Morgunblaðið - 17.09.2003, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. SEPTEMBER 2003 31
ótrúlega mörg mál sem þeir þurfa
að kunna að kljást við svo að það er
hætt við að margt hér verði yfir-
borðslegt. En ég veit að úti í grunn-
skólunum hefur meðvitund um
þennan málaflokk snarbatnað,“
segir Ingvar og bætir við að þessi
mál standi til bóta innan KHÍ og að
m.a. sé búið að ráða lektor sem
muni þróa námskeið um samskipti
nemenda og kennara og bekkjar-
brag.
Að sögn Örnu H. Jónsdóttur, for-
stöðumanns leikskólabrautar, er
komið inn á þetta efni í mörgum
námskeiðum. „Það má tengja þetta
siðferðilegri umræðu en nemendur
læra um þagnarskyldu og siðaregl-
ur starfsstéttarinnar. Nemendur
læra jafnframt um barnaverndar-
lögin og þar koma fram þau ákvæði
sem tengjast tilkynningaskyld-
unni.“ Arna segist viss um að nem-
endur á leikskólabraut séu meðvit-
aðir um sínar lagalegu skyldur hvað
þetta varðar en að hugsanlega sé
hægt að gera betur í þessum málum
eins og öðrum.
Freydís Jóna Freysteinsdóttir,
lektor við félagsráðgjafardeild HÍ,
segir nemendur sem ljúka fé-
lagsráðgjöf vera vel meðvitaða um
tilkynningaskyldu og það ferli sem
fer í gang þegar grunur vaknar um
að barn sé beitt kynferðislegu of-
beldi. „Í skyldufagi er farið í allar
gerðir misbrests í fjölskyldum. Eins
fá nemendur þjálfun í að greina ein-
hvers konar misbrest. Nemendur
fara jafnframt í kynnisferðir í
Barnavernd Reykjavík-
ur, Barnaverndarstofu,
Barnahús og á fleiri
staði.“ Freydís bendir á
að nemendur fari ræki-
lega í gegnum barna-
verndarlöggjöf og seg-
ist telja að vel sé staðið að þessari
fræðslu innan félagsráðgjafara-
námsins. „Við leggjum mjög mikið
upp úr tengslum við praktík.“
Einar Ragnarsson, deildarforseti
tannlæknadeildar, segist ekki viss
um að nemendur sem ljúka tann-
læknanámi séu meðvitaðir um sína
lagalegu skyldu ef grunur vaknar
um kynferðislegt ofbeldi. „Þetta er
náttúrlega bara heilbrigðislöggjöfin
yfirleitt og mannréttindi og lands-
lög,“ segir Einar.
ur heyra
og óform-
kosti fjór-
Ég held
fullnægj-
itað alltaf
Reynir.
n, deildar-
tekur í
ist vonast
meðvitaðir
mur inn í
ðfræðina.
ðum okk-
ra betur.“
og mennt-
averndar-
erfinu en
skorarfor-
enntunar-
m útskrif-
taða um
nan sál-
ferðislegt
r sérhæf-
sson, for-
ndir á að
á Íslandi
frá mis-
egna geta
mismun-
líklegt að
búnir að
tt ef upp
ferðislega
óttir, dós-
eild, segir
m ofbeldi
kum sér-
di fær þar
Erla Kol-
endur séu
ál.
rbatnað
islegt of-
andi eftir
rgeirsson,
ar, segir
rgi vera í
akennara-
ins og svo
ð þyrftum
Starfssvið
t og svo
m kynferðislegt ofbeldi
kyldan
væg
hallag@mbl.is
Morgunblaðið/Ásdís
Læra hvernig
bregðast á við
gruni um kyn-
ferðisbrot
FORSÆTISRÁÐHERRA Danmerkur,Anders Fogh Rasmussen, hefur vald-ið fjaðrafoki með ræðu sem hann fluttifyrir skömmu er þess var minnst að 60
ár voru frá því að hætt var samvinnu við þýska
hernámsliðið í seinni heimsstyrjöld en kom til
mikilla verkfalla og fór svo að Þjóðverjar tóku
sjálfir öll völd í sínar hendur í landinu. Ráð-
herrann gagnrýndi m.a. þáverandi pólitíska leið-
toga fyrir að hafa frá hernámsdeginum sjálfum,
9. apríl 1940, hagað sér eins og þýskur sigur í
stríðinu væri óumflýjanlegur og reynt að sýna
fulltrúum Adolfs Hitlers undirgefni í von um að
Danir fengju þá að halda nokkru fullveldi.
„Stjórnmálamenn, embættismenn og stofn-
anir fóru að undirbúa stöðu Danmerkur í nýrri
Evrópu þar sem nasistar hefðu yfirhöndina.
Háttsettir embættismenn veltu fyrir sér hug-
myndum um að breyta dönsku efnahagslífi í
samræmi við áætlunarbúskap nasista,“ sagði
ráðherrann.
„Ef allir hefðu hugsað eins og dönsku sam-
starfs-pólitíkusarnir myndi Hitler mjög senni-
lega hafa unnið stríðið og Evrópa orðið nasism-
anum að bráð. En Bretar og síðar
Bandaríkjamenn og Rússar hugsuðu til allrar
hamingju öðruvísi en danska valdastéttin. Þeir
börðust upp á líf og dauða við nasista og tryggðu
okkur þannig frelsi.“
Siglt undir þægindafána
Hann segir að vissulega eigi menn að fara var-
lega í að fella dóma yfir fortíðinni á forsendum
nútíðar. Nú viti allir að nasistar hafi tapað og
þess vegna viti allir að samstarfsstefnan hafi
verið röng. Ef menn hefðu haldið áfram á þeirri
braut hefðu Danir verið flokkaðir með vina-
þjóðum nasista í stríðslok. En Fogh Rasmussen
bendir á að margir háttsettir embættismenn, þ.
á m. Henrik Kaufmann, sendiherra Danmerkur í
Bandaríkjunum, hafi frá upphafi talið að stefna
dönsku stjórnarinnar væri einfeldningsleg og
röng. Þessir menn hafi varað við því að Danir
myndu aldrei fá til lengdar einhverja mann-
úðlega meðferð og fá að halda eigin stjórnarfari;
nasistar vildu leggja af réttarríkið og steypa alla
Evrópu í sömu mynd einræðis.
„Við Danir höfum allt of oft í rás sögunnar lát-
ið duga að sigla undir þægindafána og látið aðra
um að berjast fyrir frelsi okkar og friði. Lær-
dómurinn sem draga má af atburðunum 29.
ágúst 1943 er sá að ef við meinum eitthvað í al-
vöru þegar við ræðum um gildi okkar, frelsi, lýð-
ræði og mannréttindi, verðum við einnig að
leggja eitthvað raunverulegt fram til að verja
þau. Líka þegar á brattann er að sækja. Einnig
þegar taka þarf óvinsælar og hættulegar ákvarð-
anir,“ sagði Anders Fogh Rasmussen.
Ekki eru allir sáttir við þessa gagnrýni. Her-
man Knudsen, lektor við Álaborgarháskóla, seg-
ir í grein í Jyllandsposten að forsætisráðherrann
sé að túlka á nýstárlegan hátt sögu hernámsins.
Hann bendir á að um 90% danskra kjósenda hafi
í kosningunum 1943 stutt flokkana sem stóðu
fyrir samstarfsstefnunni.
„Við þær aðstæður sem ríktu notfærði dansk-
ur almenningur sér lýðræðið á jarðbundinn hátt,
nefnilega til að komast hjá blóðbaði og aukinni
kúgun sem andóf gegn Þýskalandi hefði án efa
haft í för með sér. En fyrir Fogh var það ekki
nógu gott – hugsjónirnar voru sviknar!“ segir
Knudsen.
Vísað til Íraksstríðsins
Hann veltir því fyrir sér hvort ráðherrann hafi
verið að nota tækifærið til þess að tala undir rós
um viðfangsefni nútímans, m.a. forsendurnar
fyrir þátttöku Dana í Íraksstríðinu. Hann reyni
að yfirfæra dýrðarljómann sem hvíli yfir and-
spyrnunni gegn nasistum í heimsstyrjöldinni á
stefnu Dana í Íraksmálunum. Segir Knudsen að
þá sé ráðherrann á hálum ís. Andspyrnuhreyf-
ingin hafi barist gegn erlendu hernámsliði í landi
sínu en dönsku hermennirnir í Írak séu hluti af
hernámsliði í öðru landi.
Knudsen segir að Fogh Rasmussen boði átök
þar sem tekist verði á um gildi og hann vilji að
Danir verði meðal forystuþjóða „í baráttunni
fyrir frelsi og lýðræði – líka þótt það kosti
nokkra danska hermenn lífið og nokkra sak-
lausa, íraska borgara (síðustu tölur eru nær
10.000 óbreyttir borgarar drepnir frá því að
stríðið í Írak hófst)“.
Sakar Knudsen ráðherrann um að boða
hættulega bókstafstrú, hugsunarhátt krossferða
þar sem ekki geri mikið til þótt baráttan kosti
bæði mannslíf og grundvallaröryggi ef barist sé
árunum. Pittelkow minnir á stefnuyfirlýsingu
stjórnar hægriflokkanna en þar sé sagt að beitt
verði ýmsum pólitískum aðferðum til að fá borg-
arana til að virða gott siðferði. Ríkisstjórnin vilji
að fólk taki meiri ábyrgð á eigin gerðum, harðar
verði tekið á þeim sem aftur og aftur fremji af-
brot, foreldrum verði gert að taka ábyrgð á
börnum sínum brjóti þau af sér og innflytjendur
eigi að leggja eitthvað á sig til að samlagast þjóð-
félaginu. Og reynt verði að gera eftirsóknarvert
fyrir ungt fólk að ljúka sem fyrst námi sínu.
Endurmat á borgaralegri stefnu
„Anders Fogh Rasmussen forsætisráðherra
er byrjaður að endurskilgreina að verulegu leyti
hvað borgaraleg stefna merki. Þetta endurmat á
að gera eðlilegt fyrir fleiri kjósendur en áður
hefur verið raunin að tengja sjálfa sig við borg-
aralega flokka. Borgaralegir flokkar hafa sam-
kvæmt hefðinni lagt megináherslu á efnahags-
mál: takmörk á umfangi opinbera geirans,
jafnvægi í efnahagnum, aukið frelsi borg-
aranna,“ segir Pittelkow. Þessar áherslur séu
ekki horfnar í stefnu Rasmussen en hann vilji að
borgaraflokkarnir leggi mesta áherslu á að verja
gildi eins og ábyrgðarkennd, viðleitni til að
leggja hart að sér, samfélagskennd, sam-
kvæmni, áherslu á öryggi og skipulag, frelsi og
lýðræði. Menn vilji hafa meiri stjórn á því hvað
börn læri í skólunum og hverjir fái að flytja til
Danmerkur, svo að dæmi séu nefnd.
Æ fleiri Danir vilji nú að menn leggi eitthvað á
sig til að styrkja þau gildi sem bindi velferð-
arfélagið saman og tryggi að það virki. Pittelkow
segir að þessar breyttu áherslur hægrimanna
séu ekki endilega bundnar við þá fremur en jafn-
aðarmenn; umskiptin í hugarfari gangi þvert á
hefðbundna skiptingu milli hægri og vinstri í
pólitík. Spurningin sé hvorir grípi þessi viðhorf á
lofti og sýni vilja til að taka tillit til þeirra.
„Umskipti á sviði pólitískra gilda eru nú efst á
baugi. Fogh reynir ákaft að verða samnefnarinn
fyrir þau,“ segir Ralf Pittelkow.
fyrir réttum hugsjónum. „Stjórnmál eru list hins
mögulega. Hernaður í þágu hugsjóna er hins
vegar engin list heldur sýnir hann virðingarleysi
bókstafstrúarmanna fyrir ósk venjulegs fólks
um að geta átt sér líf í friði og öryggi,“ segir
Herman Knudsen.
Ralf Pittelkow skrifar einnig í Jyllandsposten
og er sammála Knudsen um að forsætisráð-
herrann hafi með ræðu sinni tekið siðferðislega
afstöðu til samstarfsstefnunnar á hernáms-
Gagnrýni Anders Fogh Rasmussen forsætisráðherra á danska
ráðamenn á stríðsárunum vekur harðar deilur
Sviku Danir lýðræðið
á hernámsárunum?
Tilkynning sem lögreglustjórinn í Álaborg birti
nokkrum vikum eftir að Þjóðverjar lögðu Dan-
mörku undir sig. Þar er sagt að „fáeinir ungir
menn“ hafi ekki komið fram af tilhlýðilegri
virðingu gagnvart þýskum hermönnum. Er
tekið fram að þetta verði ekki liðið framvegis.
KRISTJÁN koungur tíundi hélt áfram að fara í reglubundinn útreiðartúr sinn um Kaupmanna-
höfn eftir hernám Þjóðverja. Hér sjást tveir Þjóðverjar heilsa honum að hermannasið.
Konungi sýnd virðing
Ljósmynd/Presslink
Anders Fogh Rasmussen, forsætisráðherra Danmerkur, og Margrét drottning hylla við athöfn 29.
ágúst sl. minningu þeirra Dana sem féllu í baráttu við þýska hernámsliðið á árunum 1940–1945.