum Brahms og er enn
víða til hennar vitnað. Árið 1926 lauk
hann prófum í hljómsveitarstjórn frá
tónlistarakademíunni og síðar fylgdu
lokapróf í píanóleik og orgelleik. Að
loknu námi var Urbancic ráðinn
hljómsveitarstjóri við óperuna í
Mainz í Þýskalandi og síðar starfaði
hann við óperuhúsin í Belgrad í Júgó-
slavíu og Graz í Austurríki auk þess
að veita tónvísindadeild háskólans í
Graz forstöðu. Árið 1938 neyddist
hann til að yfirgefa ættjörð sína.
Hann fluttist hingað til Íslands ásamt
eiginkonu sinni dr. Melittu fæddri
Grünbaum, en hún var málvísinda-
kona, skáld, leikkona og myndhöggv-
ari, og þremur börnum. Á Íslandi
fæddist þeim svo fjórða barnið. Hann
tók virkan þátt í að auðga og móta ís-
lenskt tónlistarlíf. Auk kennslu við
Tónlistarskólann í Reykjavík tók
hann við stjórn Hljómsveitar Reykja-
víkur, sem var undanfari Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands. Ennfremur
stjórnaði hann áskriftartónleikum
Tónlistarfélagsins um tólf ára skeið
og stofnaði Tónlistarfélagskórinn,
sem síðar varð Þjóðleikhúskórinn.
Hann lék á tónleikum með fjölda inn-
lendra og erlendra listamanna og frá
1938 var hann organisti og kórstjóri
við Kristskirkju í Landakoti. Þar
hafði hann forgöngu um að fyrsta
„mekaníska“ pípuorgel landsins var
byggt, árið 1950, Frobeníusarorgelið
sem stendur þar enn. Dr. Urbancic
var einn af stofnendum Félags ís-
lenskra organleikara og formaður
söngmálaráðs Landssambands
blandaðra kóra. Árið 1942 hóf hann að
safna íslenskum þjóðlögum og radd-
setja þau og því starfi hélt hann áfram
meðan hann lifði. Á árunum 1940–
1952 stjórnaði hann flutningi á fjöl-
mörgum stórum kór- og hljómsveit-
arverkum og var sæmdur riddara-
krossi hinnar íslensku fálkaorðu fyrir
að fella íslenska passíusálma að Jó-
hannesarpassíu Bachs. Urbancic
stjórnaði flutningi á fyrstu óperunni
hérlendis með íslenskum söngvurum
og hljóðfæraleikurum. Þetta var
óperan Rigoletto eftir Verdi í nývígðu
Þjóðleikhúsi Íslendinga árið 1950. Ár-
ið 1953 var Urbancic svo ráðinn
hljómsveitarstjóri Þjóðleikhússins og
söngstjóri Þjóðleikhússkórsins. Urb-
ancic lést í Reykjavík langt um aldur
fram 4. apríl 1958.
Kjartan Óskarsson kveðst vonast
til þess að verk Victors Urbancic
heyrðust oftar í framtíðinni. „Þarna
eru mörg verk óspiluð og verk sem fá-
ir vita um; frá 1936 eru til dæmis tvö
stór verk, annað fyrir selló og píanó
og hitt fyrir víólu og píanó. Ég vona að
fólk fari að skoða þessa tónlist og gefa
henni gaum.“
Aldarminning Victors Urbancic tónlistarfrömuðar heiðruð með dagskrá í Salnum í Kópavogi
Mikilhæfur
ljúflingur og
gott tónskáld
Morgunblaðið/Þorkell
Tónlistarmennirnir sem taka þátt í flutningi verka Victors Urbancic í Salnum í kvöld.
Dr. Victor Urbancic